Praca za granicą a świadczenia rodzinne

Jeśli członek rodziny pracuje w kraju należącym do Unii Europejskiej, a jego bliscy pobierają w Polsce świadczenia rodzinne, regionalny ośrodek pomocy społecznej może wydać nakaz zwrotu nienależnie pobranych świadczeń.

W skład świadczeń rodzinnych wchodzą: zasiłek rodzinny wraz dodatkami, np. jednorazową zapomogą z tytułu urodzenia się dziecka lub kształcenia i rehabilitacji dziecka z niepełnosprawnością,  oraz świadczenia opiekuńcze: zasiłek pielęgnacyjny i świadczenie pielęgnacyjne.

Osoby, które pobierają świadczenia rodzinne, mają obowiązek zgłoszenia do swojej gminy informacji o tym, że członek ich rodziny został zatrudniony za granicą. Dokument ten przekazywany jest do marszałka województwa, który z kolei oddaje je do regionalnych ośrodków polityki społecznej (ROPS). Ich zadaniem jest sprawdzenie, czy między krajami (Polską i państwem zatrudniającym członka rodziny) zachodzi koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego i który z nich jest w takiej sytuacji upoważniony do wypłaty świadczeń.

Jeśli taka informacja nie zostanie przekazana przez rodzinę, która otrzymuje świadczenie, a ROPS uzna, że przepisy koordynacji z danym krajem mają zastosowanie, trzeba będzie zwrócić nienależnie pobrane świadczenia.

Choć przepis ten obowiązuje już od kilku lat, a dodatkowo z samej ustawy wynika, że każda zmiana miejsca zamieszkania lub zatrudnienia mająca wpływ na wypłatę świadczeń powinna być jak najszybciej zgłoszona przez świadczeniobiorcę, to urzędy wciąż wydają decyzje zwrocie świadczeń. W tym roku ROPS w Poznaniu wydał ok. 400 nakazów, a ROPS w Opolu – tylko w ostatnim kwartale - ok. 150.

Winni zaniedbania nie są jedynie świadczeniobiorcy. Okazuje się, że same gminy nie wiedzą, jak postępować w takich sprawach i zdarza im się wydawać na potrzebę osób pracujących za granicą dokumenty, których nie przewiduje regulująca te kwestie ustawa.

Dużym problemem są także odsetki do nienależnie pobieranych świadczeń. Aby oddać otrzymane pieniądze, świadczeniobiorca musi poczekać na odpowiednią decyzję. Ta z kolei może być wydawana po ustaleniu szczegółów sprawy z zagranicznymi instytucjami. Jednak korespondencja między urzędami może trwać bardzo długo, a odsetki naliczane są za każdy dzień do momentu zwrotu świadczeń.

Do niektórych ROPS wpływa mniej spraw dotyczących rozstrzygnięcia tego, który kraj jest właściwy do wypłaty świadczeń. Generalna zasada określająca kraj właściwy do wypłaty świadczeń stanowi, że decyduje o tym miejsce pracy rodzica. Gdy oboje rodzice pracują, decyduje miejsce przebywania dzieci, przy czym jeżeli spełnione jest kryterium dochodowe, część świadczeń wypłaci Polska, a różnicę - kraj pracy ojca.