Prawa pacjenta

Rozdział publikacji: ABC... dla pacjenta

Prawa pacjenta nie są uregulowane w jednym akcie prawnym. Wynikają z Konstytucji RP i szeregu ustaw, takich jak:

• Ustawa dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 91, poz. 408, ze zm.).
• Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza (Dz. U. z 2005 r. Nr 226, poz. 1943 ze zm.).
• Ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2002 r. Nr 57, poz. 602 ze zm.).
• Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. Nr 111, poz. 535 ze zm.).
• Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (Dz. U. Nr 169, poz. 1411).

W systemie funkcjonuje dokument pod nazwą Karta Praw Pacjenta, który jest zbiorem zacytowanych przepisów z wyżej wymienionych aktów normatywnych. Należy jednak pamiętać, że od czasu opracowania Karty powstały nowe teksty Ustawy o zawodzie lekarza, Ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej oraz Ustawy o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów. Karta Praw Pacjenta dostępna jest np. na stronie internetowej Biura Praw Pacjenta: www.bpp.waw.pl.
Poniżej prezentujemy podstawowe prawa z tych ustaw.

I Prawa pacjenta wynikające z bezpośredniego stosowania przepisów Konstytucji:

• Każdy obywatel ma prawo do równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, na warunkach i w zakresie określonych w ustawie - art. 68 ust. 2.

II Prawa pacjenta w zakładzie opieki zdrowotnej, o których stanowi Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej:

1. Pacjent zgłaszający się do zakładu opieki zdrowotnej ma prawo do natychmiastowego udzielenia mu świadczeń zdrowotnych ze względu na zagrożenie życia lub zdrowia, niezależnie od okoliczności - art. 7.
2. Pacjent w zakładzie opieki zdrowotnej ma prawo do:
3. 1. informacji o swoim stanie zdrowia
   2. wyrażenia zgody albo odmowy na udzielenie mu określonych świadczeń zdrowotnych, po uzyskaniu odpowiedniej informacji
   3. intymności i poszanowania godności w czasie udzielania świadczeń zdrowotnych
   4. udostępniania mu dokumentacji medycznej lub wskazania innej osoby, której dokumentacja ta może być udostępniana
   5. zapewnienia ochrony danych zawartych w dokumentacji medycznej dotyczącej jego osoby, a ponadto w zakładzie opieki zdrowotnej przeznaczonym dla osób wymagających całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych, np. w szpitalu, sanatorium, zakładzie leczniczo-opiekuńczym, pacjent przyjęty do tego zakładu ma prawo do:
      a) zapewnienia mu:
      • środków farmaceutycznych i materiałów medycznych
      • pomieszczenia i wyżywienia odpowiedniego do stanu zdrowia
      • opieki duszpasterskiej
      b) dodatkowej opieki pielęgnacyjnej sprawowanej przez osobę bliską lub inną osobę wskazaną przez siebie
      c) kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z osobami z zewnątrz
      d) wskazania osoby lub instytucji, którą zakład opieki zdrowotnej obowiązany jest powiadomić o pogorszeniu się stanu zdrowia pacjenta powodującego zagrożenie życia albo w razie jego śmierci
      e) wyrażenia zgody albo odmowy na umieszczenie go w tym zakładzie opieki zdrowotnej
      f) wypisania z zakładu opieki zdrowotnej na własne żądanie i uzyskania od lekarza informacji o możliwych następstwach zaprzestania leczenia w tym zakładzie
      g) udzielenia mu niezbędnej pomocy i przewiezienia go do innego szpitala, w sytuacji gdy pomimo decyzji uprawnionego lekarza o potrzebie niezwłocznego przyjęcia do szpitala nie może być do tego szpitala przyjęty.

III Prawa pacjenta określone w Ustawie o zawodzie lekarza:

Pacjent ma prawo do:

1. uzyskania od lekarza pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach niecierpiących zwłoki
2. uzyskania od lekarza przystępnej informacji o swoim stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu
3. decydowania o osobach, którym lekarz może udzielać informacji, o których mowa w pkt 2
4. niewyrażenia zgody na przeprowadzenie przez lekarza badania lub udzielenia mu innego świadczenia zdrowotnego
5. wyrażenia zgody albo odmowy na wykonanie mu zabiegu operacyjnego albo zastosowania wobec niego metody leczenia lub diagnostyki stwarzającej podwyższone ryzyko; w celu podjęcia przez pacjenta decyzji lekarz musi udzielić mu informacji, o której mowa w pkt 2
6. poszanowania przez lekarza jego intymności i godności osobistej
7. wyrażenia zgody albo odmowy na uczestniczenie przy udzielaniu mu świadczeń zdrowotnych innych osób niż personel medyczny niezbędny ze względu na rodzaj świadczeń
8. wnioskowania do lekarza o zasięgnięcie przez niego opinii właściwego lekarza specjalisty lub zorganizowania konsylium lekarskiego
9. zachowania w tajemnicy informacji związanych z nim, a uzyskanych przez lekarza w związku z wykonywaniem zawodu.

Ponadto pacjent, który ma być poddany eksperymentowi medycznemu, ma prawo do:

1. wyrażenia zgody lub odmowy na udział w eksperymencie medycznym po uprzednim poinformowaniu go przez lekarza o celach, sposobach i warunkach przeprowadzenia eksperymentu, spodziewanych korzyściach leczniczych lub poznawczych, ryzyku oraz o możliwościach cofnięcia zgody i odstąpienia od udziału w eksperymencie w każdym jego stadium
2. poinformowania go przez lekarza o niebezpieczeństwie dla zdrowia i życia, jakie może spowodować natychmiastowe przerwanie eksperymentu
3. cofnięcia zgody na eksperyment medyczny w każdym stadium tego eksperymentu.

IV Prawa pacjenta określone w Ustawie o zawodzie pielęgniarki i położnej:

Pacjent ma prawo do:

1. uzyskania od pielęgniarki czy położnej informacji o swoim stanie zdrowia, w zakresie związanym ze sprawowaną przez pielęgniarkę lub położną opieką pielęgnacyjną
2. zachowania w tajemnicy informacji związanych z nim, a uzyskanych przez pielęgniarkę, położną w związku z wykonywaniem zawodu.

V Prawa pacjenta określone w Ustawie o ochronie zdrowia psychicznego:

Pacjent z zaburzeniami psychicznymi, chory psychicznie lub upośledzony umysłowo ma prawo do:

1. zapewnienia mu rodzaju metod postępowania leczniczego właściwych nie tylko z uwagi na cele zdrowotne, ale także ze względu na jego dobra osobiste dążenie do poprawy zdrowia w sposób najmniej dla pacjenta uciążliwy
2. porozumiewania się bez ograniczeń z rodziną i innymi osobami, w przypadku gdy przebywa w szpitalu psychiatrycznym albo w Domu Pomocy Społecznej
3. uprzedzenia go o zamiarze zastosowania wobec niego przymusu bezpośredniego; dopuszczenie zastosowania tego środka wobec pacjenta musi wynikać z ustawy
4. poinformowania i wyjaśnienia mu przez lekarza przyczyny przyjęcia do szpitala psychiatrycznego, w sytuacji gdy nie wyraził na to zgody oraz uzyskania informacji o przysługujących mu w tej sytuacji prawach
5. zachowania w tajemnicy przez personel medyczny i inne osoby wszystkiego, co go dotyczy, a o czym powzięto wiadomość, wykonując czynności wynikające z ustawy.

VI Prawa pacjenta określone w Ustawie o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów:

Pacjent ma prawo do:

1. wyrażenia i cofnięcia w każdym czasie sprzeciwu na pobranie po jego śmierci komórek, tkanek i narządów
2. dobrowolnego wyrażenia przed lekarzem zgody na pobranie od niego za życia komórek, tkanek lub narządów w celu ich przeszczepienia określonemu biorcy, jeżeli ma pełną zdolność do czynności prawnych
3. ochrony danych osobowych dotyczących dawcy/biorcy przeszczepu i objęcia ich tajemnicą
4. umieszczenia go na liście osób oczekujących na przeszczepienie komórek, tkanek i narządów i wybrania go jako biorcy na podstawie kryteriów medycznych.

Źródło: www.bpp.waw.pl
(Biuro Praw Pacjenta)

Spis treści:

1. Wstęp

2. Kto ma prawo do świadczeń zdrowotnych?

3. Świadczenia zdrowotne

4. Zaopatrzenie w leki

5. Transport sanitarny

6. Zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze

7. Leczenie uzdrowiskowe

8. Ochrona zdrowia psychicznego

9. Dokumentacja medyczna

10. Leczenie za granicą

11. Prawa pacjenta

12. Ochrona praw ubezpieczonych i praw pacjenta

13. Dane teleadresowe