NIK: konieczne standardy w leczeniu uzdrowiskowym

W zabiegach bodźcowych w leczeniu uzdrowiskowym niektóre zakłady lecznicze wykorzystywały zamiast naturalnych surowców leczniczych produkty, które nimi nie były, tzw. zamienniki. Stosowano je w większości skontrolowanych zakładów w co piątym zabiegu bodźcowym. NIK sygnalizuje, że problemem jest przede wszystkim brak standardów stosowania naturalnych surowców leczniczych oraz procedur wykonywania zabiegów z ich wykorzystaniem.

Brakuje też badań jakościowych, które potwierdzałyby skład i właściwości stosowanych surowców naturalnych w zabiegach bodźcowych. W tej sytuacji pacjent nie może mieć pewności, że podejmowane przez niego leczenie uzdrowiskowe przyniesie spodziewane efekty.

Brak standardów

Chociaż leczenie uzdrowiskowe jest jedną z najstarszych dziedzin medycyny, do dzisiaj nie określono standardów dotyczących prowadzenia tego leczenia, w tym norm i procedur wykonywania poszczególnych zabiegów bodźcowych. Ustanowiono jedynie przepisy, które nakładają na zakłady lecznicze obowiązek stosowania do zabiegów bodźcowych wyłącznie naturalnych surowców leczniczych. W praktyce brak standardów w leczeniu uzdrowiskowym może przekładać się na niewłaściwe wykonanie zabiegu, użycie surowca w nieodpowiedniej ilości lub o słabej jakości. Brak standardów może też spowodować, że zakłady lecznicze będą częściej stosowały - zamiast naturalnych surowców - ich zamienniki, które nie spełniają wymogów określonych dla naturalnych surowców leczniczych. Z pewnością brak standaryzacji uniemożliwia rzetelną ocenę wykorzystywania naturalnych surowców leczniczych w leczeniu uzdrowiskowym.

Jednym z wymogów udzielania świadczeń zdrowotnych w leczeniu uzdrowiskowym jest wykonywanie co najmniej jednego „zasadniczego zabiegu bodźcowego” dziennie z wykorzystaniem naturalnych surowców leczniczych. Zgodnie z wytycznymi - Ministra Zdrowia i Prezesa NFZ niedozwolone jest stosowanie do tego celu produktów innych niż naturalne surowce lecznicze. Tymczasem - jak wykazała kontrola NIK - zdarzało się, że zakłady lecznicze do wykonywania zabiegów bodźcowych stosowały zamiast  naturalnych surowców ich zamienniki.

Zamienniki zamiast naturalnych surowców

W ramach finansowanego przez NFZ leczenia uzdrowiskowego, mimo określonego prawnie wymogu, tylko 78% zabiegów bodźcowych wykonano z wykorzystaniem naturalnych surowców leczniczych (takich jak borowina, woda lecznicza czy gazy lecznicze). Natomiast ich zamienniki (np. żel borowinowy, plastry borowinowe, pasta borowinowa, płyn siarczkowy czy techniczny dwutlenek węgla) stosowano w 12 (na 16) skontrolowanych zakładach lecznictwa uzdrowiskowego w co piątym zabiegu bodźcowym.

Występowanie naturalnych surowców leczniczych na obszarze uzdrowisk nie decydowało o ich znaczącym wykorzystywaniu w leczeniu prowadzonym w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego.

Większość zakładów  korzystała z możliwości stosowania naturalnych surowców leczniczych spoza  własnego uzdrowiska. Aż 13 zakładów lecznictwa uzdrowiskowego sprowadzało surowce lecznicze z terenów innych uzdrowisk. Co prawda zgodnie z zarządzeniem Prezesa NFZ takie rozwiązanie jest dopuszczalne, jednak - jak zauważa NIK - wykorzystywanie przez uzdrowiska naturalnych surowców leczniczych sprowadzanych z innych obszarów stoi w sprzeczności z ideą leczenia uzdrowiskowego. Dochodziło nawet do sytuacji, w której w czterech zakładach leczniczych (na 16) w ogóle nie stosowano do zabiegów bodźcowych naturalnych surowców leczniczych pochodzących z ich obszaru. Np. w uzdrowisku Dąbki nie wykorzystywano borowiny pochodzącej ze złóż położonych na jego obszarze, a w Nałęczowie - własnej mineralnej wody leczniczej. Natomiast tylko w trzech zakładach leczniczych wykorzystywano naturalne surowce lecznicze pochodzące wyłącznie z obszaru własnych uzdrowisk (Kamień Pomorski, Kołobrzeg i Połczyn-Zdrój).

Obowiązkowe badania

Naturalne surowce lecznicze, po wydobyciu ze złóż i odwiertów, nie podlegają obowiązkowym badaniom zachowania właściwości leczniczych i czystości bakteriologicznej - są one badane tylko raz na 10 lat, w sytuacji gdy gmina stara się o utrzymanie statusu uzdrowiska lub przed jego uzyskaniem. Natomiast na etapie udzielania świadczeń zdrowotnych takie badania nie są już prowadzone. Nie ma również wymogu badania innych produktów wykorzystywanych przez zakłady lecznictwa uzdrowiskowego. Nie są określone wymogi co do składu, stężenia i jakości takich produktów. Tylko niektóre z nich są rejestrowane jako produkty lecznicze i podlegają reżimowi Prawa farmaceutycznego. Pozostałe substancje nie podlegają kontroli sanitarnej ani nadzorowi farmaceutycznemu. W tych przypadkach nie ma żadnych uregulowań prawnych dotyczących ich składu czy jakości.

Zobacz pełny raport NIK