Część III Konflikt pracownika z pracodawcą

Rozdział publikacji: ABC...Dla Niepełnosprawnego Pracownika i Pracodawcy

1. Zanim pójdziemy do sądu

Przede wszystkim należy zgłosić się do Państwowej Inspekcji Pracy. W każdym byłym mieście wojewódzkim mieści się siedziba Okręgowego
Inspektoratu Pracy, w którym (osobiście lub telefonicznie) można się dowiedzieć o przysługujących pracownikowi prawach i możliwościach działania.

1.1. Inspektor pracy

W biurze Inspekcji Pracy można złożyć skargę na piśmie. Najlepiej przytoczyć jak najwięcej szczegółów dotyczących pracy. Rozpatrzenie skargi powinno nastąpić w terminie 30 dni. Gdy pracodawca unika spotkania z inspektorem, wtedy inspektor może pisemnie wezwać go wraz z potrzebnymi dokumentami. Utrudnianie inspektorowi pracy przeprowadzenia kontroli jest przestępstwem z art. 225 § 2 k. k., zagrożonym karą pozbawienia wolności do lat 3.

Inspektor sporządza protokół. Może wydać decyzję administracyjną nakazującą pracodawcy wypłatę zaległego wynagrodzenia. Jeśli pracodawca nadal nie płaci, inspektor może nakładać na niego grzywnę w celu przymuszenia.

Pracownik, który złożył skargę, jest na bieżąco informowany przez inspektora o wynikach kontroli. Pracodawca nie może dowiedzieć się, kto złożył skargę. Inspektor pracy wydaje nakaz płacowy, gdy wynagrodzenie jest należne pracownikowi, a nie zostało wypłacone. Jeśli jednak istnieje spór co do tego, czy ono w ogóle pracownikowi przysługuje – sprawę rozstrzyga sąd pracy.

Uwaga!
Gdy pracodawca nie płaci, pracownik może rozwiązać umowę o pracę na piśmie. W sporządzonym dokumencie należy wtedy przedstawić przyczynę rozwiązania umowy.

1.2. Adresy Okręgowych Inspektoratów Pracy

Główny Inspektorat Pracy
00-926 Warszawa,
ul. Krucza 38/42,
tel.: centr.: 022 661 81 11,
faks: 022 625 47 70; 628 41 13

Okręgowe Inspektoraty Pracy:

15-483 Białystok
ul. Fabryczna 2,
tel.: 085 664 21 46; 664 22-56,
faks: 085 742 27 73

85-012 Bydgoszcz
Pl. Piastowski 4A,
tel.: 052 321 42 42; 321 40 04,
faks: 052 321 42 40

80-264 Gdańsk
ul. Dmowskiego 12,
tel.: 058 520 18 22; 340 09 13,
faks: 058 520 18 24

40-032 Katowice
ul. Dąbrowskiego 23,
tel.: 032 358 70 13; 358 70 00,
faks: 032 358 70 50

25-314 Kielce
ul. 1000-lecia Państwa Polskiego 4,
tel.: 041 343 82 76,
tel./faks: 041 344 43 65

31-011 Kraków
Pl. Szczepański 5,
tel.: 012 422 90 82; 422 67 80,
faks: 012 421 50 11

20-011 Lublin
ul. Piłsudskiego 13,
tel.: 081 532 42 01; 532 59 18,
faks: 081 532 59 18

90-441 Łódź
Al. Kościuszki 123,
tel.: 042 636 23 13,
faks: 042 636 85 13

10-512 Olsztyn
ul. Kopernika 29,
tel.: 089 527 70 55, 534 94 24,
faks: 089 527 60 82

45-706 Opole
ul. Piłsudskiego 11,
tel.: 077 470 09 00; 470 09 13,
faks: 077 457 42 07

61-706 Poznań
ul. Libelta 16/20,
tel.: 061 851 01 01; 852 18 40,
faks: 061 852 24 92

35-959 Rzeszów
ul. Rejtana 67,
tel.: 017 875 31 00; 875 31 10,
faks: 017 875 31 40

71-663 Szczecin
ul. Pszczelna 7,
tel.: 091 431 19 29, 431 19 31,
faks: 091 431 19 32

00-973 Warszawa
ul. Lindleya 16,
tel.: 022 628 96 29; 583 15 00,
faks: 022 621 92 72

51-621 Wrocław
ul. Zielonego Dębu 22,
tel.: 071 348 50 20,
faks: 071 371 04 70

65-722 Zielona Góra
ul. Dekoracyjna 8,
tel.: 068 451 39 00,
faks: 068 451 39 11

Uwaga!
Jeżeli pracodawca – pomimo interwencji inspektora pracy – nadal nie wypłaca pieniędzy, sprawę należy skierować do sądu.

Roszczenia wynikające ze stosunku pracy przedawniają się z upływem 3 lat od dnia, kiedy roszczenie stało się wymagalne. Terminy przedawnienia roszczeń nie mogą być ani skracane, ani wydłużane. Nie można umówić się z pracodawcą, że roszczenie o wynagrodzenie przedawni się, np. z upływem 2 czy 5 lat. Bieg przedawnienia ustaje, kiedy złoży się w sądzie pracy pozew przeciwko pracodawcy, np. o niewypłacanie pensji. Do sądu najlepiej udać się najwcześniej po 2-3 miesiącach zaległości. Pozew można wnieść pośrednio (przez adwokata), a gdy pracownik działa bez adwokata, może zgłosić się osobiście do sądu, do kierownika sekretariatu.

Pozew powinien zawierać kwotę, jaką winien jest pracodawca, z wyszczególnieniem premii, prowizji, ekwiwalentów. W kilku zdaniach należy opisać, od kiedy nie otrzymuje się wynagrodzenia, ile razy odbyły się rozmowy z pracodawcą i co powiedział. W sprawach skomplikowanych warto korzystać z usług adwokata. To jednak kosztuje. Wysokość jego wynagrodzenia zależy od zagmatwania sprawy. Minimalna stawka wynosi 450 zł (jeżeli dochodzimy roszczeń o wartości 1,5-5 tys. zł).

Na rozprawę należy zabrać umowę o pracę, dokumenty potwierdzające wysokość wynagrodzenia, pokwitowania od pracodawcy. Przygotować należy dowody potwierdzające, że nie otrzymywaliśmy pensji, np. wyciągi z konta. Znajdźmy także świadków, najlepiej takich którzy, podobnie jak my, nie otrzymują na czas wynagrodzenia. Wielu pracodawców jeszcze przed zapadnięciem wyroku zawiera z pracownikami ugody i wypłaca zaległe wynagrodzenie.

Uwaga!
Jeżeli pracujemy na podstawie umowy o dzieło lub zlecenie nie mamy praw przysługujących pracownikowi na etacie (np. nie można udać się do Państwowej Inspekcji Pracy). Jeżeli nasz zleceniodawca nie płaci, pozostaje oddanie sprawy do sądu (nie sądu pracy!), lecz z powództwa cywilnego.

2. Przed sądem

Pracodawca i pracownik powinni zawsze dążyć do polubownego załatwienia spraw. Nie zawsze jednak jest to możliwe. Jakie należy wtedy podejmować działania, aby jak najwięcej zyskać i jak najmniej stracić? Ze względu na słabszą pozycję pracownik może liczyć na pomoc urzędników sądu zwłaszcza w sytuacjach, w których pracodawca ma nad nim przewagę.

2.1. Roszczenia pracownika

Sytuacje, w których pracownik może występować do sądu, dotyczą następujących spraw pracowniczych:

• o roszczenie ze stosunku pracy lub z nim związane
• o ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli łączący strony stosunek prawny, wbrew zawartej między nimi umowie, ma cechy stosunku pracy
• o roszczenie z innych stosunków prawnych, do których z mocy odrębnych przepisów stosuje się przepisy prawa pracy (np. praca nakładcza)
• o odszkodowania dochodzone od zakładu pracy na podstawie przepisów o świadczeniach z tytuu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

Najczęstsze przypadki skarg na pracodawcę to:

• skrócenie okresu wypowiedzenia
• niezgodne z prawem lub nieuzasadnione wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony
• naruszenie przepisów o wypowiadaniu umów o pracę zawartych na okres próbny
• ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków wobec pracownika
• niewypłacenie wynagrodzenia za pracę lub dodatkowych jego składników
• wypłacenie wynagrodzenia z opóźnieniem
• wydanie błędnie wystawionego świadectwa pracy.

2.2. Pozew

Pozew powinien być sporządzony na piśmie. Wyjątek: pracownik działający bez adwokata lub radcy prawnego może zgłosić w sądzie ustnie
do protokołu powództwo, a także treść apelacji i zażalenia. Jedynie kasację do Sądu Najwyższego musi sporządzić adwokat lub radca prawny.

Koniecznie należy przestrzegać terminów, które są bardzo krótkie:

• odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę (w ciągu 7 dni od dnia doręczenia pisma wypowiadającego umowę o pracę)
• żądanie przywrócenia do pracy lub odszkodowania (w ciągu 14 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o rozwiązaniu umowy o pracę bez
• wypowiedzenia lub od dnia wygaśnięcia umowy o pracę)
• żądanie rozwiązania umowy o pracę (w ciągu 14 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o odmowie przyjęcia do pracy)
• żądanie sprostowania świadectwa pracy (w ciągu 7 dni od zawiadomienia o odmowie sprostowania świadectwa pracy przez pracodawcę)

Uwaga!
Roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.

2.3. Pełnomocnictwo

Pracownik nie musi występować przed sądem pracy osobiście. Może ustanowić swojego pełnomocnika. Może nim być adwokat lub radca prawny, jak również rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni pracownika (czyli dzieci, wnuki, prawnuki itd.) oraz osoby przysposobione i przysposabiające. Pełnomocnikiem wnoszącego pozew może być również przedstawiciel związku zawodowego lub inspektor pracy, albo pracownik zakładu, w którym występujący przed sądem pracy pracownik był lub jest zatrudniony.

Kto rozstrzyga spór?

Spory o roszczenia ze stosunku pracy rozstrzygają:

• w I instancji sądy pracy stanowiące odrębne jednostki organizacyjne sądów rejonowych
• w II instancji sądy pracy i ubezpieczeń społecznych, stanowiące odrębne jednostki organizacyjne sądów okręgowych

Do właściwości sądów rejonowych, bez względu na wartość przedmiotu sporu, należą spory z zakresu prawa pracy:

• o ustalenie istnienia stosunku pracy
• o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia stosunku pracy, o przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi mogą być dochodzone roszczenia o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy
• dotyczące kar porządkowych oraz roszczeń z tym związanych
• dotyczące świadectwa pracy oraz roszczeń z tym związanych

Jeśli wartość przedmiotu sporu przekracza 30 tys. zł, sprawę w I instancji rozpatruje sąd okręgowy, a w II instancji – sąd apelacyjny. W sprawach z zakresu prawa pracy postępowanie ma charakter trójinstancyjny. Od wyroku sądu I instancji przysługuje apelacja do sądu II instancji (np. od wyroku sądu rejonowego do okręgowego).

Sąd rejonowy (1)
Sąd okręgowy (2)
Kasacja do Sądu Najwyższego (3)
lub
Sąd okręgowy (1)
Sąd apelacyjny (2)
Sąd Najwyższy (3)

2.4. Apelacje i zażalenia

Skarżący może w apelacji zarzucić wyrokowi każdą wadliwość, która jego zdaniem spowodowała niekorzystne dla niego rozstrzygnięcie, a także przywołać nowe fakty i dowody. Apelacje wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok w ciągu 2 tygodni, licząc od dnia otrzymania wyroku wraz z uzasadnieniem. W przypadku, gdy strona nie złożyła wniosku o przygotowanie pisemnego uzasadnienia w ciągu tygodnia od ogłoszenia sentencji wyroku – termin wniesienia apelacji biegnie od dnia, w którym upłynął termin żądania uzasadnienia.

W przypadku tzw. niemerytorycznego orzeczenia sądu I instancji (np. postanowienia o umorzeniu postępowania wskutek cofnięcia pozwu) można złożyć zażalenie. Obecnie przy wniesieniu apelacji należy uiścić opłatę 30 zł.

2.5. Kasacja

Od wydanego przez sąd II instancji wyroku lub postanowienia w przedmiocie odrzuconego pozwu albo umorzenia postępowania, kończących postępowanie w sprawie, przysługuje kasacja do Sądu Najwyższego, chyba że przepis szczegółowy stanowi inaczej. Kasacja nie przysługuje w sprawach, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 10 tys. zł. Kasacja nie przysługuje też w sprawach dotyczących kar porządkowych, świadectwa pracy i roszczeń z tym związanych oraz deputatów lub ekwiwalentów.

Postawą kasacji jest:
• naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie
• naruszenie przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to miało mieć istotny wpływ na wynik sprawy

Uwaga!
W sprawach z zakresu prawa pracy pracownik może wybierać i złożyć pozew:
a) do sądu, w którego okręgu pracodawca będący osobą fizyczną zamieszkuje lub przebywa, a pracodawca niebędący osobą fizyczną ma siedzibę
b) lub do sądu, w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana
c) lub do sądu, w którego okręgu znajduje się zakład pracy.

2.6. Koszty sądowe

Opłaty sądowe to wpis i opłata kancelaryjna. W sprawach o roszczenia pracownika ze stosunku pracy postępowanie jest w ogóle wolne od opłat sądowych. Wyjątek to opłata 30 zł przy wniesieniu apelacji, a przy roszczeniach przekraczających 50 tys. zł obowiązkowy wpis – 5 proc. wartości sporu. Wydatki związane z czynnościami podejmowanymi w toku postępowania ponosi tymczasowo Skarb Państwa. Sąd pracy w orzeczeniu kończącym postępowanie z instancji rozstrzyga o tych wydatkach. Obciążenie tymi wydatkami pracownika może nastąpić w wypadkach szczególnie uzasadnionych (bardzo rzadko).

Również wydatki związane z czynnościami podejmowanymi w toku postępowania z zakresu prawa pracy o roszczenia pracownika – ponosi tymczasowo Skarb Państwa. Sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie rozstrzyga o tych wydatkach, z tym, że w tym przypadku obciążenie pracownika może nastąpić wyjątkowo. Wydatki te to, np.: należności świadków, biegłych, tłumaczy oraz kuratorów, koszty ogłoszeń, koszty opłat telefonicznych itp. Pracownik jest zwolniony z opłat sądowych, może natomiast być obciążony wydatkami (w praktyce bardzo rzadko).

Podstawa prawna:
Ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. Nr 21 z 1998 r. poz. 94 z późn. zm.).

2.7. Adresy Okręgowych Sądów Pracy

15-950 Białystok
ul. M. Curie-Skłodowskiej 1,
tel.: 085 742 04 41; 745-91-00

43-300 Bielsko-Biała
ul. Cieszyńska 10,
tel.: 033 812 40 05 do 9; 812 39 15

85-128 Bydgoszcz
ul. Zamenhofa 7,
tel.: 052 325 31 00; 321 31 01

42-200 Częstochowa
ul. Dąbrowskiego 23/35,
tel.: 034 324 50 15; 324 16 80

82-300 Elbląg
Pl. Konstytucji 1,
tel.: 055 232 62 57; 232 54 47

80-958 Gdańsk
ul. Nowe Ogrody 30/34,
tel.: 058 321 31 99; 321 31 04

44-100 Gliwice
ul. Kościuszki 15,
tel.: 032 338 02 00; 338 01 02

66-400 Gorzów Wlkp.
ul. Mieszka I 33,
tel.: 095 722 42 80 do 85; 720 28 07

58-500 Jelenia Góra
ul. Wojska Pol. 56,
tel.: 075 620 03 71; 752 51 13

62-800 Kalisz
Al. Wolności 13,
tel.: 062 765 77 00; 757 49 36

40-957 Katowice
ul. Andrzeja 16/18,
tel.: 032 251 14 21; 251 67 28

25-372 Kielce
ul. Seminaryjna 12a,
tel.: 041 361 75 55; 344 49 23

75-541 Koszalin
ul. Waryńskiego 7,
tel.: 094 342 88 04

31-542 Kraków
ul. Mogilska 17,
tel.: 012 411 32 55; 412 43 88

31-547 Kraków
ul. Przy Rondzie 7,
tel.: 012 619 51 00; 619 50 00

38-400 Krosno
ul. Sienkiewicza 12,
tel.: 013 436 84 78; 432 05 70

59-220 Legnica
ul. Złotoryjska 40,
tel.: 076 722 59 00; 752 59 12

20-076 Lublin
ul. Krakowskie Przedmieście 43,
tel.: 081 532 00 31 do 39

18-400 Łomża
ul. Dworcowa 16,
tel.: 086 216 62 81; 216 67 53

90-921 Łódź
Pl. Dąbrowskiego 5,
tel.: 042 678 96 77; 678 11 45

33-300 Nowy Sącz
ul. Pijarska 3,
tel.: 018 443 58 79; 443 81 14

10-001 Olsztyn
ul. Dąbrowszczaków 44,
tel.: 089 523 02 30; 527 76 95

45-064 Opole
Pl. Daszyńskiego 1,
tel.: 077 453 02 81; 456 41 70

07-400 Ostrołęka
ul. Kościuszki 19,
tel.: 029 823 48 80 do 81

97-300 Piotrków Trybunalski
ul. J. Słowackiego 5,
tel.: 044 647 89 19

09-404 Płock
Pl. Narutowicza 4/6,
tel.: 024 764 29 22; 764 29 40

60-967 Poznań
ul. Marcinkowskiego 32,
tel.: 061 856 60 00; 752 93 85

26-600 Radom
ul. Marszałka J. Piłsudskiego 10,
tel.: 048 368 02 00; 368 03 03

35-959 Rzeszów
Pl. Âreniawitów 3,
tel.: 017 875 62 00; 862 72 65

08-110 Siedlce
ul. J. Piłsudskiego 18,
tel.: 025 632 52 35 do 39

76-200 Słupsk
ul. Zamenhofa 7,
tel.: 059 842 20 41; 842 83 01

16-400 Suwałki
ul. Waryńskiego 45,
tel.: 087 563 13 30; 563 -13 03

70-952 Szczecin
ul. Kaszubska 42,
tel.: 091 448 00 02; 448 99 15

58-100 Świdnica
Pl. Grunwaldzki 14,
tel.: 074 851 83 00; 851 82 70

39-400 Tarnobrzeg
ul. Sienkiewicza 27,
tel.: 015 875 62 00; 823 05 51

33-100 Tarnów
ul. J. Dąbrowskiego 27,
tel.: 014 622 24 85; 627 85 83

87-100 Toruń
ul. Piekary 51,
tel.: 056 610 56 00; 655 57 06

22-400 Zamość
ul. Akademicka 1,
tel.: 084 639 31 36; 639 33 59

65-958 Zielona Góra
Pl. Słowiański 1,
tel.: 068 322 01 41

00-951 Warszawa
Al. Solidarności 127,
tel.: 022 262 52 44; 258 85 84

87-800 Włocławek
ul. Wojska Polskiego 22,
tel.: 054 411 62 00, 411 62 05

50-950 Wrocław
ul. Sądowa 1,
tel.: 071 370 42 00; 344 49 59

Uwaga! Kiedy pracodawca pomimo wyroku nadal nie płaci, to możemy z prawomocnym wyrokiem zgłosić się do komornika, który wyegzekwuje dług.

Na rynku funkcjonują również firmy windykacyjne, które ściągają długi. Czas ściągania długu to ok. 1-3 miesiące. Koszt – od 9 do 19 proc. odzyskanej sumy. Skuteczność (do roku) prawie 100-procentowa. Jednak, aby wybrać taką firmę, należy ją sprawdzić. Podpisując umowę z firmą windykacyjną, należy zwrócić uwagę na jej zapisy. Należy unikać niekorzystnych ustaleń, np. że po odzyskaniu długu firma ma prawo dysponować nim przez rok!

2.8. Kontakty do oddziałów PFRON

Oddział Dolnośląski
50-053 Wrocław
ul. Szewska 6/7,
tel.: 071 346 74 40,
faks: 071 342 12 60,
e-mail: wroclaw@pfron.org.pl

Oddział Kujawsko-Pomorski
87-100 Toruń
ul. Szosa Chełmińska 28,
tel.: 056 654 66 92;
056 655 51 28 w. 15 do 21,
faks: 056 655 60 02 w. 31,
e-mail: torun@pfron.org.pl

Oddział Lubelski
20-060 Lublin
ul. Tetmajera 21,
tel.: 081 744 36 01 do 08,
faks: 081 744 16 47,
e-mail: lublin@pfron.org.pl

Oddział Lubuski
65-021 Zielona Góra
ul. Dąbrowskiego 35,
tel.: 068 320 55 80; 068 324 33 38,
faks: 068 324 33 36,
e-mail: zielonagora@pfron.org.pl

Oddział Łódzki
90-353 Łódź
ul. Kilińskiego 169,
tel.: 042 672 45 32; 042 672 45 31,
faks: 042 674 58 22,
e-mail: lodz@pfron.org.pl

Oddział Małopolski
31-420 Kraków
ul. 29 Listopada 130,
tel.: 012 415 86 35; 012 415 91 19,
faks: 012 415 86 85,
e-mail: krakow@pfron.org.pl

Oddział Mazowiecki
02-021 Warszawa
ul. Grójecka 19/25,
tel.: 022 822 32 75;
022 822 32 78, 022 822 32 79,
faks: 022 822 32 77,
e-mail: warszawa@pfron.org.pl

Oddział Opolski
45-011 Opole
ul. Koraszewskiego 8-16,
tel.: 077 456 72 54,
faks: 077 453 95 91,
e-mail: opole@pfron.org.pl

Oddział Podkarpacki
36-310 Rzeszów
ul. Rejtana 10,
tel.: 017 852 89 11;
017 852 89 32; 017 853 59 11,
faks: 017 853 26 12,
e-mail: rzeszow@pfron.org.pl

Oddział Podlaski
15-483 Białystok
ul. Fabryczna 2,
tel.: 085 654 57 65,
faks: 085 675 01 07,
e-mail: bialystok@pfron.org.pl

Oddział Pomorski
80-309 Gdańsk
ul. Bażyńskiego 32,
tel.: 058 554 85 16,
faks: 058 552 28 06,
e-mail: gdansk@pfron.org.pl

Oddział Śląski
40-950 Katowice
Pl. Grunwaldzki 8-10/8,
tel.: 032 203 68 35;
032 786 96 02 do 04;
032 203 68 34,
faks: 032 786 96 02,
e-mail: katowice@pfron.org.pl

Oddział Świętokrzyski
25-955 Kielce
Al. IX Wieków Kielc 3,
tel.: 041 342 19 69,
faks: 041 342 19 68,
e-mail: kielce@pfron.org.pl

Oddział Warmińsko-Mazurski
10-959 Olsztyn
ul. Kopernika 46A,
tel.: 089 534 91 51,
faks: 089 527 76 39,
e-mail: olsztyn@pfron.org.pl

Oddział Wielkopolski
60-573 Poznań
ul. Lindego 4,
tel.: 061 843 55 16 do 18;
061 843 04 31,
faks: 061 847 64 39,
e-mail: poznan@pfron.org.pl

Oddział Zachodniopomorski
70-110 Szczecin
ul. Powstańców Wielkop. 33,
tel.: 091 482 09 20;
091 483 67 85,
faks: 091 482 79 36,
e-mail: szczecin@pfron.org.pl

***

Źródło: ABC... Dla niepełnosprawnego pracownika i pracodawcy
Autor: Anita Siemaszko
Stan prawny na dzień 1 stycznia 2008 r.

Zobacz spis treści