Seks. Wiedza zamiast stereotypów

- Nie ma rozróżnienia na seks niepełnosprawnych i sprawnych – jest po prostu seks – to zdanie wywołało aplauz uczestników zorganizowanej przez Fundację Avalon konferencji SEKS ON. Jednak jej głównym tematem były bariery, na jakie napotykają osoby z niepełnosprawnością ruchową na drodze do udanego życia seksualnego. A jest ich... naprawdę wiele.

„Panie doktorze, czy ja będę mógł?” – to jedno z najczęściej zadawanych pytań przez mężczyzn, który stracili sprawność w wypadkach. Kobiety w takich sytuacjach pytają o to, czy będą w stanie zajść w ciążę i urodzić dziecko. Podobne pytania zadają osoby, które niepełnosprawność mają od urodzenia. Wciąż wiele osób w odpowiedzi słyszy krótkie: „Nie” i to nie z powodu przeciwwskazań zdrowotnych, ale raczej z racji silnie zakorzenionego w społeczeństwie stereotypu, który zakłada, że seks i niepełnosprawność wzajemnie się wykluczają.

Chcesz poznać męża? Czytaj apokryfy

- Tego, że będę miała męża i dziecko nie spodziewałam się nigdy. Zawsze był tylko mój intelekt: wiedza, zainteresowania. Ta sfera seksualności nie istniała – opowiadała podczas konferencji Magda Sikorska, kobieta ze rdzeniowym zanikiem mięśni, dziś szczęśliwa mama i żona, która swego męża poznała na internetowym forum podczas dyskusji o nowotestamentowych apokryfach.

Jak sama wspomina, na początku wstydziła się swojej niepełnosprawności, wyglądu, a nawet dźwięku własnego głosu. Jej rodzina nie widziała w niej osoby, która mogłaby kiedyś założyć własną.

Historia Magdy Sikorskiej jest typowa dla wielu osób z niepełnosprawnością ruchową, które społeczeństwo widzi w każdej niemal roli, ale już nie jako partnerów czy rodziców.

Pytania od pacjentów

- O seksualności osób z niepełnosprawnością mówi się w środowisku naukowym, robi się badania, ale mam wrażenie, że efekty tych wszystkich działań nie docierają do odbiorcy – tłumaczy przyczynę zorganizowania konferencji Seks ON Katarzyna Milczarek, koordynatorka projektu Avalon active. – To głosy osób korzystających z rehabilitacji w naszej fundacji były czynnikiem, który sprawił, że podjęliśmy ten temat. Sama podczas rehabilitacji otrzymywałam wiele takich pytań o to, czy po urazie rdzenia kręgowego można zajść w ciążę, samodzielnie urodzić dziecko – podkreśla koordynatorka, wskazując, że wiedza na te tematy jest w naszym kraju niemal żadna.

Zboczony niepełnosprawny

- Młodzież niepełnosprawna nie odczuwa potrzeb seksualnych. Uraz kręgosłupa uniemożliwia stosunek, osoby niepełnosprawne nie są w stanie przeżyć orgazmu. Osoby z niepełnosprawnością nie powinny współżyć i nie ma skutecznej rehabilitacji seksualnej. Osoby niepełnosprawne nie powinny mieć dzieci – takie stereotypy funkcjonujące w społeczeństwie wymieniała Patrycja Wonatowska, edukatorka seksualna, seksuolożka i terapeutka, która prowadzi m.in. zajęcia na temat seksualności dla uczniów – także tych z niepełnosprawnościami.

Z jej doświadczeń wynika, że w naszym społeczeństwei po prostu brakuje rzetelnej edukacji seksualnej, a także umiejętności mówienia o swoich oczekiwaniach i potrzebach, na czym cierpią zwłaszcza osoby z niepełnosprawnością, które dodatkowo muszą zmagać się z ogromną liczbą stereotypów na swój temat.

Seksuolożka podała przykład chłopaka z niepełnosprawnością ruchową, którego podniecał zapach znoszonej bielizny swojej dziewczyny. Gdy jej o tym powiedział, usłyszał, że nie dość, że jest niepełnosprawny, to do tego zboczony. Dziewczyna była przekonana, że skoro ma on problem z poruszaniem się, to w tej sferze „będzie zupełnie normalny!”. Jednak dla wielu młodych ludzi – sam temat seksu wydaje się czymś biegunowo odległym od tego, co może spotkać je w życiu.

- Po prowadzonych przeze mnie zajęciach podszedł do mnie chłopak z niepełnosprawnością i stwierdził, że wszystko to było bardzo ciekawe, ale ma wrażenie, że nigdy nie podejmie życia seksualnego, bo nikt go nie będzie chciał – wspominała Dorota Wonatowska, wskazując na to, jak stereotypy i brak rzetelnej wiedzy ograniczają osobom z niepełnosprawnością szansę na udane i szczęśliwe życie. – Wiele osób z powodu stereotypów po prostu nie wie, jak podjąć aktywność seksualną – zauważyła seksuolożka.

Podkreśliła także, że w jeszcze gorszej sytuacji są osoby nieheteronormatywne: geje, biseksualiści, lesbijki i osoby trans, dla których dodatkowym problemem jest również brak akceptacji dla ich orientacji lub tożsamości seksualnej.

Brak wiedzy sprzyja przemocy

Dorota Wonatowska wskazała też, że brak wiedzy na tematy związane z seksem ma też inny, mroczny wymiar – większe narażenie na przemoc seksualną.

- Jeżeli ludzie nie potrafią mówić o przemocy i wykorzystywaniu seksualnym, nie wiedzą co jest przemocą seksualną, to trudno jest im o niej komuś powiedzieć. Mogą podjąć kontakt seksualny z przypadkową osobą i zgodzić się na wszystko, bo nie mają innego wyboru – tłumaczyła psycholożka.

Anja Rubik była gościem konferencji

Wyjaśniła również, jak rozpoznać sytuację, gdy ktoś chce nas wykorzystać seksualnie.

- Trzeba zadać sobie pytanie, czy na pewno chcemy coś robić lub by nam robiono. Jeśli odpowiedź nie jest jednoznacznie pozytywna, to znaczy, że nie powinniśmy na to pozwalać – podkreśliła.

Wieczne dzieci, trzecia płeć

Siłę stereotypów i powszechną niemal negację seksualności osób z niepełnosprawnością ruchową podkreślali też uczestnicy konferencji.

- Zdarzało się, że moja seksualność była negowana nawet przez najbliższe osoby – przyznał poruszający się na wózku student Daniel Maciejewski.

- Osoby niepełnosprawne są często uznawane za tzw. trzecią płeć. Przekłada się to choćby na dostępność gabinetów ginekologicznych dla kobiet z niepełnosprawnościami – zauważyła uczestniczka konferencji, Katarzyna Wojtek, odnosząc się do raportu fundacji Kulawa Warszawa na temat dostępności, czy raczej niedostępności opieki ginekologicznej dla kobiet z niepełnosprawnościami. – Według moich doświadczeń, będąc osobą niepełnosprawną inaczej odkrywa się swoją seksualność. Przez lata dużo większy nacisk kładziono na moją chorobę, a nie na to, że jestem kobietą. Ten punkt ciężkości był zupełnie gdzie indziej. Dopiero w późniejszym wieku ja sama zaczęłam interesować się tą sferą swojego życia – opowiadała Katarzyna Wojtek.

Jej słowa potwierdza poruszająca się o kulach Kamila Kokoszka.

- Osoby z niepełnosprawnościami ruchowymi są postrzegane jako dzieci, które wymagają opieki. Są infantylizowane przez swoich rodziców. Kompletnie nie postrzega się nas, osób z niepełnosprawnościami jako osoby seksualne, które mają swoje potrzeby - tak jak każdy człowiek – mówiła. – Większość dziewczyn z niepełnosprawnością, z którymi rozmawiałam podczas konferencji musiały stoczyć batalię ze swoimi rodzicami, by wybić się na niezależność i żyć po swojemu, wchodzić w związki. Nie ma seksualności bez niezależności – dodała Kamila Kokoszka.

O seksualności i macierzyństwie opowiadała Monika Kuszyńska

Rodzice a seksualność dorosłych dzieci

Uczestniczka konferencji poruszyła inny ważny temat – stosunek rodziców do seksualności ich dzieci, często bardzo już dorosłych dzieci. Brakuje po pierwsze partnerstwa, a po drugie uznania seksualności za normalny element życia – również osób z niepełnosprawnością.

- Tematyka poruszana na konferencji powinna trafić także do opiekunów i rodziców osób niepełnosprawnych. Na takie wydarzenia osoby z niepełnosprawnością powinny przychodzić z rodzicami. Żeby oni zrozumieli, że ich dzieci też mają sferę seksualną – zauważył Daniel Maciejewski

- Chcemy dotrzeć też do rodziców i uświadomić ich, że można rozmawiać o seksualności z dziećmi z niepełnosprawnością i nie ma jakichś z góry określonych przeciwwskazań, by w przyszłości mogły one uprawiać seks, być rodzicami, itp. Wiadomo, że są pewne wyjątki: choroby, które wykluczają zajście w ciążę lub czynią ją bardzo ryzykowną – odpowiadała na te apele Katarzyna Milczarek. – Dlatego staramy się nagłaśniać ten temat w mediach - chodzi o jak najszersze zapoznanie z nim społeczeństwa, a także otoczenie osób z niepełnosprawnością. By nikt już więcej nie traktował jako czegoś nienormalnego tego, że dziewczyna z niepełnosprawnością chce być matką czy uprawiać seks – mówiła przedstawicielka fundacji Avalon.

Jednak tylko same partnerskie relacje z rodzicami nie wystarczą, by osoba z niepełnosprawnością ruchową mogła w pełni realizować się także w dziedzinie seksu. O czym mówił Tomasz Biduś, trener i zawodnik Rugby na Wózkach, Koordynator Projektu Avalon Extreme.

- Ciężko mi sobie wyobrazić sytuację, by cieszyć się seksualnością, bez wcześniejszego uporządkowania takich spraw jak samodzielność, samoobsługa, likwidacja barier architektonicznych czy zaakceptowanie własnej niepełnosprawności – mówił Tomasz Biduś.

Konferencja Seks ON odbyła się w Warszawie w dniach 11-12 maja. Jednym z patronów medialnych był portal Niepelnosprawni.pl.