Jedno świadczenie, ale różne kwoty. Trwają konsultacje projektu o świadczeniach rodzinnych

Do 30 listopada br. organizacje mogą przesyłać na adres Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej uwagi do nowego projektu ustawy o świadczeniach rodzinnych. Stawia on na zróżnicowanie kwoty świadczenia pielęgnacyjnego, aby odpowiadała ona indywidualnym potrzebom danej osoby z niepełnosprawnością, oraz odejście od wprowadzonego 1 lipca br. specjalnego zasiłku opiekuńczego.

Wprowadzona w tym roku nowelizacja ustawy o świadczeniach rodzinnych wywołała niezadowolenie w środowisku osób niepełnosprawnych, a rzecznik praw obywatelskich zaskarżył nowe rozwiązania do Trybunału Konstytucyjnego.

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (MPiPS) podjęło więc prace nad kolejnymi zmianami. „Projekt z dnia 30 października br. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw zakłada podwyższenie możliwej do otrzymania kwoty świadczenia pielęgnacyjnego oraz zróżnicowanie jej wysokości przez uwzględnienie indywidualnych potrzeb związanych z opieką. Zróżnicowaniu wysokości świadczenia służyć ma ocena konieczności sprawowania bezpośredniej opieki dokonywana przez zespół wojewódzki w formie opinii. Dla przedmiotowej oceny zaproponowano zastosowanie pięciostopniowej skali” – wyjaśnia w korespondencji z nami Biuro Promocji i Mediów MPiPS.

Jedno świadczenie dla wszystkich

Jak wyjaśnia dalej MPiPS, podjęte zostały prace nad zmianami przepisów dotyczących świadczeń pielęgnacyjnych i specjalnych zasiłków opiekuńczych, polegające na ujednoliceniu zasad ich przyznawania. Zmiany mają na celu wypracowanie nowych, systemowych rozwiązań w zakresie świadczeń opiekuńczych. Polegają one na standaryzacji świadczeń opiekuńczych i zagwarantowaniu, że będą one udzielane wyłącznie osobom faktycznie sprawującym opiekę.

Ministerstwo proponuje wprowadzenie jednego rodzaju świadczenia – świadczenia pielęgnacyjnego – dla wszystkich opiekunów zajmujących się niepełnosprawnym członkiem rodziny, bez względu na wiek powstania niepełnosprawności osoby, nad którą sprawowana jest opieka. To odejście od dotychczasowych rozwiązań; wprowadzony w lipcu specjalny zasiłek opiekuńczy przeznaczony był bowiem dla osób, które opiekują się dorosłą osobą niesamodzielną.

W MPiPS odbyły się dotychczas dwa spotkania z organizacjami pozarządowymi, które mogły odnieść się do proponowanych zmian, nie przyniosły one jednak oczekiwanych efektów. – Właściwie niewiele dowiedzieliśmy się na spotkaniu, które odbyło się w MPiPS 21 listopada. Dalej nie wiemy, na czym będzie polegała ocena niesamodzielności i według jakiej skali będzie się ona odbywać, a bez tego trudno odnieść się do nowych propozycji – mówi Mirosław Sobolewski ze Stowarzyszenia Opiekunów Osób Niepełnosprawnych STOP Wykluczeniom.

Organizacje spodziewały się, że na ostatnim spotkaniu Ministerstwo przedstawi rozporządzenie do proponowanych rozwiązań. Spodziewano się także rozporządzenia w kwestii wyjaśnienia terminu sprawowania opieki bezpośredniej nad osobą z niepełnosprawnością oraz warunków i trybu tej opieki. – Bez tych wytycznych projekt jest niekompletny – mówi Sobolewski.

Sporna weryfikacja

MPiPS odpowiada zaś, że obecnie trwają prace nad projektem rozporządzenia, a także nad narzędziami, które umożliwią określenie stopnia niezdolności do samodzielnej egzystencji, aby w aktach prawnych móc zdefiniować obszary owej niezdolności (np. samoobsługa, poruszanie i komunikowanie się). – Orzekanie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności nie jest oceną stanu zdrowia osoby orzekanej, ale oceną ograniczeń możliwości jej funkcjonowania w życiu społecznym i zawodowym, będących następstwem naruszenia sprawności organizmu – podkreśla resort. – Aktualny stan tych prac nie pozwala jednocześnie potwierdzić, iż skala Barthel została wybrana jako optymalna dla wszystkich przyczyn niezdolności do samodzielnej egzystencji, zarówno w przypadku orzekania o niepełnosprawności, jak i o stopniu niepełnosprawności – dodaje biuro prasowe Ministerstwa.

Sobolewski uważa, że projekt ustawy „stawia na głowie” system świadczeń opiekuńczych, przywiązując je do stanu niesamodzielności osoby niepełnosprawnej, a nie do rezygnacji z pracy jej opiekuna. – Równocześnie Ministerstwo zastrzegło podczas spotkania, że ustawa może mieć jeszcze zupełnie inny kształt – podsumowuje przedstawiciel środowiska opiekunów dorosłych osób z niepełnosprawnością.

Niezrozumiałe jest też dla niego proponowane w ustawie rozwiązanie, zgodnie z którym niesamodzielność osoby z niepełnosprawnością ma weryfikować dodatkowo wojewódzki zespół ds. orzekania o niepełnosprawności. – Początkowo minister Seredyn mówiła, że będzie konieczna wizyta osobista w zespole, potem, że wystarczy tylko dokumentacja. Jednak nie wiem, po co ta ocena, skoro najważniejsza jest opinia lekarza orzecznika, a często taka wizyta osoby obłożnie chorej po prostu nie jest możliwa – zastanawia się Sobolewski.

Równa czy zróżnicowana?

Z kolei inną istotną kwestią dla przedstawicieli organizacji skupiających rodziców i opiekunów dzieci z niepełnosprawnością jest propozycja uchylenia w nowej ustawie zapisu "świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność powstała od urodzenia, przed 18. rokiem życia lub w czasie nauki w szkole". – Ten zapis powinien zostać w ustawie. Świadczenie pielęgnacyjne jest kierowane głównie do matki lub ojca dziecka i przysługuje, jeżeli jego niepełnosprawność powstała przed 18. rokiem życia lub w czasie nauki w szkole. Kierując się tą zasadą, ZUS przyznaje rentę socjalną osobie niepełnosprawnej, a do 1998 r. rodzic miał możliwość skorzystania z wcześniejszej emerytury – argumentuje Iwona Hartwich ze Stowarzyszenia „Mam Przyszłość”.

– Nie można też zgodzić się na tzw. pięciostopniową skalę, od której zależeć ma wysokość świadczenia pielęgnacyjnego, ponieważ kwota powinna być równej wysokości. Świadczenie pielęgnacyjne jest zasiłkiem dla opiekuna za brak wynagrodzenia za pracę i do uzyskiwanej z tego tytułu kwoty 620 zł (obecnie) czy 1465 zł (dopiero w 2017 r.) nie można dodatkowo wykonywać pracy zarobkowej, gdyż opieka nad osobą niepełnosprawną ma być bezpośrednia i całodobowa. Kwota świadczenia pielęgnacyjnego winna być równa i ustalana przez Radę Ministrów – zrównywana z najniższym wynagrodzeniem w kraju. Jest nieporozumieniem, by o wysokości świadczenia pielęgnacyjnego decydowali lekarze, których ocena stanu zdrowia może być subiektywna – należy zwrócić uwagę, że świadczenie pielęgnacyjne dotyczy niepełnosprawności o stopniu znacznym – mówi Hartwich. – W ustawie należy dodać zapis: "W razie zbiegu uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego i renty lub emerytury opiekun osoby niepełnosprawnej wybiera jedno korzystniejsze świadczenie" – dodaje.

Nowelizacja przepisów zakłada, że wysokość świadczenia pielęgnacyjnego w poszczególnych latach będzie wynosić:

- w 2014 r. – do 900 zł netto (ze składką na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne w wysokości 1229 zł),
- w 2015 r. – do 1150 zł netto (ze składką na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne w wysokości 1560 zł),
- w 2016 r. – do 1300 zł netto (ze składką na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne w wysokości 1775 zł).

Wysokość świadczenia pielęgnacyjnego nie może być niższa niż 620 zł i wyższa niż 1465 zł; kwoty będą weryfikowane co trzy lata.

Jolanta Martyka ze Stowarzyszenia „Razem możemy więcej” podkreśla, że kierunek prac nad ustawą jest – według niej – dobry. – Powinno być zróżnicowanie kwot, bo to wiąże się z kwestią wychwycenia nakładu pracy w opiece nad dzieckiem. Ale nie do końca zgadzamy się, by startować z poziomu 620 zł; chcielibyśmy, by to było 820 zł – mówi Martyka.

Nowe przepisy miałyby wejść w życie od 1 stycznia 2014 r. „Ponieważ nie upłynął jeszcze termin na zgłaszanie uwag do projektu ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw, trudno dokładnie określić, kiedy przedmiotowy projekt zostanie przekazany do konsultacji. Niewątpliwie powinno to nastąpić w sytuacji, w której zakończone zostaną co najmniej konsultacje nad projektem samej ustawy i znany będzie jej ostateczny projektowany kształt – pisze w korespondencji MPiPS.

Szczegóły projektu na stronie MPiPS.