POPON raportuje: Spada bezrobocie

Osób z orzeczeniem o niepełnosprawności jest w Polsce coraz mniej. Ci, którzy pracują, nie są zainteresowani uzyskaniem takiego dokumentu. Liczba zatrudnionych osób z niepełnosprawnością wzrasta, ale w zależności od regionu Polski. Spada zatrudnienie wśród osób ze schorzeniami specjalnymi.

Tak wynika z Raportu o stanie zatrudnienia osób niepełnosprawnych w Polsce, przygotowanego przez Polską Organizację Pracodawców Osób Niepełnosprawnych (POPON). Raport POPON obejmuje lata 1993-2009, ze szczególnym uwzględnieniem kondycji rynku zatrudnienia osób z niepełnosprawnością w ubiegłym roku.

O ile w latach 1993-1997 liczba osób posiadających prawne orzeczenie o niepełnosprawności systematycznie rosła, o tyle po 1997 r. zaczęła maleć. Na koniec III kwartału 2009 r. osób z niepełnosprawnością w wieku 15 lat i powyżej, a zatem zdolnych do podjęcia pracy, było w Polsce 3 mln 562 tys., czyli o 1 mln 046 tys. mniej niż w 1997 r. Według POPON-u główną przyczyną takiego stanu jest to, że osoby zatrudnione nie są zainteresowane uzyskaniem orzeczenia o niepełnosprawności. Oznacza to, że podjęcie pracy jest najskuteczniejszym narzędziem rehabilitacji, a wsparcie publiczne dla pracodawców przynosi lepsze efekty niż jakikolwiek inne formy pomocy udzielanej bezpośrednio osobom z niepełnosprawnością.

W 2005 r. rozpoczęło się realizowanie Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich, kontynuowanego obecnie przez Program Operacyjny Kapitał Ludzki. To wówczas Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych zlecił organizacjom pozarządowym zadania z zakresu rehabilitacji zawodowej – np. prowadzenie ośrodków aktywizacji zawodowej, doradztwa, pośrednictwa pracy. Od tego też czasu zaczęła spadać liczba osób z niepełnosprawnością biernych zawodowo.

Różnorodność i skuteczność programów aktywizacyjnych to nie wszystko. Zatrudnienie wśród osób z niepełnosprawnością rośnie (w 2009 r. o 37 tys.) dzięki uproszczeniu systemu obsługi dofinansowań.  To przyczynia się do wzrostu liczby pracodawców zainteresowanych zatrudnieniem pracowników z niepełnosprawnością. Według danych z 2009 r., firm, które pobierają dofinansowanie do zatrudnienia jest 12 669, w tym 10 580 na rynku otwartym i 2 084 na rynku chronionym.

Raport wskazuje, że pracodawcy korzystający z dofinansowań zatrudniają osoby z niepełnosprawnością w pełnym wymiarze czasu pracy, respektują uprawnienia pracownicze i odprowadzają wszystkie składki na ubezpieczenie społeczne.

Według Ewidencji Zatrudnienia Osób Niepełnosprawnych (EZON), prowadzonej przez PRFON, większość pracujących osób z niepełnosprawnością zatrudnionych jest w zakładach pracy chronionej – 186 699 osób. Grupa ta stanowi 77,9 proc. wszystkich zatrudnionych niepełnosprawnych.

Dane EZON pokazują też niepokojącą tendencję - maleje zatrudnienie osób ze szczególnymi schorzeniami na rynku chronionym. Dzieje się tak dlatego, że obecny system wsparcia nie rekompensuje całych kosztów zatrudnienia i nie dopasowuje się elastycznie do indywidualnych sytuacji niepełnosprawnych pracowników. Pracodawcy mają „związane ręce” – nie mogą wnioskować o dodatkową pomoc ani korygować wniosków już złożonych. Aby zachować płynność finansową, rezygnują z zatrudnienia takich pracowników, którzy mogą im przysporzyć nieprzewidywalnych kosztów.

Zatrudnienie osób z niepełnosprawnością rozkłada się nierównomiernie. Najniższy poziom jest w województwach: podlaskim, opolskim, lubuskim i zachodniopomorskim, a najwyższy - w wielkopolskim, dolnośląskim, śląskim, mazowieckim i małopolskim.

Podsumowując swój raport, POPON  wnioskuje m.in. o: utrzymanie wsparcia finansowego dla pracodawców na co najmniej dotychczasowym poziomie, wprowadzenie dodatkowych mechanizmów promujących zatrudnienie osób z niepełnosprawnością, zwłaszcza wśród pracodawców, którzy nie korzystają z dofinansowań i redukują zatrudnienie, usprawnienie pomocy refundacyjnej dla firm zatrudniających osoby ze schorzeniami szczególnymi, zwiększenie puli środków finansowych na zadania z zakresu rehabilitacji zawodowej realizowane przez samorządy.

Pełna wersja raportu