Orzeczenie o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności

Poprzednio wyjaśnialiśmy zawiłości obowiązującego w Polsce systemu orzekania o niepełnosprawności. Pokazaliśmy różnice pomiędzy orzecznictwem do celów rentowych (ZUS, KRUS, orzecznictwo branżowe) a orzecznictwem do celów pozarentowych (Miejskie/Powiatowe Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności – PZON).

Teraz czas na informacje dotyczące orzeczeń o niepełnosprawności i stopniach niepełnosprawności, wydawanych przez  PZON. W ciągu kilku lat pracy w Centrum Integracja w Warszawie przekonałam się bowiem, jak wiele problemów sprawia precyzyjne odczytanie zapisów zawartych w tych orzeczeniach.

Często pojawiają się wątpliwości, czy osoba, która ma orzeczenie wydane przez ZUS, może ubiegać się o orzeczenie o niepełnosprawności? Odpowiedź brzmi: tak. W obecnym stanie prawnym w pewnych sytuacjach jest to nawet konieczne. Wyjaśnię to w dalszej części artykułu.

Kto może uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności:

• dzieci do 16. roku życia uzyskują orzeczenie o niepełnosprawności bez orzekania stopnia;
• osoby powyżej 16. roku życia uzyskują orzeczenie o niepełnosprawności, w którym ustalony jest stopień niepełnosprawności.

Zgodnie z ustawą, ustala się trzy stopnie niepełnosprawności:

• znaczny,
• umiarkowany,
• lekki.

Komisje lekarskie, oceniając stan zdrowia, biorą pod uwagę:

Oceniając stan dziecka:

1. zaświadczenie lekarskie zawierające opis stanu zdrowia, wydane przez lekarza sprawującego opiekę na dzieckiem oraz wszelką dokumentację medyczną;
2. ocenę stanu zdrowia wystawioną przez lekarza;

WAŻNE! W zaświadczeniu powinny znaleźć się informacje dotyczące choroby podstawowej, chorób współistniejących, leczenia i rehabilitacji, ale także rokowań odnośnie do przebiegu choroby. Koniecznie muszą być uwzględnione w nim informacje dotyczące ograniczenia w funkcjonowaniu dziecka
w porównaniu z rówieśnikami.

3. informację o możliwości poprawy zaburzonej funkcji poprzez zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne, środki techniczne, środki pomocnicze lub inne konieczne działania.

Przy ocenie stanu zdrowia osoby powyżej 16. roku życia bierze się pod uwagę:

1. zaświadczenie lekarskie zawierające opis stanu zdrowia, rozpoznanie choroby zasadniczej i chorób współistniejących, wraz z aktualnymi wynikami badań diagnostycznych;
2. ocenę stanu zdrowia wystawioną przez lekarza-przewodniczącego składu orzekającego, wraz z rokowaniami;
3. wiek, płeć, wykształcenie, zawód i posiadane kwalifikacje;
4. możliwość całkowitego albo częściowego przywrócenia zdolności do wykonywania dotychczasowego lub innego zatrudnienia – poprzez leczenie, rehabilitację lub przekwalifikowanie;
5. ograniczenia występujące w samodzielnej egzystencji i uczestnictwie w życiu społecznym;
6. możliwość poprawy samodzielnej egzystencji osoby zainteresowanej poprzez leczenie, rehabilitację, zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze, środki techniczne, usługi opiekuńcze lub inne działania.

Jak widać, przy orzekaniu niepełnosprawności dziecka brane są  pod uwagę inne czynniki niż przy ocenie stanu osoby powyżej 16. roku życia. Orzeczenia dla dzieci zwykle wydawane są na czas określony, jednak nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 16 lat.

Osobom powyżej 16. roku życia wydaje się orzeczenia na czas określony, o ile, wg wiedzy medycznej, może nastąpić poprawa stanu zdrowia, lub na stałe, jeżeli według wiedzy medycznej stan zdrowia nie rokuje poprawy. Dzięki osiągnięciom współczesnej  medycyny wiele osób, które jeszcze niedawno były niemal zupełnie wykluczone z życia społecznego czy zawodowego, dzisiaj może funkcjonować normalnie. Na przykład choroby typu: cukrzyca, astma i niektóre wady wzroku itp., są leczone skuteczniej, dzięki czemu chorym częściej wydawane są orzeczenia na czas określony.

Orzeczenie o niepełnosprawności powinno zawierać m.in.:

• informacje o zespole, który wydał orzeczenie;
• datę złożenia wniosku i datę wydania orzeczenia;
• dane osobowe wnioskodawcy: datę i miejsce urodzenia, adres zamieszkania lub pobytu, nr dokumentu potwierdzającego tożsamość oraz numer PESEL;
• ustalenie bądź odmowę ustalenia niepełnosprawności bądź stopnia niepełnosprawności;
• symbol przyczyny niepełnosprawności – orzeczenie może zawierać więcej niż jeden symbol tej przyczyny, jednak nie więcej niż trzy symbole schorzeń, które w porównywalnym stopniu wpływają na zaburzenie funkcji organizmu. Oznacza to, że osoba, której wydano orzeczenie o stopniu umiarkowanym z powodu schorzeń kardiologicznych, jednocześnie mająca schorzenia laryngologiczne, ale w stopniu, który pozwoliłby na wydanie orzeczenia w stopniu lekkim, w orzeczeniu będzie miała wpisaną tylko jedną przyczynę niepełnosprawności, tę związaną z chorobami kardiologicznymi.
• okres, na jaki wydano orzeczenie;
• datę niepełnosprawności;

WAŻNE! Czasami trudno ustalić datę niepełnosprawności. Bywa i tak, że niepełnosprawność powstała przed 16. rokiem życia, a o orzeczenie występuje się dopiero po wielu latach. Warto wówczas zadbać o uwiarygodnienie poprzez dostarczenie dokumentów medycznych, a następnie o wpisanie faktycznej daty powstania niepełnosprawności. W niektórych wypadkach pozwoli to na uzyskanie zasiłku pielęgnacyjnego.

• uzasadnienie;

*należy bardzo uważnie zapoznać się z zapisami zawartymi w uzasadnieniu, w razie składania odwołania będzie zdecydowanie łatwiej znaleźć  odpowiednie argumenty,

• odwołanie;

*odwołanie można składać w terminie 14 dni od daty uzyskania orzeczenia. Należy je złożyć za pośrednictwem PZON, w którym orzeczenie było wydane,
*nie ma odrębnych formularzy do składania odwołania,
*można się odwołać od całego orzeczenia, ale też nie zgadzać się z poszczególnymi jego zapisami.

• wskazania;

*sprawiają one najwięcej trudności i powodują wiele komplikacji.

W orzeczeniu znajdują się wskazania:

1. do odpowiedniego zatrudnienia, (obecnie można spotkać zapis „praca na stanowisku dostosowanym”, w orzeczeniach wydawanych w latach ubiegłych często był zapis: „praca w zakładzie pracy chronionej”; w każdym przypadku posiadacz orzeczenia z ww. zapisem może być zatrudniony, także na otwartym rynku pracy, o ile uzyska pozytywną opinię lekarza medycyny pracy na zatrudnienie na określonym stanowisku pracy);
2. do szkolenia, w tym specjalistycznego;

*ten zapis umożliwia osobie, która w wyniku choroby utraciła możliwość wykonywania dotychczasowego zawodu, skierowanie na szkolenia przekwalifikowujące);

3. do zatrudnienia w zakładzie aktywizacji zawodowej;

*zaznaczenie ww. wskazania oznacza, że osoba posiadająca orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności może zostać zatrudniona w zakładzie aktywizacji zawodowej;

4. do uczestnictwa w warsztatach terapii zajęciowej;

*oznacza, że osoba, której wydaje się orzeczenie jest kierowana na rehabilitację w warsztacie terapii zajęciowej ze względu na dysfunkcje uniemożliwiające podjęcie jej zatrudnienia;

5. do zaopatrzenia w przedmioty ortoped. i środki pomocnicze;

*zapis zwykle brzmi: „wg zaleceń lekarza specjalisty”, jednak nie oznacza on, że posiadacz orzeczenia jest uprawniony do bezpłatnego otrzymywania przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych, np. lasek, wózka czy pieluchomajtek; osoby z niepełnosprawnością obowiązuje identyczny tryb zaopatrywania się w ww. przedmioty, jak inne osoby ubezpieczone, natomiast osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności mogą ubiegać się o dofinansowanie do zakupu ww. przedmiotów w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w miejscu zamieszkania;

6. do korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe i inne placówki;

*warto zwrócić uwagę, że zapis „wymaga” lub „częściowa pomoc usługowa” nie jest równoznaczny z bezpłatnym, nieograniczonym dostępem do usług opiekuńczych, socjalnych czy rehabilitacji itp. Ośrodek Pomocy Społecznej rozpatrzy wniosek np. o usługi opiekuńcze osoby z niepełnosprawnością, zgodnie ze wszystkimi procedurami wynikającymi z ustawy o pomocy społecznej;
*dostęp do świadczeń medycznych w ramach NFZ, w tym do rehabilitacji, jest taki sam dla osób z niepełnosprawnością, jak i pozostałych osób ubezpieczonych;
*dodatkowym wsparciem dla posiadaczy orzeczeń jest możliwość uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym;

7. do konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji;
8. do konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji;

WAŻNE! W celu otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego muszą być zaznaczone w orzeczeniu wskazania zawarte w punktach 7. i 8. W powyższych wskazaniach brane są pod uwagę m.in. ograniczenia w funkcjonowaniu czy też konieczność współudziału otoczenia w czynnościach samoobsługowych, rehabilitacji, leczeniu, edukacji itp.;

9. do korzystania z uprawnień

– osoba z niepełnosprawnością nie spełnia/spełnia przesłanki określone w art. 8 ust. 1 Ustawy z 20 czerwca 1997 r. prawo o ruchu drogowym;

WAŻNE! Oznacza możliwości uzyskania przez osobę z niepełnosprawnością karty parkingowej. Zgodnie z nowelizacją ustawy „Prawo o ruch drogowym” (Dz. U. z 2009 r. Nr 97, poz. 802) kartę parkingową można otrzymać tylko na podstawie orzeczenia wydanego przez Miejski Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności wraz z powyższym wskazaniem;

10. do prawa do zamieszkania w odrębnym pokoju;

*prawo do zamieszkania w odrębnym pokoju przyznawane jest przede wszystkim osobom poruszającym się na wózku, leżącym lub też z zaburzonymi czynnościami fizjologicznymi;

WAŻNE! Nie oznacza to możliwości ubiegania się np. w gminie czy spółdzielni mieszkaniowej o przydział większego mieszkania. Wskazanie to pozwala jedynie
na zwiększenie powierzchni normatywnej przy ubieganiu się o dodatek mieszkaniowy. 

Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych; Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności; Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki społecznej z dnia 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16. roku życia; Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej; Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych; Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych.