Ochroniarze z niepełnosprawnością zdominowali rynek

Publiczne przetargi na ochronę coraz częściej wygrywają firmy bez doświadczenia, ale za to z cenami poniżej kosztów rynkowych. W odpowiedzi na zarzut zaniżania cen wyjaśniają, że mogą to zrobić, bo zatrudniają osoby z niepełnosprawnością i otrzymują na nich dofinansowanie.

Biorąc pod uwagę tłumaczenia, trudno oprzeć się wrażeniu, że być może budynki sądów, lotniska, a nawet jednostki wojskowe chronione są wyłącznie przez osoby z niepełnosprawnością. Zdaniem Doroty Godlewskiej, prezesa zarządu Polskiego Związku Pracodawców „Ochrona”, w branży jest miejsce dla pracowników z orzeczeniami, ale nie w ochronie tzw. kwalifikowanej.

Godlewska uważa, że wiele agencji proponuje ceny dumpingowe, które wykluczają prawidłowe wykonanie zadań. Zbyt częsta rotacja ochroniarzy, ich nieprzygotowanie do pełnienia obowiązków, zbyt długi czas oczekiwania na interwencję to jedne z efektów stosowania zaniżonych cen na usługi ochrony. Czasem umowy z nierzetelnymi firmami są rozwiązywane, ale nawet wtedy urzędnicy nie decydują się na zaskarżenie ich do sądu. A tylko wyrok sądu, który stwierdza nienależyte wykonanie zamówienia pozwala wpisać agencję na czarną listę. Jeśli na nią nie trafią, to nadal mogą startować w przetargach.

Firmy, które przegrywają rywalizację o zamówienia publiczne przekonują, że w całej sprawie winni są sami zamawiający. Zdaniem Małgorzaty Downarowicz ze spółki CD Bis, w bardzo niewielu przetargach liczą się takie kryteria jak doświadczenie, przygotowanie pracowników oraz fakt czy są oni zatrudnieni na umowę o pracę czy umowę zlecenie. W większości przypadków chodzi o niską cenę usług.

Na rynku zamówień publicznych na ochronę doszło nawet do pewnego zapętlenia. Urzędy, które latami płaciły dumpingowe ceny za usługi ochrony, opierają się na tych samych kwotach podczas szacowania wartości kolejnych zamówień. A to znaczy, że na nowe zlecenia przeznaczają za mało środków. Jeśli więc w przetargu trafią się oferty z rynkowymi cenami, urzędy nie mają pieniędzy na sfinansowanie dobrej usługi.

Prawo zamówień publicznych zawiera regulację, która powinna zabezpieczać przed zaniżaniem cen w przetargach. Kiedy zamawiający widzi w kosztorysie podejrzanie niskie ceny musi wezwać firmę do złożenia wyjaśnień, a jeśli nie uzna za je przekonujące – odrzucić ofertę. Problem też w tym, że przepisy nigdzie nie podają definicji kiedy mamy do czynienia z rażąco niską ceną. Zgodnie z orzecznictwem  w takich sprawach uznaje się, że rażąco niska to znaczy niewiarygodna, nierealistyczna, odbiegająca znacznie od cen rynkowych i wskazująca, że może dojść do wykonania zamówienia poniżej kosztów.

Wyjaśnienia firm ochroniarskich, które przedstawiają niskie kosztorysy zwykle brzmią podobnie – zatrudniamy osoby z niepełnosprawnością i otrzymujemy na nich dofinansowanie. Tymczasem stwierdzenie, że dana firma jest zakładem pracy chronionej nie powinno zadowalać zamawiających. Zdaniem Dariusza Piasta, wiceprezesa Urzędu Zamówień Publicznych, powinni oni w takich sytu-acjach zażądać o wiele bardziej szczegółowych wyjaśnień – np. na ile konkretnie osób otrzymuje dofinansowanie i czy pracownicy ci, są faktycznie zdolni do wykonania zamówienia. – Innymi słowy, zamawiający musi wyjaśnić, czy firma rzeczywiście mogła zaproponować ceny niższe od rynkowych – wyjaśnia Piasta.