Lista Mocy 1918-2018. Juliusz Bursche

1862–1942
duchowny, biskup Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego

Urodził się w Kaliszu, a zmarł (według oficjalnego świadectwa śmierci) 20 lutego 1942 r. w policyjnym szpitalu więzienia gestapo w berlińskiej dzielnicy Moabit, według zaś innych źródeł – w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen. Symboliczny grób bp Bursche ma na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim przy ul. Młynarskiej w Warszawie.

Gimnazjum ukończył w Warszawie, a studia teologiczne na uniwersytecie w Dorpacie w 1884 r. Od 1885 r. pełnił różne funkcje w Kościele Ewangelicko-Augsburskim: od wikariusza po superintendenta (zwierzchnika) Kościoła w Królestwie Polskim. W latach 1915–1917 przebywał na zesłaniu w Rosji, skąd powrócił w 1918 r.

W 1910 r. Juliusz Bursche uległ poważnemu wypadkowi – na ul. Królewskiej w Warszawie tramwaj zmiażdżył mu stopę. Mimo szybkiej interwencji chirurga musiała być amputowana. Dobrze dobrana proteza i rehabilitacja pozwoliły duchownemu na powrót do obowiązków, m.in. wizytacji parafii na terenie kraju. Wypadek uniemożliwił kontynuowanie pasji, jaką były wysokogórskie wycieczki w Tatrach, ale dzięki protezie chadzał na dalekie spacery.

Muzykalność, ale także wiedza muzyczna pastora Bursche uwidoczniły się podczas prac nad polskojęzycznym śpiewnikiem ewangelickim (wcześniejszy śpiewnik warszawskiego konsystorza był śpiewnikiem niemieckim). Jak wynika z jednego z zachowanych zeszytów, duchowny miał duży udział w opracowaniu melodii i tłumaczeń.

W lutym i marcu 1919 r. przebywał we Francji, by jako rzeczoznawca strony polskiej do spraw terenów Śląska Cieszyńskiego i byłych Prus Wschodnich uczestniczyć w konferencji pokojowej w Paryżu. Opowiadał się za przyłączeniem do Polski Górnego Śląska i Śląska Cieszyńskiego. W latach 1919–1920 kierował polskim komitetem plebiscytowym w trakcie przygotowań do plebiscytu na Mazurach. W przededniu II wojny światowej jednoznacznie deklarował: „My, Polacy ewangelicy, którzy jesteśmy integralną cząstką narodu polskiego – nas nie potrzeba nawet wzywać, abyśmy w dziejowej tej chwili złożyli ofiarę mienia i krwi na ołtarzu dobra Ojczyzny. Żadne ofiary nie będą nam zbyt wielkie, aby dać odpór mocy, która urągać śmie majestatowi Rzeczypospolitej”.

3 października 1939 r. został aresztowany i przewieziony do głównej siedziby gestapo w Berlinie. Osadzono go w obozie w Sachsenhausen. Jego nieugiętą postawę oraz odrzucenie niemieckich propozycji wyrzeczenia się polskości podkreślała krajowa prasa konspiracyjna, m.in. w „Biuletynie Informacyjnym” nr 9 z 1942 r.: „Pomimo presji samego Himmlera, pomimo cierpień, jakie spadły za jego nieugiętość na całą rodzinę Burschów, ksiądz biskup nie wyparł się swej polskości i nie uległ przed pokusami proponowanymi przez wroga”.

Został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1922) i pośmiertnie Orderem Orła Białego (2018).