Prawnik radzi: Odprawa emerytalna

Niedługo jako rencista przechodzę na emeryturę w normalnym czasie. Czy jako pracującemu renciście należy mi się odprawa emerytalna?
Henryk P. z woj. pomorskiego

prawnik Anita Siemaszko: Zgodnie z art. 921 Kodeksu pracy pracownik spełniający warunki uprawniające go do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, ma prawo do odprawy.

Dla kogo odprawa?
Warunkiem koniecznym do uzyskania odprawy jest ustanie stosunku pracy. Ale tylko takie, które jest związane z przejściem na emeryturę albo rentę. Nie ma nadto znaczenia, czy mamy do czynienia z rentą stałą, czy okresową. Nie przysługuje pracownikowi uprawnionemu do renty rodzinnej. Sam sposób, w jaki stosunek pracy ustał, nie ma znaczenia. Rozwiązanie może nastąpić na mocy porozumienia stron, wypowiedzenia umowy o pracę przez jedną ze stron, a nawet upływ czasu, na jaki była zawarta umowa na czas określony. Wyjątkiem jest tylko sytuacja, gdy stosunek pracy ustał na podstawie rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracodawcę, które nastąpiło z winy pracownika, a także w przypadku rozwiązania umowy bez wypowiedzenia przez pracownika z winy pracodawcy.

Jaka wysokość odprawy?
Kodeks pracy stanowi, że pracownikowi przysługuje odprawa w wysokości 1-miesięcznego wynagrodzenia. Jest to minimalna wysokość. Układy zbiorowe pracy bądź regulaminy mogą oczywiście gwarantować odprawy w innej, większej wysokości.

Ile przysługuje odpraw?
Jedna w życiu...
Odprawa rentowa lub odprawa emerytalna są świadczeniami jednokrotnymi. Otrzymanie jednej z nich wyklucza nabycie w przyszłości prawa do którejkolwiek. Może się jednak zdarzyć, że jedna osoba wielokrotnie i z różnych przyczyn przerywa czynne życie zawodowe, a następnie powraca do niego, a zakończenie zatrudnienia w niektórych przypadkach (więcej niż 1 raz) pozostaje w związku z przejściem na rentę lub emeryturę. Stosowną odprawę otrzymuje jednak tylko za pierwszym razem. W kwestii tej wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 8 października 1998 r. sygn. akt III APa 53/98.
...czasem jest druga...
Może się zdarzyć sytuacja, w której pracownik będzie uprawniony do odprawy rentowej lub emerytalnej, pomimo że wcześniej uzyskał już takie świadczenie. Będzie tak, gdy wypłata odprawy nie miała umocowana w obowiązujących w tamtym okresie przepisach prawa. Uznał to Sąd Najwyższy (SN) w wyroku z 1 grudnia 1999 r. sygn. akt I PKN 386/99. Taka sytuacja może zaistnieć, np. – podobnie jak w sprawie rozpatrywanej przez SN – gdy przepis upoważniał do wypłaty świadczenia pod warunkiem rozwiązania stosunku pracy, który to warunek nie został spełniony.
...zdarza się i uzupełniająca
Bywa także, że pracownik otrzymał już odprawę rentową lub emerytalną, a następnie na skutek ponownego zatrudnienia, a potem ustania stosunku pracy w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, nabędzie prawo do świadczenia częściowego. Jeżeli przepisy obowiązujące w dacie kolejnego zakończenia stosunku pracy przewidują wyższe świadczenie, pracownik powinien otrzymać stosowne uzupełnienie. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 2 października 1990 r. sygn. akt I PR 285/90. Zdaniem Sądu Najwyższego art. 921 § 2 Kp nie stanowi podstawy do pozbawienia pracownika prawa do odprawy emerytalnej lub rentowej, któremu wcześniej odprawa taka została wypłacona wbrew obowiązującym przepisom (wyrok z 1 grudnia 1999 r., I PKN 386/99, OSNAPiUS 2001/8/257).

PRZYKŁAD: Uzupełnienie wypłaconej odprawy
Pracownik otrzymał odprawę w związku z przejściem na wcześniejszą emeryturę w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Następnie zatrudnił się u innego pracodawcy.
Po kilku latach pracy ponownie przeszedł na emeryturę w tzw. powszechnym wieku emerytalnym. U nowego pracodawcy obowiązuje regulamin wynagradzania przewidujący 3-miesięczną odprawę emerytalno-rentową. W takiej sytuacji pracownik ma prawo do uzupełnienia odprawy emerytalnej wypłaconej, gdy przechodził na wcześniejszą emeryturę.