Asystent osobisty. Kim jest? W czym pomoże? Jak skorzystać z jego usług?

Program „Asystent Osobisty Osoby Niepełnosprawnej” to odpowiedź na potrzeby środowiska osób z niepełnosprawnością, od lat zgłaszających potrzebę wprowadzenia usługi, która pozwoli na większą samodzielność i niezależność od pomocy rodziny i bliskich. Program, chociaż potrzebny i wartościowy, budzi wiele pytań. Bywa, że jest mylony z innymi inicjatywami. Niestety, nie wszystkie gminy wykazały nim zainteresowanie.

W październiku 2019 r. minął termin na zgłoszenie wniosków o przyznanie funduszy na realizację tego programu. Do wykorzystania było 30 mln zł na kończący się 2019 rok i 50 mln zł na rok 2020. Dla przykładu, do Wojewody Mazowieckiego wpłynęło 37 wniosków. Nie wszystkie spełniały wymogi formalne.

„Na realizowanie programu na Mazowszu do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przekazano 35 wniosków – 3 wnioski na realizację programu w 2019 r. (na kwotę ok. 23 tys. zł), natomiast na realizację programu w 2020 r. przekazano 32 wnioski (na kwotę ponad 8,9 mln zł)” – poinformowało nas Biuro Prasowe Wojewody Mazowieckiego.

Do Wojewody Pomorskiego wpłynęło pięć wniosków na 2019 r. oraz 57 wniosków na 2020 r. Wszystkie zostały przekazane do MRPiPS. Najwięcej wniosków wypełniły gminy na Śląsku – 59.

19 listopada upłynął termin rozpatrywania wniosków. Zapadły decyzje. Wiadomo, które gminy otrzymały środki finansowe na realizację programu. Według danych ministerstwa, pozytywnie rozpatrzono wnioski na 2019 r. na kwotę ok. 773,6 tys. zł oraz na 2020 r. na kwotę ponad 79,6 mln zł.

Co to oznacza w praktyce? Kim jest asystent osobisty i jak korzystać z jego pomocy? Wyjaśniamy krok po kroku.

Kim jest asystent osobisty osoby niepełnosprawnej?

Usługi asystenta osobistego może świadczyć osoba z dyplomem asystenta osoby niepełnosprawnej lub osoba ze średnim wykształceniem, która posiada co najmniej roczne i udokumentowane doświadczenie w udzielaniu bezpośredniej pomocy osobom z niepełnosprawnością.

Ten zapis programu budzi zresztą najwięcej wątpliwości.

- Nie wiadomo na razie, kto i na jakiej podstawie miałby dokonywać weryfikacji tego doświadczenia – mówi Monika Muszyńska z Działu ds. Usług Asystenckich z Centrum Usług Społecznych „Społeczna Warszawa”

Wtóruje jej Ewa Maksymowicz, osoba niewidoma, która szkoli asystentów i jednocześnie jest zainteresowana usługami osobistego asystenta.

- Nie wiem, co znaczy bezpośrednia pomoc, ani jak to sprawdzić – podkreśla. – Myślę, że będą do tego jakieś narzędzia w przyszłości, ale w tym momencie nie widzę odpowiedzi na pytanie, jak należy to weryfikować.

Jakie są zadania asystenta osobistego osoby niepełnosprawnej?

Asystent osobisty różni się od opiekuna z opieki społecznej czy po prostu asystenta osoby niepełnosprawnej. Taki asystent nie sprząta mieszkań i nie świadczy usług pielęgnacyjnych, nie zastępuje usług medycznych ani opiekuńczych. Program bardzo szczegółowo określa zadania asystenta osobistego. Są nimi:

• pomoc w dotarciu do wybranego miejsca,
• pomoc w zakupach, ale już nie robienie zakupów za osobę, której asystuje,
• pomoc w załatwieniu spraw urzędowych,
• pomoc w nawiązywaniu kontaktu z organizacjami,
• pomoc w korzystaniu z oferty kulturalnej miasta.

Kluczowym słowem jest: pomoc. Asystent jedynie wspiera osobę z niepełnosprawnością w wykonywanych przez nią zadaniach. Nie wykonuje żadnych zadań za nią.

Kto może skorzystać pomocy asystenta osobistego osoby niepełnosprawnej?

Program skierowany jest do pełnoletnich osób posiadających orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Program nie stawia dodatkowych wymogów.

Jak skorzystać z pomocy asystenta osobistego osoby niepełnosprawnej?

Aby skorzystać z pomocy asystenta, należy wypełnić kartę zgłoszenia. Prawidłowo wypełniona karta zawiera:

• imię,
• nazwisko,
• datę urodzenia,
• adres zamieszkania,
• dane kontaktowe, takie jak telefon i e-mail,
• informację na temat ograniczeń w zakresie komunikowania się lub poruszania się.

Kartę razem z kopią aktualnego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności składa się w swojej gminie lub swoim powiecie. Wzór karty znajduje się na stronie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (plik DOCX, 11,7 KB).

Termin, w którym gminy ubiegały się o finansowanie, już minął. Z asystenta osobistego na zasadach tego programu można korzystać w gminach, które dopełniły formalności.

W jakim wymiarze dostępny jest asystent osobisty osoby niepełnosprawnej?

Jeden uczestnik programu, czyli osoba z niepełnosprawnością, może korzystać z pomocy asystenta w wymiarze maksymalnym 30 godzin miesięcznie. Asystenci są dostępni 7 dni w tygodniu od 7:00 do 22:00.

Ile kosztuje pomoc asystenta osobistego osoby niepełnosprawnej?

Koszt pracy 60 minut asystenta osobistego to maksymalnie 30 zł. Tego wynagrodzenia nie płacą osoby korzystające z asystentów. To właśnie na wynagrodzenia asystentów jest przeznaczony budżet z ministerstwa. Z tego samego funduszu opłacane jest ubezpieczenie asystentów i bilety na komunikację miejską.

Czego w programie nie ma?

Najwięcej wątpliwości budzi dobór asystentów.

- Wykształcenie asystentów nie jest proste. To nie jest coś, co można wprowadzić z dnia na dzień. Myślę, że to największe wyzwanie w tym programie – ocenia Wojciech Kowalczyk, pełnomocnik ds. osób niepełnosprawnych w Legionowie.

Niestety, elementu szkolenia asystentów program nie przewiduje.

- W przypadku tego programu wątpliwości budzi dopuszczenie osób, które mają roczne doświadczenie, ale nie mają przygotowania zawodowego. Nie wiadomo, jak i przez kogo to doświadczenie będzie weryfikowane – mówi Monika Muszyńska, która dostrzega jeszcze jeden problem. – Asystent wykonuje ciężką pracę. Moim zdaniem, potrzebne byłoby zaplanowanie wsparcia psychologicznego dla tego człowieka. Na razie tego nie ma.

Asystent idealny, czyli kto?

Osoby z niepełnosprawnością mogą wybrać osobę, która będzie ich asystentem, a gmina powinna ten wybór umożliwić. Jak więc wybierać?

- Moim zdaniem, muszą mieć przynajmniej średnie wykształcenie oraz koniecznie odbyć odpowiednie szkolenie, by we właściwy sposób móc służyć pomocą i właściwie odnosić się do osób niepełnosprawnych – uważa Ewa Maksymowicz. – Szczególnie ważne jest, by asystent był osobą odpowiedzialną, spostrzegawczą, umiejącą podejmować szybko decyzje w razie zagrożenia. To także powinien być ktoś śmiały. To przecież osoba, która będzie przy nas podczas wizyty w banku, urzędzie czy przychodni. Asystent musi być uprzejmy i bardzo dyskretny, by nie zdradzał informacji na temat osoby, dla której świadczy usługi. Jestem przekonana, że asystent powinien być tej samej płci, co jego podopieczny. I to nie jest żadna dyskryminacja! Tu chodzi o sytuację np. wejścia do toalety. Myślę, że idealny asystent powinien być w zbliżonym wieku albo młodszy od podopiecznego. Ale najważniejsze, żeby była to osoba pozytywna i otwarta. Taka, która chce się uczyć i rozwijać.