Osoby z zespołem Downa nie tylko w zpch

Chętnie zatrudniani są przez restauracje, kuchnie, hotele i zakłady produkcyjne, sprawdzają się też w biurach i w sklepach - osoby z zespołem Downa, które 21 marca swoje święto, pracują także w firmach na otwartym rynku pracy.

Zespół Downa (trisomia 21) to zespół wad wrodzonych spowodowany obecnością trzech (zamiast dwóch) kopii chromosomu 21 w łańcuchu DNA. Dodatkowy chromosom wywołuje u osób z tą wadą niepełnosprawność intelektualną (częściej lekką i umiarkowaną, rzadko głęboką), a także nadaje ich twarzom i sylwetkom charakterystyczny, nieco dziecinny wygląd. Te cechy zewnętrzne sprawiają, że dorosłe osoby z zespołem Downa często uważane są za wymagające opieki i wyręczania – także w pracy.

– To nieprawda, że osoby z niepełnosprawnością intelektualną, w tym osoby z zespołem Downa, jeśli już mają pracować, to w zakładach pracy chronionej. Dzięki zatrudnieniu wspomaganemu osoby z tym rodzajem niepełnosprawności sprawdzają się także na wielu stanowiskach w firmach z rynku otwartego - mówi Monika Zakrzewska, szef działającego od 2006 r. Centrum Doradztwa Zawodowego i Wspierania Osób Niepełnosprawnych Intelektualnie (Centrum DZWONI) w Warszawie. Powstało ono z inicjatywy Polskiego Stowarzyszenia Na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, które jako pierwsze w naszym kraju promowało ideę zatrudnienia wspomaganego.

Światowe Stowarzyszenie do Spraw Zatrudnienia Wspomaganego definiuje tę formę zatrudnienia jako „pracę zarobkową w zintegrowanym środowisku na otwartym rynku pracy, przy zapewnieniu pracownikowi niepełnosprawnemu stałego wspomagania. Praca zarobkowa oznacza taką samą zapłatę za taką samą pracę jak w przypadku pracownika pełnosprawnego”.

– Zatrudnienie wspomagane wykorzystywane jest przy zatrudnianiu pracowników ze wszystkimi rodzajami niepełnosprawności, ale metoda ta jest szczególnie preferowana w przypadku osób z niepełnosprawnością intelektualną, w tym z zespołem Downa. Kluczową postacią w tym procesie jest trener pracy - zatrudniany nie przez pracodawcę, ale przez agencję pracy polecającą pracownika. Zadaniem trenera jest przeszkolenie pracownika w wykonywaniu powierzonych mu czynności, dostosowanie zakresu zadań do jego możliwości, wspieranie go w miejscu pracy – również przy załatwianiu formalności kadrowych (badania lekarskie, planowanie urlopów itp.), zintegrowanie go z zespołem, a często też przeszkolenie sprawnych pracowników, jak mają postępować, komunikować się z niepełnosprawnymi intelektualnie koleżanką lub kolegą – mówi Leszek Bocheński, trener pracy z Centrum DZWONI w Warszawie.

Kuchnia szpitala Warszawskiego Instytutu Medycznego (WIM) przy ul. Szaserów wydaje trzy razy dziennie do 1000 posiłków dla pacjentów i pracowników placówki. Każdy z posiłków składa się z kilku potraw podawanych na specjalnych tacach. Wszystkie produkty niezbędne do ich przygotowania (chleb, masło, dżem, wędlina, mięso, zupa, jarzyny, ser itp.) trzeba podzielić na porcje, sztućce zaś - wyczyścić i zawinąć w oddzielne pakiety, a tace - zebrać, umyć i poskładać. Od kilku lat pracami tymi zajmują się m.in. osoby z niepełnosprawnością intelektualną.

- Mamy obecnie czterech pracowników z niepełnosprawnością intelektualną, w tym jednego z zespołem Downa. Wszyscy są zatrudnieni na podstawie umowy o pracę w wymiarze ¼ etatu. Zaczynali od czynności prostszych (np. czyszczenie sztućców), ale poznali firmę, rozwinęli się i powierzyliśmy im bardziej odpowiedzialne zadania, np. porcjowanie produktów według ściśle określonej wagi – mówi Iwona Kobylińska z firmy Sodexo, menedżer jednostki WIM. Podkreśla, że osoby niepełnosprawne intelektualnie traktowane są tak samo, jak inni pracownicy. – Mają przydzielone zadania, muszą wykonać je w odpowiednim czasie i wziąć odpowiedzialność za ich efekty. Muszą stosować się do naszego regulaminu, np. stawiać się do pracy o określonej godzinie, nosić odpowiednie ubranie ochronne itp. Ani ich szefowie, ani współpracownicy nie stosują wobec nich żadnej taryfy ulgowej. A jeśli już pracownik niepełnosprawny intelektualnie potrzebuje pewnego wsparcia, to głównie przy wyjaśnianiu kwestii prawnych zatrudnienia – mówi Iwona Kobylińska.

- Większość czynności wykonywanych w kuchni szpitalnej może wydawać się monotonna, ale właśnie przy takich powtarzalnych pracach najlepiej sprawdzają się osoby niepełnosprawne intelektualnie, w tym również te z zespołem Downa – tłumaczy Sylwia Lipińska, specjalista ds. kontaktów z pracodawcami w Centrum DZWONI, i podaje listę branż, w których pracownicy z tym rodzajem niepełnosprawności zatrudniani są szczególnie chętnie. Należą do nich: handel (czynności: wypakowywanie towarów i układanie ich na półkach itp), administracja (segregowanie, niszczenie dokumentów itp.), produkcja (składanie i pakowanie gotowych produktów itp.), HoReCa - hotele, restauracje, catering (sprzątanie, mycie okiem, zmiana pościeli, czyszczenie i układanie sztućców, zmywanie, krojenie i porcjowanie produktów żywieniowych itp.).

W 2005 r. Europejskie Stowarzyszenie Zespołu Downa ustanowiło 21 marca (nawiązanie do 21 chromosomu) Światowym Dniem Zespołu Downa. Szacuje się, że w Polsce żyje ok. 60 tys. osób z tym zespołem. Nie wiadomo jednak, ilu z nich pracuje, bo w oficjalnych zestawieniach osoby te zaliczane są do grupy pracowników z niepełnosprawnością intelektualną, ci zaś - do grupy pracowników ze schorzeniami specjalnymi. Według danych Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych na koniec grudnia 2010 r. liczba pracujących osób niepełnosprawnych ze schorzeniami specjalnymi wynosiła 27 308, z czego 24 426 było zatrudnionych w zakładach pracy chronionej, a 2 882 w przedsiębiorstwach z rynku otwartego. Warszawskie Centrum DZWONI współpracuje z ok. 30 pracodawcami z rynku otwartego na terenie Warszawy i okolic, którzy zatrudniają pracowników z niepełnosprawnością intelektualną.

Zespół Downa – nazwa tego zespołu wad wrodzonych używana jest od 1866 r. i pochodzi od nazwiska angielskiego lekarza Johna Langdoma Downa. Ale dopiero w 1959 r., francuski lekarz i genetyk Jerome Jean Louis Lejeune odkrył, że u podstaw tego zespołu leży trisomia – dzielenie się na trzy części – chromosomu 21. Powód nietypowego zachowania chromosomu 21 nie jest znany. Wyróżnia się za to trzy rodzaje zespołu Downa: pełna trisomia (wszystkie komórki ciała mają dodatkowy chromosom), mozaikowa (tylko część komórek ma dodatkowy chromosom) i translokacyjna – kiedy materiał z chromosomu 21 połączony jest z innym chromosomem.