Między stażem a zatrudnieniem

Chcę dowiedzieć się, czy osobie mającej orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym, kierowanej na staż z urzędu pracy, przysługują te same uprawnienia co osobie z niepełnosprawnością podejmującej pracę na podstawie stosunku pracy? Ponadto, czy pracodawca zatrudniający niepełnosprawnego powinien mieć udokumentowane, że stanowisko pracy dla takiej osoby jest odpowiednio przygotowane?

Angela K.

Odpowiada prawniczka Integracji – Anita Siemaszko:

To zrozumiałe, że staż to zupełnie inna konstrukcja prawna niż umowa o pracę. Staż to nabywanie przez bezrobotnego umiejętności praktycznych do wykonywania pracy przez wykonywanie zadań w miejscu pracy bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą. W umowie o pracę mamy dwie strony: pracownika i pracodawcę, którzy co prawda w ramach obowiazującego prawa (Kodeksu pracy i ustawy o rehabilitacji), ale jednak swobodnie kształtują zakres obowiązków, wysokość płacy, ustalają, czy będzie to etat, czy jego część. W przypadku stażu tak naprawdę kto inny określa warunki, płaci i ustala, kto ma prawo skorzystać z tej formy wsparcia.

Niepełnosprawne osoby bezrobotne lub poszukujące pracy mogą skorzystać z możliwości odbycia stażu finansowanego przez PFRON (lub innych środków, np. Funduszu Pracy). Organizacją staży zajmują się powiatowe urzędy pracy. Kierują osoby zainteresowane do pracodawców chętnych do zorganizowania staży.

Staż zawodowy może trwać od 1 do 12 miesięcy. Jego długość jest zależna od oferty pracodawcy, a także wieku i statusu osoby zarejestrowanej w urzędzie pracy. Wysokość stypendium wynosi 120 proc. wysokości aktualnego zasiłku dla bezrobotnych. Osoba skierowana na staż nie traci statusu bezrobotnej lub poszukującej pracy.

Staż odbywa się według programu określanego przez pracodawcę i realizowanego w miejscu pracy.

Osobie z niepełnosprawnością przysługują 2 płatne dni wolne po 30 dniach odbywania stażu. Za ostatni miesiąc stażu pracodawca jest obowiązany udzielić dni wolnych przed upływem terminu zakończenia stażu.

Jeśli chodzi o czas pracy, to początkowo Ministerstwo Rodziny, Pracy i Spraw Społecznych twierdziło, że wszystkie szczególne uprawnienia są zarezerwowane dla pracowników w rozumieniu Kodeksu pracy, którzy legitymują się orzeczeniem o niepełnosprawności. Nie mają one natomiast zastosowania do osób niepełnosprawnych odbywających u pracodawcy staż. Doszło jednak do zmiany stanowiska i niepełnosprawni stażyści mający znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności pracują do 7 godzin na dobę i do 35 godzin tygodniowo w pełnym wymiarze czasu pracy. Wyjątkiem jest praca w systemie zmianowym albo gdy stażysta i lekarz medycyny pracy wyrażą zgodę na pracę w dłuższym wymiarze czasowym. Jednak pozostałe przywileje, jak np. dodatkowy urlop czy zwolnienia na wykonanie badań specjalistycznych są zarezerwowane tylko dla pracowników z niepełnosprawnością. Rzecz jasna, że dofinansowanie do płacy przysługuje z kolei tylko pracodawcy zatrudniającemu osobę z niepełnosprawnością na umowę o pracę. Jeśli chodzi o stanowisko pracy i jego dostosowanie, to trudno byłoby komukolwiek ponosić wysokie koszty w sytuacji niepewnego zatrudnienia. Pracodawca może uznać, że stażysta nie spełnia jego oczekiwań i go nie zatrudnić.

W sytuacji wysokiego bezrobocia to pracodawca dyktował warunki i często traktował stażystów jak tanią siłę roboczą, ale obecnie to się zmienia. Warto jednak pamiętać, że określenie warunków pracy, takich np. jak: praca siedząca, zakaz podnoszenia określonych ciężarów itp., przez lekarza medycyny pracy, jest wiążące.

Podstawa prawna:

1. Ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jednolity na podst.: Dz.U. z 2018 r. poz. 511, 1000, 1076)
2. Ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. (Dz.U. z 2015 r., poz. 149 z późn. zm.)