Informator KRUS: wypadki na wsi

Praca w rolnictwie wciąż wiąże się z dużym ryzykiem i znajduje się w czołówce – obok budownictwa i górnictwa – pod względem częstotliwości wypadków. Co ma na to wpływ i co zrobić, jeśli już zdarzy się nieszczęście?

Dlaczego zdarzają się wypadki? Trzeba pamiętać, że rolnicy zazwyczaj pracują w złożonym, zróżnicowanym środowisku. Ich praca wymaga niejednokrotnie wykorzystania różnych umiejętności. Praca w gospodarstwie zawsze uzależniona jest od pogody, która także znacząco wpływa na bezpieczeństwo pracy. Rutyna, pośpiech i nieuwaga bywają złym doradcą, gdy trzeba równocześnie wykonać kilka czynności, a tak się zdarza w gospodarstwie. Bardzo często do wypadków dochodzi wskutek złej organizacji pracy.

Nierzadko przyczyną jest niewłaściwy stan nawierzchni podwórza czy ciągów komunikacyjnych, bałagan w gospodarstwie i pomieszczeniach gospodarczych. Kolejną przyczyną jest niestosowanie odpowiedniego obuwia i odzieży roboczej przez rolników. Wśród częstych przyczyn niepożądanych zdarzeń jest nieprawidłowy sposób wchodzenia i schodzenia z maszyn rolniczych, nieużywanie drabin do pracy na wysokości czy niewłaściwe postępowanie ze zwierzętami. Rolnik musi pamiętać także o prawidłowym zabezpieczeniu maszyn, urządzeń i narzędzi w czasie pracy i ich postoju.

Co jest wypadkiem przy pracy rolniczej?

Definicję wypadku reguluje art. 11 ust. 1 Ustawy z 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników. Kiedy zdarzy się wypadek w gospodarstwie, trzeba zachować się tak jak w przypadku każdego innego, a więc przede wszystkim zadbać o zminimalizowanie skutków zdarzenia, czyli zadzwonić po karetkę pogotowia lub też po straż pożarną czy policję.

Potem należy jak najszybciej zgłosić zdarzenie do placówki terenowej KRUS, najpóźniej pół roku od wypadku. Można to zrobić osobiście lub przez inną osobę w siedzibie KRUS, ale także za pośrednictwem poczty, telefonu lub maila.

O czym trzeba pamiętać?

Poszkodowany w wypadku lub zgłaszający go przede wszystkim powinni:

• zabezpieczyć miejsce i przedmioty związane z wypadkiem;
• udostępnić pracownikowi KRUS miejsce wypadku i przedmioty z nim związane;
• wskazać świadków;
• dostarczyć dokumentację leczenia;
• udzielić informacji i wszelkiej pomocy pracownikowi KRUS, który zostanie upoważniony do prowadzenia postępowania dowodowego w sprawie ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku.

KRUS ustala, czy poszkodowany w dniu wypadku podlegał ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu, a jeśli stwierdzi, że tak, wszczyna postępowanie dowodowe.

Skutki wypadków

Skutki wypadków w gospodarstwie mogą wiązać się z czasowym lub trwałym uszczerbkiem na zdrowiu; bywają także wypadki śmiertelne. Jeśli rolnik lub domownik doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, przysługuje mu jednorazowe odszkodowanie powypadkowe. Mogą się o nie ubiegać także członkowie rodziny osoby ubezpieczonej, która zmarła wskutek wypadku w gospodarstwie. Należy wtedy złożyć odpowiedni wniosek w KRUS.

W terminie 14 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności wypadku Kasa sporządzi protokół powypadkowy w dwóch egzemplarzach, który dostanie poszkodowany lub jego bliscy. Do 7 dni od jego otrzymania można zgłosić na piśmie ewentualne uwagi i zastrzeżenia. Protokół jest podstawą do uznania zdarzenia za wypadek przy pracy rolniczej.

Statystyki

W pierwszym półroczu 2017 r. do KRUS wpłynęło 9411 zgłoszeń o wypadkach w gospodarstwie rolnym, tj. o 0,2 proc. mniej niż w tym samym czasie rok wcześniej; od kilku lat jest tendencja spadkowa. Za wypadek Kasa uznała 9072 zdarzenia. Jednorazowe odszkodowanie przyznano w 67,1 proc. przypadków, zaś prawie 31 proc. decyzji było odmownych.

W pierwszej połowie 2017 r. wypłacono jednorazowe odszkodowanie z tytułu 31 wypadków śmiertelnych. U 15 osób stwierdzono niezdolność do samodzielnej egzystencji wskutek wypadku w gospodarstwie. O 24,4 proc. spadła liczba wypadków śmiertelnych w stosunku do pierwszego półrocza ubiegłego roku.

Najczęstsze przyczyny

Struktura grup wypadkowych według zdarzeń powodujących urazy od wielu lat nie ulega istotnym zmianom. Nawet jeśli wypadków jest mniej, to od lat najczęściej odnotowywane są zdarzenia z grup wypadkowych:

• upadek osób (47,4 proc.),
• pochwycenie i uderzenie przez części ruchome maszyn i urządzeń (12,4 proc.),
• uderzenie, przygniecenie i pogryzienie przez zwierzęta (11,7 proc.).

Definicja wypadku

Wypadek to nagłe zdarzenie spowodowane przyczyną zewnętrzną, które miało miejsce w czasie wykonywania czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej lub związanych z nią prac w jednej z czterech poniższych sytuacji:

• na terenie gospodarstwa, które prowadzi ubezpieczony w KRUS rolnik lub w nim pracuje na stałe lub na terenie gospodarstwa domowego bezpośrednio związanego z gospodarstwem rolnym;
• w drodze do gospodarstwa rolnego lub podczas powrotu z niego;
• podczas wykonywania poza gospodarstwem zwykłych czynności, które wiążą się z prowadzeniem działalności rolniczej lub związanych z nią prac;
• w drodze lub podczas powrotu do miejsca pracy, o którym pisaliśmy w punkcie powyższym.

Zdanie eksperta

Zbigniew Rapacki, Wicedyrektor Biura Prewencji KRUS: Stan bezpieczeństwa pracy w gospodarstwach rolnych poprawia się z roku na rok. Potwierdza to zmniejszająca się liczba wypadków przy pracy rolników. To na pewno zasługa poprawiającej się sytuacji w rolnictwie, ale też działań podejmowanych przez Kasę, która od początku istnienia, od ponad 20 lat, popularyzuje zasady ochrony zdrowia i życia w gospodarstwie rolnym oraz propaguje wiedzę o zagrożeniach wypadkami przy pracy rolniczej i chorobach zawodowych.

Działania te są realizowane zgodnie z Ustawą o ubezpieczeniu społecznym rolników, a także nakreślonymi przez Prezesa KRUS kierunkami działalności prewencyjnej. W 2016 r. przeprowadzono ponad 4 tys. szkoleń i spotkań z rolnikami i osobami związanymi ze środowiskami wiejskimi. Uczestniczyło w nich prawie 150 tys. rolników i ich rodzin. Przeprowadzono ponad 2200 konkursów z wiedzy o bezpieczeństwie pracy w gospodarstwie rolnym, samodzielnie lub we współpracy z innymi instytucjami, w których uczestniczyło ponad 85 tys. rolników, ich dzieci i innych osób zamieszkujących tereny wiejskie. Zorganizowano prawie 900 stoisk i punktów informacyjnych podczas imprez masowych dla rolników jak np.: targi, wystawy rolnicze, dożynki, festyny, pikniki.

Te działania mają na celu docieranie do świadomości rolników, nad czym pracujemy od wielu lat, i w tej chwili możemy powiedzieć, że rolnicy bardziej świadomie podchodzą do swojego zawodu i dbają m.in. o to, żeby stosować odzież ochronną i wymieniać zużyty park maszynowy na nowy, bardziej bezpieczny. Rolnicy zaczęli też bardziej dbać o stan swoich obejść, utwardzenia powierzchni, zwłaszcza ciągów komunikacyjnych, co ma ogromne znaczenie dla bezpieczeństwa osób poruszających się po gospodarstwie. Zadbanie o porządek w gospodarstwie nie wymaga wielkich nakładów finansowych, a jedynie własnej pracy, zatem rolnik może sam sobie pomóc. Trzeba podkreślić, że bezpieczeństwo pracy rolników zależy głównie od postawy, chęci i zaangażowania. Na rynku jest coraz więcej dobrych, sprawdzonych, bezpiecznych środków produkcji i ochrony pracy, które w znacznym stopniu ograniczają ryzyko wypadków przy pracy rolniczej.

Wizytując gospodarstwa przy różnych okazjach, m.in. podczas postępowań powypadkowych czy też w ramach konkursów organizowanych przez KRUS, w tym Ogólnokrajowego Konkursu „Bezpieczne gospodarstwo rolne” mamy okazję doświadczać, jak wzrasta świadomość rolników, a co się z tym wiąże, zmniejsza się liczba zagrożeń w ich gospodarstwach.