Liczby, liczby i... liczby. Podsumowanie działań na zebraniu Krajowej Rady Konsultacyjnej ds. Osób Niepełnosprawnych

Z udziałem minister rodziny i pracy Elżbiety Rafalskiej oraz pełnomocnika rządu ds. osób niepełnosprawnych Krzysztofa Michałkiewicza zebrała się Krajowa Rada Konsultacyjna ds. Osób Niepełnosprawnych we wtorek, 24 kwietnia, w Centrum Partnerstwa Społecznego „Dialog”. Przedstawiono dotychczasowe wsparcie na rzecz osób z niepełnosprawnością.

Rada jest organem opiniodawczo-doradczym Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych. Składa się z pięciu przedstawicieli organów administracji publicznej, pięciu przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego oraz przedstawicieli organizacji pozarządowych.

Wsparcie finansowe

Z szacunków MRPiPS wynika, że w 2017 r. z budżetu państwa przekazano ponad 15,7 mld zł na pomoc osobom z niepełnosprawnością i ich opiekunom. Pomoc udzielana jest w różnej formie: zasiłków, świadczeń, dotacji, miejsc opieki dziennej i całodobowej oraz zajęć skierowanych do tej właśnie grupy.

Osoby z niepełnosprawnością i ich opiekunowie mogą pobierać* co miesiąc:

• świadczenie pielęgnacyjne (od stycznia 2018 r. wzrosło do 1477 zł),
• zasiłek pielęgnacyjny (153 zł),
• specjalny zasiłek opiekuńczy (520 zł),
• zasiłek dla opiekuna (520 zł),
• zasiłek rodzinny (do 135 zł),
• rentę socjalną (865,03 zł),
• zasiłek stały (604 zł)
• oraz zasiłek okresowy (418 zł).

Dodatkowo mogą skorzystać ze wsparcia celowego:

• dopłat do turnusów rehabilitacyjnych (do 1 806 zł) – w 2017 r. skorzystało z nich 61,5 tys. osób,
• dofinansowania do sprzętu rehabilitacyjnego (do 22 583 zł) – w 2017 r. skorzystało z niego 178,6 tys. osób
• dofinansowania do likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu się i technicznych (do 67 750 zł) – w 2017 r. skorzystało z niego 16,8 tys. osób.

W sumie z refundacji skorzystało 256,9 tys. osób z niepełnosprawnością.

* Osoby z niepełnosprawnością i opiekunowie mogą skorzystać z wymienionych świadczeń, jednak w zależności od sytuacji i okoliczności np. kryterium dochodowego – osoba z niepełnosprawnością ma ograniczenie w pobieraniu wszystkich oferowanych świadczeń i prawnie przysługuje jej część oferowanych rozwiązań.

Placówki wsparcia

Pomoc osobom z niepełnosprawnością to nie tylko wsparcie finansowe. Na koniec 2016 roku funkcjonowało ponad 2,6 tys. placówek, z których mogą korzystać osoby z orzeczoną niepełnosprawnością. Są to m.in. domy pomocy społecznej (816 placówek), ośrodki wsparcia (822), dzienne domy pomocy (308), rodzinne domy pomocy (26) oraz warsztaty terapii zajęciowej (715). Łącznie znajduje się w nich 162,1 tys. miejsc.

Prowadzone są także warsztaty terapii zajęciowej (WTZ) - w sumie 715. Korzysta z nich ok. 27 tys. osób z niepełnosprawnością. Kwota na dofinansowanie kosztów rocznego pobytu jednego uczestnika WTZ ze środków PFRON od 2016 roku wynosi 15 996 zł. Z kolei w Zakładach Aktywności Zawodowej (ZAZ) – w sumie 108, zatrudnionych jest ok. 4,5 tys. osób z orzeczoną niepełnosprawnością. Na ten cel PFRON przeznaczył w ubiegłym roku 510,9 mln zł (427,7 mln WTZ, 83,2 mln ZAZ).

Powrót do pracy/ śmierć podopiecznego

Dla opiekunów, którzy wracają do pracy po przerwie związanej z opieką nad osobą z niepełnosprawnością przygotowano dwa instrumenty: grant na telepracę i świadczenie aktywizacyjne.

Po śmierci osoby z niepełnosprawnością jej opiekun, który traci prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna, może ubiegać się o zasiłek dla bezrobotnych oraz świadczenie przedemerytalne. Rozwiązanie to wprowadzono w styczniu 2017 r.

Zasiłek okresowy i celowy

Osoby z niepełnosprawnością i ich opiekunowie mogą otrzymać wsparcie z systemu pomocy społecznej. Podstawowym świadczeniem przyznawanym z powodu niepełnosprawności jest zasiłek okresowy. Liczba osób, którym decyzją przyznano zasiłek okresowy z powodu niepełnosprawności w roku 2017 w porównaniu do danych za rok 2016 wzrosła o 0,48 proc., tj. o 254 osoby (z 53 042 osób w roku 2016 do 53 296 osób w roku 2017).

W związku z przekroczeniem kryterium dochodowego uprawniającego do świadczeń z pomocy społecznej rodzina z osobą niepełnosprawną może ubiegać się o przyznanie specjalnego zasiłku celowego, który finansowany jest z budżetu samorządów.

Liczba osób, którym decyzją przyznano specjalny zasiłek celowy w roku 2017 w porównaniu do danych za rok 2016 wzrosła o 8 proc., tj. o 9 805 osób (z 126 514 osób w roku 2016 do 136 319 osób w roku 2017).

Na specjalne zasiłki celowe w roku 2017 przeznaczono 81 060 144 zł, tj. o 16 proc. więcej (ponad 10 mln zł) niż w roku 2016, w którym na ten cel przeznaczono 70 072 758 zł.

Środowiskowe Domy Samopomocy

Wsparcie osób z niepełnosprawnością i ich rodzin realizowane jest poprzez funkcjonowanie w polskim systemie pomocy społecznej środowiskowych domów samopomocy i finansowane w całości z budżetu państwa.

ŚDS jest placówką okresowego dziennego lub całodobowego pobytu, w którym osoby z niepełnosprawnością mogą otrzymać częściową opiekę i pomoc w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych oraz posiłek. Nie można jednak zapominać także o wsparciu rodzin uczestników ŚDS, w szczególności w zakresie wypełniania funkcji opiekuńczych. Pomoc rodzicom lub opiekunom umożliwi im kontynuowanie zatrudnienia, co ma niebagatelny wpływ na poprawę sytuacji dochodowej rodzin, przede wszystkim w sytuacji, kiedy rodzice z powodu wieku lub choroby nie mają siły, aby opiekować się swoimi dorosłymi dziećmi. Na koniec 2016 r. funkcjonowało 779 ŚDS na 28 579 miejsc.

Na funkcjonowanie gminnych i powiatowych ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi (w tym na środowiskowe domy samopomocy) w roku 2016 przekazano z budżetu państwa 457 396 tys. zł (tj. o 13 proc. więcej niż w roku 2015). W roku 2017 Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przeznaczyło środki na uruchomienie dodatkowych, nowych miejsc w liczbie 868 miejsc.

Usługi opiekuńcze

Osobom z niepełnosprawnością mogą zostać przyznane również usługi opiekuńcze lub specjalistyczne usługi opiekuńcze, bowiem usługi te przysługują m.in. tym osobom, które wymagają pomocy innych osób, a rodzina nie może takiej pomocy zapewnić. W roku 2017 pomocą w formie usług opiekuńczych oraz specjalistycznych usług opiekuńczych objęto 105 730 osób, czyli o 6 proc. więcej (ponad 6 tys. osób) niż w roku 2016, w którym tą pomocą objęto 99 368 osób. Na realizację usług opiekuńczych oraz specjalistycznych usług opiekuńczych w roku 2017 przeznaczono środki w wysokości ponad 562 mln zł i jest to wzrost o 25 proc. w porównaniu do roku 2016, w którym na ten cel przeznaczono ponad 451 mln zł.

Wsparciem obejmowane są również osoby z zaburzeniami psychicznymi, dla których świadczone są specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania. Zadanie to, jest zadaniem zleconym z zakresu administracji rządowej, realizowanym przez gminę, finansowanym ze środków budżetu państwa. Pomocy w tej formie w roku 2017 udzielono 14 627 osobom, co w porównaniu do roku 2016 stanowi wzrost o 6 proc. (780 osób). Na realizację tego działania w roku 2017 przeznaczono ponad 110 mln zł, co jest 14 proc. wzrostem w porównaniu do roku 2016.

Programy, z których skorzystają osoby z niepełnosprawnością

Wprowadzony w kwietniu 2016 r. program „Rodzina 500+” także wspiera rodziny z dziećmi z niepełnosprawnością. Dla takich rodzin kryterium dochodowe przy ubieganiu się o świadczenie na pierwsze dziecko wynosi 1200 zł i jest o 50 proc. wyższe niż w pozostałych przypadkach. Ponad 220 tys. rodzin z dzieckiem z niepełnosprawnością pobiera świadczenie wychowawcze, a 129,8 tys. z nich pobiera świadczenie na pierwsze lub jedyne dziecko. W 2017 r. dla rodzin z dzieckiem z niepełnosprawnością trafiło 1,32 mld zł w ramach programu „Rodzina 500+”.

Premier podpisał też w poniedziałek, 23 kwietnia, Pakt na rzecz Dostępności plus 2018-2025. To wspólna deklaracja rządu, organizacji pozarządowych, także przedstawicieli firm, którzy mają działać na rzecz likwidacji barier dla osób z niepełnosprawnością.