Lista Mocy 1918-2018. Walery Sławek

1879–1939
polityk, trzykrotny premier, marszałek sejmu, oficer

Urodził się w zubożałej rodzinie szlacheckiej herbu Prus na Podolu. Uczył się w gimnazjum w Niemirowie i Wyższej Szkole Handlowej im. Kronenberga w Warszawie.

W 1900 r. wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). Był organizatorem struktur partyjnych i zajmował się rozprowadzaniem nielegalnych wydawnictw. Partię postrzegał jako narzędzie odzyskania niepodległości. W 1901 r. został zwierzchnikiem warszawskiej komórki PPS. W 1902 r. w Wilnie poznał Józefa Piłsudskiego. Rok później został aresztowany przez władze carskie, ale po pół roku uciekł. Rozpoczął tworzenie zbrojnego ramienia partii. W 1905 r. został aresztowany i osadzony w warszawskiej Cytadeli, po czym uwolniony na mocy amnestii.

W 1906 r. podczas przygotowań do zamachu na pociąg pocztowy w jego dłoniach eksplodowała bomba karbonitowa, poważnie go raniąc. Stracił lewe oko i ogłuchł na lewe ucho, w prawej ręce stracił trzy, a w lewej – dwa palce. Przeszedł osiem operacji, ale blizny na twarzy do końca życia ukrywał pod brodą. Został aresztowany przez carską policję i wydalony z kraju. Nadal brał udział w życiu politycznym, lecz przeżywał załamanie związane i z niepełnosprawnością, i ze śmiercią ukochanej Wandy Juszkiewiczówny. Nie związał się już z żadną kobietą.

Po wybuchu I wojny światowej wszedł w skład sztabu I Brygady Legionów Polskich. Był jednym z założycieli powołanej w 1914 r. Polskiej Organizacji Narodowej i referentem politycznym w Komendzie Naczelnej późniejszej Polskiej Organizacji Wojskowej. W 1917 r. aresztowany przez Niemców i osadzony w Cytadeli, następnie w Szczypiornie i Modlinie, wolność odzyskał w listopadzie 1918 r. Wstąpił w szeregi Wojska Polskiego. W wojnie polsko-bolszewickiej był m.in. szefem sekcji politycznej Oddziału II Sztabu Generalnego.

Awansowany na stopień majora został skierowany do Głównej Komendy Armii Semena Petlury. Był współautorem tekstu polsko-ukraińskiej konwencji wojskowej. Po powrocie z Ukrainy w stopniu podpułkownika wszedł w skład Polskiej Ekspozytury Wojskowej przy rządzie Ukraińskiej Republiki Ludowej, tu pośredniczył między Piłsudskim a Petlurą.

Był prezesem Związku Legionistów, współtwórcą Konfederacji Ludzi Pracy. Po zamachu majowym wrócił do czynnej służby wojskowej, pełniąc od 1927 r. obowiązki oficera do zleceń specjalnych marszałka Piłsudskiego. Jako członek Gabinetu Prezesa Rady Ministrów przy rządzie Kazimierza Bartla współtworzył koncepcję powołania Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem i został jego prezesem (1928–1935). Od 1928 do 1938 r. był posłem, marszałkiem sejmu i trzykrotnie premierem. Współtworzył Konstytucję kwietniową (1935). W 1936 r. został prezesem Instytutu Józefa Piłsudskiego.

2 kwietnia 1939 r. strzelił sobie w głowę. Wcześniej napisał: „Odbieram sobie życie. Nikogo proszę nie winić. (...) Spaliłem papiery o charakterze prywatnym, a także wręczone mi w zaufaniu. (...) Bóg Wszystkowidzący może mi wybaczy moje grzechy i ten ostatni”.

Odznaczony m.in. Orderem Orła Białego, Orderem Virtuti Militari V klasy, Krzyżem Niepodległości z Mieczami i czterokrotnie Krzyżem Walecznych.