Badanie i diagnoza, czyli sami o swoich potrzebach

Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych opublikował wyniki badania społecznego, którego celem było zdiagnozowanie potrzeb osób niepełnosprawnych w ich własnej ocenie.

Dokument został przygotowany przez firmę Badania Społeczne Marzena Sochańska-Kawiecka. Badanie trwało od stycznia do kwietnia 2017 roku, wzięły w nim udział osoby niepełnosprawne posiadające orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, w wieku od 14 do 60 lat.

Głównym celem badania było zdiagnozowanie potrzeb osób niepełnosprawnych w różnych obszarach ich funkcjonowania i co się z tym wiąże, dostarczenie PFRON rekomendacji w zakresie możliwego wsparcia.

Trzy palące potrzeby

Wyniki badań pokazały, że ogólna sytuacja życiowa osób niepełnosprawnych (w ich postrzeganiu) nie jest dobra, globalny wskaźnik jakości życia przyjął wartość 38,5 pkt na 100 możliwych. Potrzeby najczęściej wskazywane przez badaną grupę to:

• potrzeby w obszarze mieszkalnictwa i samodzielnego życia (17%) – w szczególności związane z pomocą asystenta lub pielęgniarki w codziennych czynnościach, dostosowanie mieszkania do indywidualnych potrzeb osoby niepełnosprawnej;
• potrzeby związane z przyrządami, urządzeniami lub technologiami (16%), zaopatrzenie w sprzęt ortopedyczny lub optyczny, sprzęt poprawiający słyszenie, sprzęt komputerowy, różnego rodzaju urządzenia pomagające niwelować ograniczenia związane z niepełnosprawnością;
• potrzeby związane z transportem i przemieszczaniem się (16%), likwidacja barier architektonicznych, przystosowanie środków transportu.

Wsparcie zależne od niepełnosprawności

Jeśli spojrzymy na wyniki, uwzględniając podział na grupy z różnymi dysfunkcjami, wygląda to nieco inaczej, i tak:

Wsparcie w zakresie mieszkalnictwa i dostosowania przestrzeni życiowej jest najbardziej kluczowe dla osób z niepełnosprawnością ruchową, w drugiej kolejności dla osób z dysfunkcjami wzroku. Osoby niepełnosprawne w ponad 80% mieszkają z innymi osobami, ponad połowa (46%) deklaruje, że chciałaby mieszkać samodzielnie. Najczęstsze bariery, jakie napotykają, to brak przystosowania łazienki (59%), trudności w dostępie do mieszkań (42%), brak dostosowania podłogi (35%).

Rehabilitacja fizyczna, podobnie jak w przypadku mieszkalnictwa, okazuje się kluczowa dla osób z niepełnosprawnością ruchową, ale także dla grupy osób z niepełnosprawnością intelektualną. Rehabilitacja pozwala niwelować bariery fizyczne oraz podnieść lub utrzymać sprawność fizyczną. Z rehabilitacją kontakt miała większość badanych osób niepełnosprawnych (67%), problemem jest jednak dostęp, głównie ze względu na brak możliwości korzystania ze stałego bezpłatnego świadczenia NFZ. Wskazywane trudności to także brak możliwości samodzielnego zapewniania tego typu usług oraz niedopasowanie zabiegów do faktycznych potrzeb.

Wsparcie w zakresie integracji jest najbardziej kluczowe dla osób z niepełnosprawnością intelektualną i osób chorujących psychicznie. Warto zaznaczyć, że potrzeba integracji nie jest tak do końca uświadamiana sobie przez osoby niepełnosprawne, niezupełnie zdają sobie sprawę, z czym się wiąże, a jest to: pomoc prawna, psychologiczna, rehabilitacja społeczna (WTZ lub inne formy), usługi dziennego domu pobytu. Największą przeszkodą w korzystaniu z form integracji jest kwestia materialna.

Dostęp do komunikacji i informacji (komunikowanie się, dostęp do przestrzeni publicznej, dostęp do środków transportu, dostęp do informacji) jest najbardziej kluczowy dla osób z niepełnosprawnością ruchową, wzrokową i słuchową. Zapotrzebowanie na urządzenia/przyrządy/technologie wskazało 37%, ułatwienia w zakresie przemieszczania się – 36%, komunikacji – 17%, dostęp do informacji – 9%. Jeśli chodzi o urządzenia/przyrządy/technologie zaspokajanie tej potrzeby jest na wysokim poziomie, a w przypadku pozostałych wskazań – nadal małe.

Edukację najczęściej wskazywały osoby z dysfunkcjami ruchu, wzroku oraz z niepełnosprawnością intelektualną. Większość badanych osób nie kontynuowała nauki (87%) oraz nie brała udziału w szkoleniach lub kursach w ciągu ostatnich 5 lat (74%). Aby ta sytuacja się zmieniła, potrzebna byłaby pomoc finansowa i materialna, a także psychologiczna.

Aktywność zawodowa jest kluczowa dla osób z dysfunkcją narządu ruchu, a w drugiej kolejności dla osób z dysfunkcjami wzroku. Wśród badanych aż 84% przyznaje, że nie poszukuje aktywnie pracy. Podstawowym argumentem za niepodejmowaniem pracy jest posiadanie orzeczenia o niezdolności do pracy. Zapis ten jest błędnie odczytywany zarówno przez osoby niepełnosprawne, jak i przez pracodawców; 12% nie chce podjąć pracy, bo boi się, że straci świadczenia. Osoby, które mają potrzeby dotyczące pracy zawodowej, najczęściej wymienią dostosowanie stanowiska pracy i zapewnienie odpowiednich warunków pracy.

Wnioski

W badaniu w sposób kompleksowy opisana została sytuacja osób niepełnosprawnych w obszarach ich funkcjonowania: rehabilitacji, edukacji, integracji, pracy, komunikacji, informacji oraz mieszkalnictwa. Zidentyfikowano najważniejsze potrzeby osób niepełnosprawnych oraz najbardziej kluczowe z ich punktu widzenia instrumenty wsparcia. Po dokonaniu analizy wyników nasuwa się kilka wniosków:

• osoby niepełnosprawne to grupa wyraźnie potrzebująca wsparcia ukierunkowanego na poprawę jakości życia we wszystkich obszarach;
• należy dążyć do dezinstytucjonalizacji wsparcia osób niepełnosprawnych;
• ważne są wszelkie działania zapewniające utrzymywanie pomocy finansowej oraz podnoszące aktywność osób niepełnosprawnych zarówno zawodową, jak i społeczną;
• należy podnieść poziom wiedzy na temat dostępnych możliwości wsparcia, jednocześnie poprawiając dostęp do rehabilitacji oraz innych form pomocy;
• warto tworzyć programy mające na celu wzmacnianie motywacji w obszarze aktywizacji zawodowej i edukacyjnej.

Zachęcamy do zapoznania się ze szczegółowymi wynikami badania na stronie Funduszu: www.pfron.org.pl.

Materiał przygotował: