500 plus dla osób niesamodzielnych. Fakty kontra mity. Część IV

Czy starając się o świadczenie uzupełniające można stracić rentę? Czy nowo orzekani do renty socjalnej z automatu będą dostawać świadczenie uzupełniające? Czy można iść do sądu, gdy świadczenie nie zostanie przyznane? Razem z ZUS odpowiadamy na kolejne pytania Czytelników o świadczenie uzupełniające, czyli tzw. 500+ dla osób niesamodzielnych.

W jakim terminie ZUS ma obowiązek rozpatrzyć wniosek 500+ dla osób niesamodzielnych?

ZUS: Decyzję wydamy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do jej wydania. Okolicznością taką może być np. uprawomocnienie się orzeczenia w sprawie niezdolności do samodzielnej egzystencji. W odniesieniu do wniosków o świadczenie złożonych przed 1 grudnia 2019 r. otrzymaliśmy od ustawodawcy więcej czasu na wydanie decyzji – 60 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Które dokładnie świadczenia od państwa wliczane są do kryterium dochodowego. Czy można je po prostu wyliczyć?

ZUS: Pełny katalog świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych, które uwzględniamy przy ustalaniu prawa i wysokości świadczenia, udostępniliśmy już na początku września 2019 r. Można go pobrać na naszej stronie internetowej oraz otrzymać w placówkach ZUS. Katalog wyszczególnia 76 różnych świadczeń.

W katalogu znajdują się m.in. emerytury i renty wypłacane przez ZUS, KRUS i inne organy emerytalno-rentowe, renty socjalne, zasiłki przedemerytalne i świadczenia przedemerytalne, emerytury pomostowe, świadczenia rodzinne, okresowe świadczenia pieniężne z tytułu bezrobocia i świadczenia pieniężne z pomocy społecznej, które nie mają charakteru jednorazowego.

Czego nie wliczamy do dochodu?

Przede wszystkim nie jest uwzględniany dochód z pracy zarobkowej, ani np. z umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy cywilnoprawnej. Nie są również wliczane świadczenia od państwa o charakterze jednorazowym (np. jednorazowy zasiłek z pomocy społecznej lub zasiłek pogrzebowy), ani zasiłek pielęgnacyjny. Nie uwzględniamy dodatków do świadczeń i świadczeń wypłacanych wraz ze świadczeniami emerytalno-rentowymi na podstawie przepisów szczególnych, a więc np. dodatku pielęgnacyjnego, dla sieroty zupełnej, kombatanckiego ani ryczałtu energetycznego. Nie wliczamy również renty rodzinnej przysługującej po zmarłym rodzicu osobie, która stała się całkowicie niezdolna do pracy do ukończenia 16 lat lub do ukończenia nauki przed osiągnięciem 25. roku życia.

Dlaczego osoba posiadająca orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności musi uzyskiwać dodatkowo orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji?

ZUS: Wynika to wprost z ustawy. Aby otrzymać świadczenie uzupełniające, należy posiadać lub uzyskać orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji. W przypadku ZUS orzeczenia takie wydaje lekarz orzecznik lub komisja lekarska. Natomiast stopień niepełnosprawności orzeczony przez zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności, w świetle przepisów prawa, nie uprawnia do otrzymania tego świadczenia.

Osoba ze znacznym stopniem niepełnosprawności ubiegająca się o świadczenie uzupełniające musi uzyskać orzeczenie lekarskie do celów rentowych, a zatem składając wniosek zostanie skierowana na odpowiednie badanie przez ZUS, KRUS albo resortowe organy rentowe. Uzyskanie orzeczenia otworzy drogę do świadczenia uzupełniającego.

Czytelnicy pobierający rentę socjalną i posiadający orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy obawiają się, że próbując uzyskać orzeczenie o niesamodzielności stracą rentę.

ZUS: W wyniku zgłoszenia wniosku o świadczenie uzupełniające lekarz orzecznik ZUS orzeka w sprawie niezdolności do samodzielnej egzystencji. Przedmiotem tego orzeczenia nie jest więc niezdolność do pracy uprawniająca do przyznania renty. Nie można jednak całkowicie wykluczyć rzadkich przypadków, w których lekarz orzecznik, na podstawie dokumentacji medycznej lub badania stwierdziłby, że aktualny stan zdrowia osoby badanej nie uzasadnia częściowej czy całkowitej niezdolności do pracy.

Czy otrzymanie orzeczenia o niesamodzielności automatycznie oznacza otrzymanie dodatku pielęgnacyjnego?

ZUS: Orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji wydane w postępowaniu z wniosku o świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji może stanowić podstawę do wydania decyzji o przyznaniu dodatku pielęgnacyjnego do pobieranej emerytury lub renty.

Dodatek pielęgnacyjny przysługuje jednak wyłącznie osobie uprawnionej do emerytury lub renty, a więc nie przyznamy go osobie, która uzyska prawo do świadczenia uzupełniającego, jeśli nie pobiera emerytury ani renty.

Niektórzy Czytelnicy nie rozumieją, że sformułowanie w orzeczeniu o znacznym stopniu niepełnosprawności „konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji” nie jest równoznaczny z orzeczeniem „całkowicie niezdolny do pracy i samodzielnej egzystencji”.

ZUS: Wynika to wprost z ustawy z 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Aby otrzymać świadczenie uzupełniające, należy posiadać lub uzyskać orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji. W przypadku ZUS orzeczenia takie wydaje lekarz orzecznik lub komisja lekarska. Orzeczenie wydane przez zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności, w świetle przepisów prawa, nie uprawnia do otrzymania tego świadczenia. Jest to orzeczenie wydane do celów pozarentowych i nie podlega przełożeniu na orzeczenie dla celów rentowych. Jednak uzyskanie odpowiedniego orzeczenia otworzy drogę do świadczenia uzupełniającego.

Co z osobami nowo orzekanymi do renty socjalnej. Czy z automatu będą dostawać świadczenie uzupełniające? Czy tak jak obecnie (w myśl przepisów ustawy) będzie orzekana całkowita niezdolność do pracy, a osoba oddzielnie powinna złożyć wniosek o ustalenie niezdolności do samodzielnej egzystencji?

ZUS: Każde świadczenie, tj. zarówno renta socjalna, jak i świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji jest przyznawane na wniosek osoby zainteresowanej. W postępowaniu z wniosku o rentę socjalną lekarz orzecznik i komisja lekarska ustala, czy istnieje całkowita niezdolność do pracy, a jeśli tak – czy pozostaje w związku z naruszeniem sprawności organizmu, które powstało w okresach wskazanych w ustawie o rencie socjalnej. Dla celów ustalenia uprawnień do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji lekarz orzecznik i komisja lekarska ustala, czy istnieje niezdolność do samodzielnej egzystencji.

W postępowaniu z wniosku o rentę socjalną, lekarz orzecznik lub komisja lekarska może wydać orzeczenie w przedmiocie niezdolności do samodzielnej egzystencji, jeśli osoba w odniesieniu do której jest prowadzone to postępowanie, wyraziła zgodę na wydanie takiego orzeczenia. Zgoda powinna zostać wyrażona nie później niż w trakcie badania tej osoby (art. 18 ustawy z dnia 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji). W takim przypadku osoba zainteresowana powinna również złożyć wniosek o to świadczenie. Bez wniosku świadczenie uzupełniające nie zostanie przyznane.

Czy od decyzji orzecznika ZUS ws. przyznania świadczenia 500+ dla osób niesamodzielnych przysługuje odwołanie? Włącznie z sądem?

ZUS: Lekarz orzecznik nie wydaje decyzji o przyznaniu świadczenia uzupełniającego, lecz orzeka o tym, czy osoba badana jest niezdolna do samodzielnej egzystencji. Na tej podstawie oraz innych okoliczności ZUS wydaje decyzję w sprawie świadczenia. Postępowanie orzecznicze jest dwuinstancyjne. Jeśli osoba, która otrzymała orzeczenie nie zgadza się z ustaleniami lekarza orzecznika – może wnieść sprzeciw wobec tego orzeczenia. Wtedy sprawa jest weryfikowana przez komisję lekarską, która orzeka w składzie 3-osobowym (trzech lekarzy) i orzeczenie tej komisji stanowi podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczenia uzupełniającego. Od tej decyzji przysługuje odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Odwołanie do sądu wnosi się za pośrednictwem ZUS. Informacja o terminie i sposobie wniesienia odwołania zamieszczona jest w treści każdej decyzji.

Jakie dokumenty trzeba przedłożyć przy ubieganiu się o świadczenie 500+ dla osób niesamodzielnych? Czy kopie muszą być w jakiś sposób poświadczane?

ZUS: W celu nabycia prawa do świadczenia uzupełniającego konieczne jest zgłoszenie wniosku. Formularze wniosku są dostępne we wszystkich naszych placówkach i na stronie internetowej ZUS. Prawidłowe wypełnienie wniosku pozwoli nam uzyskać wszystkie informacje niezbędne do załatwienia sprawy.

Osoba uprawniona do emerytury lub renty zagranicznej bądź innego świadczenia zagranicznego o podobnym charakterze powinna dołączyć do wniosku dokument potwierdzający prawo do tego świadczenia zagranicznego oraz jego wysokość.

Osoba niebędąca obywatelem RP jest zobowiązana dołączyć do wniosku dokument potwierdzający prawo do legalnego pobytu na terytorium RP (np. kartę pobytu, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE, zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt czasowy).

Do wniosku należy dołączyć posiadane orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji wydane przez lekarza orzecznika ZUS lub komisję lekarką ZUS lub wydane przed 1997 r. ważne orzeczenie komisji lekarskiej do spraw inwalidztwa i zatrudnienia, zaliczające wnioskodawcę do I grupy inwalidów.

W przypadku braku takiego orzeczenia konieczne będzie wydanie orzeczenia w sprawie niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Dla wydania takiego orzeczenia dla celów świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji istotne znaczenie ma dokumentacja z przebiegu leczenia. Osoba, która występuje z wnioskiem o to świadczenie, dla celów wydania orzeczenia powinna dołączyć zaświadczenie o stanie zdrowia wydane przez lekarza, pod którego opieką się znajduje oraz posiadaną dokumentację medyczną z przebiegu leczenia. Jeśli osoba ubiegająca się o świadczenie nie posiada dokumentacji medycznej – powinna przekazać do ZUS informację o placówkach ochrony zdrowia, w których się leczyła. W takim przypadku pracownicy ZUS we własnym zakresie pozyskają dokumentację medyczną z tych placówek. Osoby występujące z wnioskiem o świadczenie uzupełniające nie mają obowiązku gromadzenia we własnym zakresie jakiejkolwiek dokumentacji medycznej lub potwierdzania za zgodność z oryginałem kopii dokumentacji, którą dołączają do wniosku o świadczenie.

Zobacz I część artykułu „500 plus dla osób niesamodzielnych. Fakty kontra mity. Część II”.

Zobacz II część artykułu „500 plus dla osób niesamodzielnych. Fakty kontra mity. Część II”.

Zobacz III część artykułu „500 plus dla osób niesamodzielnych. Fakty kontra mity. Część III”.