ZUS i PFRON: powstaną ośrodki rehabilitacji kompleksowej

„Powrót do polskiej szkoły rehabilitacji” staje się hasłem przewodnim polityki rządu wobec osób z niepełnosprawnością. Po tym, jak w latach 90. rozdzielono rehabilitację medyczną, społeczną i zawodową między różne systemy i resorty, nadchodzi czas powrotu do kompleksowego podejścia.

Jak to wprowadzić? Był to główny temat konferencji „Polska Szkoła Kompleksowej Rehabilitacji. Analiza prawno-porównawcza instytucjonalnych rozwiązań”, która 20 listopada 2017 r. odbyła się w Sejmie w ramach prac kierowanego przez posłankę Małgorzatę Wypych (PiS) Parlamentarnego zespołu do spraw osób z niepełnosprawnością narządu wzroku.

Rehabilitacja priorytetem gospodarki

Ruina, zaprzepaszczenie lat osiągnięć, resortowość, brak spójności – to słowa, które bardzo często pojawiają się w kontekście stanu polskiej rehabilitacji. Narzekają na nią osoby z niepełnosprawnością, lekarze, fizjoterapeuci, a nawet sami decydenci, którzy sami widzą, jak braki systemowe prowadzą do marnowania ogromnych środków.

Celem konferencji było więc połączenie tych punktów widzenia. Zwłaszcza, że – jak wskazał jeden z organizatorów, dr Marek Woch z Narodowego Funduszu Zdrowia – rehabilitacja osób z niepełnosprawnością jest jednym z elementów polityki ekonomicznej rządów Prawa i Sprawiedliwości.

„Polska polityka gospodarcza i społeczna wymagają więc natychmiastowego stworzenia kompleksowego systemu wczesnej rehabilitacji (np. w ramach programów PFRON, w tym w szczególności w zakresie rehabilitacji społecznej i zawodowej), który ułatwiłby osobom z niepełnosprawnościami powrót do pracy” – to fragment przyjętej przez rząd Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju wicepremiera Mateusza Morawieckiego. Wskazuje ona, że sprawnie działający system rehabilitacji zapobiegnie niepotrzebnym hospitalizacjom oraz zwiększonym kosztom opieki zdrowotnej i zabezpieczenia społecznego.

Ponadto, strategia Morawieckiego odnosi się do coraz bardziej dramatycznego braku rąk do pracy. Ręce te, pod warunkiem, że będą dobrze zrehabilitowane, można znaleźć wśród osób z niepełnosprawnością. Zadanie stworzenia właściwych warunków do tego wzięły na siebie dwie instytucje: ZUS i PFRON.

Prezes ZUS: narodowy program aktywności

- W XXI wieku w kontekście procesów demograficznych, zmian na rynku pracy, istnieje taka potrzeba spojrzenia w kierunku koncepcji narodowego programu aktywności ekonomicznej – mówiła obecna na konferencji prezes ZUS, prof. Gertruda Uścińska. – Powinien on zawierać element kompleksowej rehabilitacji: medycznej, zawodowej i społecznej.

Prezes ZUS zwróciła uwagę, że obecnie patrzy się na osobę z niepełnosprawnością często tylko w kontekście świadczeń – ich przyznania lub nie. Wszelkie działania dotyczące rehabilitacji społecznej i zawodowej podejmowane są zaś o wiele za późno, nawet mimo istnienia tzw. prewencji rentowej.

- To nijak ma się do wyzwań, które stoją przed rehabilitacja kompleksową – tłumaczyła prof. Uścińska.

Jej zdaniem, rozwiązania kompleksowe należy skierować do ludzi już gdy korzystają z zasiłku chorobowego – w zależności od indywidualnej sytuacji.

- Zastosowanie rehabilitacji w szybszym okresie dałoby dobre rezultaty w postaci powrotu do aktywności ekonomicznej – zauważyła prof. Gertruda Uścińska.

W 2021 r. ośrodki rehabilitacji kompleksowej?

Dowodem na konieczność szybkiego wdrażania osoby z niepełnosprawnością w proces kompleksowej rehabilitacji jest pilotażowy program, który był prowadzony w latach 1990-95 dla osób z chorobami układu krążenia i z niepełnosprawnością ruchowa. Duża ich część, dzięki odpowiednio dobranemu wsparciu, odzyskała zdolność do pracy. Niestety, wówczas efekty tego projektu – a raczej całej tzw. polskiej szkoły rehabilitacji – zostały zaprzepaszczone. Dziś ZUS i PFRON chcą naprawić ten błąd.

- Trzeba pomyśleć o wielkim narodowym programie kompleksowej rehabilitacji, który by te wszystkie zadania ujednolicił i unowocześnił, uczynił kompatybilnymi i wprowadził rozwiązania instytucjonalne. Takie, jak powstanie w Polsce ośrodków kompleksowej rehabilitacji: medycznej, społecznej i zawodowej – zapowiedziała prezes ZUS. – To jest kierunek przesądzony. Tak jest w wielu krajach o zdecydowanie wyższym stopniu zamożności. Zwrócenie się w kierunku ubezpieczonych jest zadaniem nie tylko koniecznym i priorytetowym. My, także z punku widzenia doświadczeń badawczych i analiz obnażających bezradność np. renty szkoleniowej, widzimy potrzebę kompleksowego podejścia. Wnioskujemy o taki duży projekt, którego efektem ma być w 2021 stworzenie m.in. ośrodków kompleksowej rehabilitacji.

Pomóc jak najszybciej

Sojusznikiem ZUS w tym dziele jest PFRON, którego Zarząd dostrzega potrzebę konkretnych zmian w systemie rehabilitacji, choćby za sprawą wyników badań dotyczących potrzeb osób z niepełnosprawnością.

- Osoby niepełnosprawne dostrzegają ogromne rozproszenie instytucjonalne, brak korelacji form wsparcia i informacji, a także spóźniony dostęp do rehabilitacji medycznej – mówiła Dorota Habich, pełniąca funkcję prezesa PFRON. – Odpowiedzią na to jest projekt, który prowadzimy razem z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. Przystąpiliśmy do stworzenia ośrodków kompleksowej rehabilitacji, w których osoby skierowane przez lekarza rehabilitacji, na podstawie indywidualnego programu będą mogły korzystać z rehabilitacji medycznej, społecznej, ale też – na tym bardzo wczesnym etapie – z rehabilitacji zawodowej. W ośrodkach tych będą dostępne środki do diagnozy na temat zdolności do dalszego wykonywania wyuczonego zawodu czy też przekwalifikowania i nabycia dodatkowych kompetencji.

Prezes PFRON poinformowała, że powstaną cztery takie ośrodki w czterech regionach Polski. Uzupełnieniem tego projektu ma być program kształcenia specjalistów od zarządzania rehabilitacją.

- Niemieckie doświadczenia pokazują, że wczesna, indywidualnie zarządzana rehabilitacja pozwala szybciej uzyskać pożądane efekty, doprowadzając do powrotu lub wprowadzenia osoby z niepełnosprawnościa na rynek pracy, bądź też zaktywizowanie jej w takim stopniu, w jakim jest to możliwe – dodała Dorota Habich.