Ochrona zdrowia psychicznego

Rozdział publikacji: ABC... dla pacjenta

Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535 ze zm.).

Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego stanowi lex specialis, tzn. jest aktem prawnym, który w ramach ogólnego systemu ochrony zdrowia przewiduje specjalne uregulowania w stosunku do osób chorych psychicznie i upośledzonych umysłowo. Opieka zdrowotna nad osobami z zaburzeniami psychicznymi jest wykonywana w ramach podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej, zwłaszcza psychiatrycznej opieki zdrowotnej - w formie pomocy doraźnej, ambulatoryjnej, dziennej, szpitalnej i środowiskowej oraz w Domach Pomocy Społecznej.

Ustawa przewiduje szereg odrębności w stosunku do ogólnych zasad, i tak np.:

1. Osoba, której zachowanie wskazuje na to, że z powodu zaburzeń psychicznych może zagrażać bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób, bądź nie jest zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, może być poddana badaniu psychiatrycznemu również bez jej zgody, a osoba małoletnia lub ubezwłasnowolniona całkowicie - także bez zgody jej przedstawiciela ustawowego.
2. Przymus bezpośredni wobec osób z zaburzeniami psychicznymi można stosować tylko wtedy, gdy upoważnia do tego przepis ustawy, albo osoby te:
3. 1. dopuszczają się zamachu przeciwko życiu lub zdrowiu własnemu, innej osoby lub bezpieczeństwu powszechnemu
   2. w sposób gwałtowny niszczą lub uszkadzają przedmioty znajdujące się w ich otoczeniu
   3. poważnie zakłócają lub uniemożliwiają funkcjonowanie zakładu psychiatrycznej opieki zdrowotnej lub jednostki organizacyjnej pomocy społecznej.
4. Przyjęcie osoby z zaburzeniami psychicznymi do szpitala psychiatrycznego następuje za jej pisemną zgodą na podstawie ważnego skierowania do szpitala, jeżeli lekarz wyznaczony do tej czynności, po osobistym zbadaniu tej osoby, stwierdzi wskazania do przyjęcia.

W nagłych przypadkach, w szczególności w przypadku braku możliwości uzyskania pomocy lekarskiej przed zgłoszeniem się do szpitala, osoba z zaburzeniami psychicznymi może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego po jej pisemnej zgodzie, bez skierowania.
Przyjęcie do szpitala psychiatrycznego osoby chorej psychicznie lub osoby upośledzonej umysłowo niezdolnej do wyrażenia zgody lub stosunku do przyjęcia do szpitala psychiatrycznego i leczenia następuje po uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania tej osoby. W przypadkach nagłych osoba ta może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez wcześniejszego uzyskania zgody sądu opiekuńczego. W takim przypadku lekarz przyjmujący tę osobę ma obowiązek, o ile to możliwe, zasięgnięcia pisemnej opinii innego lekarza, najlepiej psychiatry, albo pisemnej opinii psychologa. Kierownik szpitala psychiatrycznego zawiadamia niezwłocznie sąd opiekuńczy w celu uzyskania zgody sądu na pobyt tej osoby w szpitalu.
Osoba chora psychicznie może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez wymaganej zgody tylko wtedy, gdy jej dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu tej choroby zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób.
Osoba, która wskutek choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego nie jest zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych i nie ma możliwości korzystania z opieki innych osób oraz potrzebuje stałej opieki i pielęgnacji, lecz nie wymaga leczenia szpitalnego, może być za jej zgodą lub zgodą jej przedstawiciela ustawowego przyjęta do Domu Pomocy Społecznej.

Osoba korzystająca ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez szpital psychiatryczny ma prawo do pomocy w ochronie swoich praw. Prawo do pomocy w ochronie praw tej osoby przysługuje również jej przedstawicielowi ustawowemu, opiekunowi prawnemu lub faktycznemu. W systemie ochrony zdrowia funkcjonują Rzecznicy Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego. Są oni pracownikami Biura Praw Pacjenta utworzonego przy ministrze zdrowia i wykonują zadania dzięki pomocy tego Biura. Obecnie działa 20 rzeczników, a docelowo ma być ich 50. Wykaz zakładów opieki zdrowotnej, w których pełnią oni funkcje jest dostępny na stronie internetowej Biura Praw Pacjenta www.bpp.waw.pl.

Do ich zadań należy w szczególności:

1. pomoc w dochodzeniu praw w sprawach związanych z przyjęciem, leczeniem, warunkami pobytu i wypisaniem ze szpitala psychiatrycznego
2. wyjaśnianie lub pomoc w wyjaśnianiu ustnych i pisemnych skarg tych osób
3. współpraca z rodziną, przedstawicielem ustawowym, opiekunem prawnym lub faktycznym tych osób
4. inicjowanie i prowadzenie działalności edukacyjno-informacyjnej w zakresie praw osób korzystających ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez szpital psychiatryczny.

Rzecznik Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego ma prawo:

1. wstępu do szpitala psychiatrycznego
2. występowania z wnioskiem np. do lekarza prowadzącego, ordynatora oddziału psychiatrycznego lub kierownika zakładu opieki zdrowotnej oraz do podjęcia działań zmierzających do usunięcia przyczyny skargi lub zaistniałych naruszeń
3. wglądu w dokumentację medyczną za zgodą pacjenta, jej przedstawiciela ustawowego, opiekuna prawnego lub faktycznego.

Spis treści:

1. Wstęp

2. Kto ma prawo do świadczeń zdrowotnych?

3. Świadczenia zdrowotne

4. Zaopatrzenie w leki

5. Transport sanitarny

6. Zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze

7. Leczenie uzdrowiskowe

8. Ochrona zdrowia psychicznego

9. Dokumentacja medyczna

10. Leczenie za granicą

11. Prawa pacjenta

12. Ochrona praw ubezpieczonych i praw pacjenta

13. Dane teleadresowe