Ważne standardy, czyli miasto dostępne dla wszystkich

Miasto dostępne dla wszystkich. Przyjazne, funkcjonalne, intuicyjne. Takie, w którym bez trudu odnajdą się osoby starsze, rodzice z dziećmi, opiekunowie pchający dziecięce wózki, ludzie wracający z dużych zakupów, ciągnący walizkę na kółkach, wracający ze szpitala z gipsem na nodze i osoby ze wszystkimi rodzajami niepełnosprawności. Warszawa bez barier to marzenie jej mieszkańców i włodarzy. Jeszcze nie do końca spełnione, ale wiele zmienia się na lepsze. Te zmiany zostały już dostrzeżone. Komisja Europejska za poprawę dostępności przyznała miastu nagrodę Access City 2020. Michał Olszewski, zastępca prezydenta m.st. Warszawy, nie ma jednak wątpliwości, że „w obszarze dostępności jest jeszcze dużo do zrobienia”.

Czym się kierować, aby budować miasto dla każdego? Na to pytanie odpowiada m.in. opracowanie z 2017 r. „Standardy Dostępności dla Miasta Stołecznego Warszawy” i wydany rok później przez Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji „Katalog Dobrych Praktyk” (plik PDF, 11,4 MB).

Czego dotyczą Standardy?

Standardy dostępności mają służyć projektantom, architektom, wykonawcom i innym podmiotom tworzącym tkankę miejską. Są przewodnikiem po tym, jak budować miejsca użyteczne, funkcjonalne i przemyślane w obszarach:

• przestrzenie publiczne i ciągi piesze,
• przejścia dla pieszych,
• miejsca postojowe i parkingi,
• przystanki komunikacji zbiorowej,
• komunikacja pionowa,
• strefa wejściowa do budynków,
• pomieszczenia sanitarne,
• tereny rekreacyjne i wyposażenie przestrzeni publicznych,
• informacja tekstowa, graficzna, głosowa i dotykowa.

Niektóre z rozwiązań są proste i tanie. Możliwe do zastosowania bez większej ingerencji w już istniejącą infrastrukturę. Inne wymagają uwzględnienia już na etapie projektowania.

Chodniki wolne od barier

Przestrzenie publiczne i ciągi piesze, zgodnie z wytycznymi, powinny być szerokie, oddzielone od ruchu ulicznego, z elementami wyposażenia ulic (np. osłony otworów, kanałów), zamontowanymi poza ciągiem lub na poziomie chodnika. Zgodnie z tymi zasadami powstał np. Bulwar George’a Smitha Pattona:

Dokument zaleca również stosowanie ścieżek dotykowych, czyli tzw. rynienek, które ułatwiają osobom niewidomym poruszanie się z białą laską. Przykładem udanego zastosowanie takiej ścieżki może być ul. Łabiszyńska:

Biorąc pod uwagę osoby z ograniczonym zakresem ruchu lub na wózkach, należy na etapie projektowania uwolnić ciągi od przeszkód, stosować pochylnie, przemyśleć miejsca odpoczynku, zniwelować różnice wysokości, stosować poręcze i barierki. Znaczenie ma również nawierzchnia antypoślizgowa. Warszawskie standardy dokładnie opisują, ile miejsca potrzebuje osoba manewrująca wózkiem i jak szeroki powinien być podjazd, ile powierzchni powinno być do dyspozycji pojedynczej osoby, człowieka spacerującego z psem, posługującego się białą laską i poruszającego się o kulach.

Chodniki i miejsca poruszania się pieszych powinny być wolne od przeszkód. Wymaga to montowania znaków drogowych w sposób, który nie zmniejsza powierzchni ciągu. Przykładem może być Krakowskie Przedmieście, gdzie wiszą one na wygiętych sztycach:

Koniec ciągu, np. wnęka pod schodami ruchomymi, to miejsce na podpory i inne elementy pionowe. Z myślenia o potrzebach pieszych z niepełnosprawnościami nie są zwolnieni również wykonawcy prac budowlanych i remontowych. Do ich obowiązków należy odpowiednie oznakowanie miejsca robót, a w przypadku długotrwałych prac – wyznaczenie wygodnych obejść.

Oświetlenie ma znaczenie

Elementem niezbędnym użytkownikom ciągów komunikacyjnych jest oświetlenie, które powinno być bezpieczne, przyjazne i nieoślepiające. Dodatkowe źródło oświetlenia przy przejściach dla pieszych powinno umożliwiać dobrą widoczność pieszego w ujemnym kontraście. Podświetlone przejścia dla pieszych można spotkać np. na ul. Woronicza:

Na ulicach Grochowskiej i Mińskiej funkcjonują przejścia wyposażone w czujniki ruchu, co dodatkowo budzi czujność kierowcy. Same przejścia powinny być lokowane na poziomie jezdni, a jeśli są wyposażone w sygnalizację świetlną, powinna to być sygnalizacja akustyczna, wibracyjna i z dodatkową informacją dotykową. Tak działa sygnalizacja m.in. przy ul. Czerniakowskiej. Bezpieczeństwo pieszych ma również zapewnić budowa przejść bezkolizyjnych. Do takich należy m.in. przejście podziemne przy Dworcu Zachodnim:

Wygodnie dojechać

Czasami, zamiast pieszo, do swoich miejsc przeznaczenia udajemy się samochodem albo komunikacją zbiorową. Tu ułatwieniem dla osób z niepełnosprawnością są miejsca postojowe i parkingi, pod warunkiem, że zostały wyznaczone z zachowaniem odpowiednich standardów. Określają one m.in. liczbę takich miejsc postojowych.

• Na parkingu przeznaczonym dla 15 i mniej samochodów jedno stanowisko musi być dostępne dla osób z niepełnosprawnościami.
• Tam, gdzie może zaparkować ponad 100 samochodów, 4 proc. miejsc powinno być oznaczone „kopertami”.

Samo zamalowanie pola na niebiesko nie wystarcza. Standardy dokładnie opisują rozmiary miejsca parkingowego.

Takie miejsca muszą się znajdować również w bezpośrednim sąsiedztwie głównych wejść do budynku lub też stref wejściowych. I oczywiście te wejścia muszą być dostępne. Oznacza to szerokie drzwi, do których prowadzi utwardzone wejście. Za wejściem powinna być przestrzeń umożliwiająca manewrowanie wózkiem. Pod uwagę należy wziąć również oświetlenie strefy wejścia.

W samym budynku co najmniej jedna z ogólnodostępnych toalet powinna być dostosowana do potrzeb osób z niepełnosprawnością. Podobnie jest z toaletami na terenach rekreacyjnych i w miejscach publicznych. Standardy i w tym przypadku dokładnie określają, co i na jakiej wysokości powinno się w takiej łazience znaleźć.

Pochylnie, dźwigi, podnośniki

Przystanki komunikacji miejskiej budzą wiele emocji. Mieszkańcy Warszawy regularnie narzekają na brak miejsca do oczekiwania i konieczność długich spacerów przy przesiadkach. To jednak również się zmienia na lepsze. Przystanki są widoczne, niektóre wyposażone w tablice wyświetlające rozkład jazdy lub głoszące komunikaty o czasie oczekiwania na tramwaj czy autobus.

W mieście nie brakuje także elementów ułatwiających poruszanie się w górę i w dół. Kontrastowo oznakowane schody zewnętrzne i schody ruchome (np. w stacjach metra), pochylnie (np. w Ośrodku Nowolipie), dźwigi osobowe czy podnośniki (Muzeum Warszawy) pozwalają niwelować różnicę w wysokościach.

Standardy oraz wytyczne określają, jak ma wyglądać zintegrowany plac zabaw i miejsca odpoczynku w parkach, jak i o czym mają informować tablice tekstowe, komunikaty graficzne i dotykowe. Dokument ułatwia pracę tym, którzy miasto budują, i życie tym, którzy z niego korzystają. Żeby jednak Warszawa osiągnęła swój cel i stała się miastem przyjaznym, wygodnym dla każdego, konieczna jest także uważność mieszkańców i gości stolicy.

Warto pamiętać, że spełniająca wymogi toaleta, do której klucz znajduje się u obsługi na innym piętrze, dostosowany autobus z zastawionym przez pasażerów miejscem dla osoby na wózku, platforma wymagająca używania dzwonka i oczekiwania na obsługę, niedziałająca winda w metrze, donice z dekoracjami przy wejściu do restauracji i tzw. koziołek na chodniku, informujący o kumulacji w loterii – niweczą wysiłki, aby każdy był w Warszawie mile widziany i czuł się tu jak u siebie.