Informator KRUS: choroby zawodowe rolników

W ostatnich latach wzrosła zachorowalność na choroby zawodowe rolników. Liczba wypłaconych świadczeń z tego tytułu zwiększyła się ze 105 do 268.Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) realizuje szereg działań prewencyjnychw tym obszarze.

- Od 25 lat Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego realizuje zadania ustawowe w obszarze zabezpieczenia społecznego rolników, w tym prowadzi wielokierunkową działalność prewencyjną na rzecz zapobiegania wypadkom przy pracy rolniczej i chorobom zawodowym rolników – mówił Adam Wojciech Sekściński, prezes KRUS, otwierając w ubiegłym roku konferencję „Choroby zawodowe rolników związane z czynnikami biologicznymi”.

To właśnie czynniki biologiczne, a więc drobnoustroje wywołujące choroby zakaźne oraz alergeny i toksyny pochodzenia biologicznego, są najczęstszą przyczyną chorób zawodowych w rolnictwie, ale także i w leśnictwie. Badania w latach 2000–2016 wykazały, że aż 91 proc. chorób było wywołanych przez czynniki biologiczne – czynniki fizyczne spowodowały tylko 3,1 proc. z nich.

Rolnicy i leśnicy to grupy zawodowe narażone w wysokim stopniu na zakażenie wirusami przenoszony-mi zwłaszcza przez kleszcze i komary. Badania Instytutu Medycyny Wsi wykazały, że aż u 33 proc. rolników na Lubelszczyźnie stwierdzono przeciwciała świadczące o wcześniejszym kontakcie z wirusem przenoszonym przez kleszcze. Należałoby zatem rozważyć wprowadzenie szczepień rolników przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu.

Statystyka

Wyniki powyżej opisanych badań są zgodne z ogólnopolskimi statystykami. W 2017 r. najczęstszymi chorobami zawodowymi rolników były choroby zakaźne (253), a wśród nich borelioza. Na drugim miejscu znalazły się choroby układu oddechowego (32). W zeszłym roku przyznano 293 jednorazowe odszkodowania osobom ubezpieczonym z tytułu uszczerbku na zdrowiu, spowodowanego chorobą zawodową. Jest to o 9,3 proc. odszkodowań więcej niż w 2016 r. Dotyczyłoto najczęściej osób w wieku 50–59 lat z przewagąmężczyzn, a następnie osób w wieku 40–49 lat,w tej grupie częściej kobiet. Największą liczbę choróbzawodowych rolników stwierdzono w województwie warmińsko-mazurskim (109,5), podlaskim (78,3),lubuskim (54,9) i pomorskim (27,8). Najmniejw podkarpackim (4,3), wielkopolskim (6,4),świętokrzyskim (6,9) i łódzkim (7,7).

W latach 2013–2017 jednorazowe odszkodowanie przyznawano najczęściej z powodu następujących chorób: boreliozy, kleszczowego zapalenia opon mózgowych, astmy oskrzelowej i zewnątrzpochodnego zapalenia pęcherzyków płucnych.

Stwierdzenie choroby zawodowej

Gdy podejrzewamy u siebie chorobę zawodową, powinniśmy zgłosić się do państwowego inspektora sanitarnego oraz inspektora pracy, działającego na terenie, gdzie wykonywaliśmy pracę. Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej może dokonać:

• lekarz,
• lekarz dentysta, który podczas wykonywania zawodu powziął takie podejrzenie u pacjenta,
• ubezpieczony, który podejrzewa, że występujące u niego objawy mogą wskazywać na taką chorobę.

Państwowy powiatowy inspektor sanitarny, po zgłosze-niu, wszczyna postępowanie i kieruje na badanie do jednostki orzeczniczej, aby ta wydała orzeczenie o rozpoznaniu choroby zawodowej lub braku podstawdo jej rozpoznania. Następnie na podstawietego orzeczenia i materiału dowodowego inspektorsanitarny wydaje decyzję – o stwierdzeniu chorobyzawodowej lub jej braku. Mamy prawo do odwołania sięod decyzji powiatowego inspektora sanitarnegodo wojewódzkiego inspektora sanitarnego, a dalej,po jego decyzji, możemy złożyć skargę do NaczelnegoSądu Administracyjnego.

Na podstawie prawomocnej decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej rolników możemy ubiegać się o świadczenia z tego tytułu.

Choroba a praca

Choroba zawodowa rolnika to taka, która powstała w związku z jego pracą w gospodarstwie rolnym i znajduje się w wykazie chorób zawodowych określonych w przepisach wydanych na podstawie Kodeksu pracy. Wyniki oceny warunków pracy muszą niezaprzeczalnie lub z wysokim prawdopodobieństwem stwierdzić, że choroba została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub w związku ze sposobem wykonywania pracy.

Orzecznictwo

Jak podaje prof. Anna Wilmowska-Pietruszyńska, w ramach ubezpieczenia społecznego rolników wypłacane są:

• zasiłki chorobowe,
• jednorazowe odszkodowanie z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,
• renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym,
• dodatki pielęgnacyjne z tytułu niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Liczba orzeczeń o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym w związku z chorobą zawodową wzrasta. W 2016 r. wydano 265 orzeczeń o okresowej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i 44 orzeczenia o trwałej całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym.

Najczęstszymi przyczynami chorobowymi tych świadczeń są choroby zakaźne lub pasożytnicze oraz ich następstwa. Na pierwszym miejscu jest borelioza. W związku z tym, jak podkreśla prof. Wilmowska-Pietruszyńska, bardzo istotne są nie tylko działania prewencyjne, ale także prawidłowe i wczesne rozpoznanie chorób, w celu ich właściwego leczenia. Pozwoli to zmniejszyć liczbę osób, które stają się z tego powodu okresowo, długotrwale lub trwale niezdolne do pracy w gospodarstwie rolnym.

Prewencja KRUS

KRUS zgodnie z art. 63 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników podejmuje liczne działania prewencyjne, które mają na celu wzrost świadomości i wiedzy o chorobach zawodowych rolników, w tym m.in.: konferencje, pikniki edukacyjne, publikacja broszur, wydawanie kwartalnika „Ubezpieczenia w rolnictwie. Materiały i studia”. Organizowane są także szkolenia, pogadanki, konkursy z zakresu wiedzy o BHP w gospodarstwie, konkursy na bezpieczne gospodarstwo rolne, pokazy bezpiecznej pracy, olimpiady dla młodzieży i konkursy dla dzieci. Informacje o wydarzeniach prewencyjnych można znaleźć na stronie: www.wydarzenia-prewencyjne.krus.gov.pl.

Zadbaj o siebie

Przede wszystkim jednak to rolnicy muszą zadbać o swoje bezpieczeństwo, stosując środki ochrony indywidualnej, jak np.:

• aparaty powietrzne butlowe ze sprężonym powietrzem, wyposażone w maskę – które chronią układ oddecho-wy przed toksynami i zarazkami odzwierzęcymi,
• maski z filtrami lub filtropochłaniaczami – które chronią przed dużą ilością pyłów,
• odpowiedni strój ochronny – który zapobiegnie przedostawaniu się do układu oddechowego i ciała człowieka niepożądanych substancji.

Problemy z układem oddechowym są często efektem chorób zawodowych rolników, a ich przyczyną są drobnoustroje i szkodniki, które rozwijają się w ziarnie zbóż. aby temu zapobiec, należy:

• dokonać szybkiego zbioru siana i zboża,
• odpowiednio suszyć zebrane surowce,
• właściwie magazynować płody rolne,
• wdrażać nowe technologie przechowywania pasz,
• odpowiednio konserwować pasze i stosować nowoczesne systemy wentylacyjne,
• dbać o dobry stan maszyn.

Przyczyną chorób zawodowych rolników może być także stosowanie środków chemicznych w pracy rolniczej. Dlatego:

• zadbaj o dobrą jakość opryskiwaczy,
• nie wykonuj prac z użyciem środków chemicznych przy nieodpowiednich warunkach atmosferycznych, np. przed deszczem lub gdy ziemia jest zamarznięta,
• zachowaj odpowiednie strefy ochronne,
• nie angażuj dzieci przy zabiegach chemicznych,
• postępuj zgodnie z instrukcjami na etykietach.

Aby zmniejszyć ryzyko ukąszenia przez kleszcza:

• możliwie szczelnie okrywaj ciało (koszula z długimi rękawami, spodnie z długimi nogawkami, kryte buty, wysokie skarpety – nie muszą być grube, żeby skutecznie ochronić; wskazane jest też nakrycie głowy); o odpowiedni strój zadbaj zwłaszcza podczas prac polowych, pracy w lesie, przy zbieraniu owoców runa leśnego,
• nie siadaj na trawie i na zwalonych pniach drzew,
• unikaj spacerów w wysokiej trawie, zaroślach – wybieraj przetarte ścieżki,
• zachowaj szczególną ostrożność na terenach masowego występowania kleszczy i w sezonie ich wzmożonej aktywności,
• stosuj środki odstraszające kleszcze – zawsze zgodnie z instrukcją producenta,
• uważnie sprawdzaj ciało swoje i dzieci po powrocie do domu.

Koszty boreliozy

Wydatki na renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym z powodu boreliozy w 2014 r. wyniosły 486 176,12 zł. W 2016 r. było to już 927 794,00 zł. – wzrosły więc dwukrotnie.

Pamiętaj!

• Przestrzegaj zasad higieny podczas pracy i zwykłych czynności domowych
• Przestrzegaj przepisów sanitarnych
• Natychmiast opatruj wszelkie rany
• Szczep ludzi i zwierzęta
• Zwalczaj nosicieli i źródła zarazków