Prawnik radzi: prawo do urlopu

02.11.2016

Autor: Anita Siemaszko, fot. sxc.hu

kobieta w pracy, robiąca notatki w kalendarzu

Czy grożą jakieś kary pracodawcy, który zatrudnia osobę niepełnosprawną, pobiera dofinansowanie z PFRON, że nie udziela pełnego urlopu, który należy się pracownikowi, ani nie wypłaca pieniędzy za niewykorzystany urlop? Komu mam zgłosić takie praktyki i gdzie dochodzić swoich praw?

Mateusz R.

Według prawa

Anita Siemaszko Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego, którego to prawa pracownik nie może się zrzec (art. 152 Kodeksu pracy).

Pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu wypoczynkowego w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo (art. 161 K.p.).

Według art. 163 K.p. urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem urlopów. Jeżeli pracodawca nie sporządza planu urlopu – a jest to możliwe w sytuacji, gdy u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa albo gdy zakładowa organizacja związkowa wyraziła na to zgodę – wówczas pracodawca ustala termin urlopu po porozumieniu z pracownikiem.

Zgodnie z art. 168 K.p. urlop niewykorzystany w terminie ustalonym zgodnie z art. 163 powinien być udzielony najpóźniej do 30 września następnego roku kalendarzowego.

Gdy pracodawca odmawia wykorzystania zaległego urlopu

Nawet w przypadku gdy pracodawca łamie prawo, nie uprawnia to pracownika do samowolnego wykorzystania urlopu wypoczynkowego. Jeżeli Pański pracodawca nie zgadza się na wykorzystanie urlopu zaległego, Panu nie wolno samowolnie się na niego udać, informując jedynie szefa, że z tym dniem rozpoczął Pan urlop. Zatem pracownik nie może bez zgody pracodawcy rozpocząć zaległego urlopu wypoczynkowego. Pracownik, który nie stawia się do pracy i nie usprawiedliwia swojej nieobecności, nie wykonuje swojego podstawowego obowiązku pracowniczego. Jest to naruszenie obowiązków pracownika i można zostać zwolnionym dyscyplinarnie. Pracodawca może również wybrać w takim przypadku łagodniejszą formę rozwiązania stosunku pracy i wypowiedzieć umowę albo nie rozwiązywać stosunku pracy, tylko zastosować karę porządkową.

Udzielenie urlopu zgodnie z art. 168 K.p. jest obowiązkiem pracodawcy, którego niewykonanie naraża pracodawcę na odpowiedzialność za wykroczenie przeciwko prawom pracownika na podstawie art. 282 § 1 pkt 2 K.p. Jeżeli pracodawca nie udziela przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawnie obniża wymiar tego urlopu, popełnia wykroczenie i naraża się tym samym na karę grzywny od 1 tys. zł do 30 tys. zł.

Zgłosić swój przypadek do Państwowej Inspekcji Pracy

Naruszenie obowiązku przez pracodawcę może Pan zgłosić Państwowej Inspekcji Pracy (PIP). A wówczas właściwy inspektor pracy może zwrócić się do pracodawcy o usunięcie stwierdzonych naruszeń prawa, dotyczących m.in. przepisów o urlopach. Pracodawca jest wówczas obowiązany zawiadomić inspekcję pracy o sposobie usunięcia nieprawidłowości.

Warto pamiętać, że skargi i wnioski do Państwowej Inspekcji Pracy nie mogą być anonimowe, inspektorzy pracy są jednak zobowiązani do nieujawniania pracodawcy informacji, że postępowanie kontrolne jest konsekwencją złożenia skargi przez kogoś z personelu, chyba że zgłaszający skargę wyrazi na to pisemną zgodę. W razie gdy zachodzi uzasadniona obawa, że udzielenie inspektorowi pracy informacji w sprawach objętych kontrolą mogłoby narazić pracownika na jakikolwiek uszczerbek lub zarzut z powodu ujawnienia tej informacji, inspektor pracy może wydać postanowienie o zachowaniu w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości tego pracownika, w tym również jego danych osobowych.

Tak więc bez Pana zgody pracodawca nie uzyska od PIP informacji, że kontrola w firmie jest następstwem Pana skargi.

Trzeba pamiętać, że może być różnie...

Należy zaznaczyć, że roszczenia o udzielenie urlopu wypoczynkowego przedawniają się dopiero z upływem 3 lat, licząc od roku, w którym urlop był już zaległy. Czyli jeśli np. pracodawca nie udzieli Panu w tym roku urlopu, to powinien to zrobić najpóźniej ostatniego dnia września 2017 r. Z pozwem o wypłatę za zaległy urlop z 2017 r. mógłby Pan wystąpić najwcześniej 30 września 2020 r. Co do wypłaty pieniędzy za zaległy urlop, zgodnie o obowiązującym prawem pracodawca nie może wypłacić w takiej sytuacji ekwiwalentu pieniężnego. Ekwiwalent wypłaca się bowiem tylko wtedy, gdy urlop nie został wykorzystany z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia umowy etatowej.

Z pewnością mógłby Pan wystąpić z pismem do pracodawcy z prośbą o urlop, powołując się na potrzeby osoby z niepełnosprawnością i nie tając, że w przypadku odmowy będzie Pan poruszał niebo i ziemię. Oczywiście nikt Panu nie zagwarantuje, że pracodawca nie będzie starał się Pana pod byle pretekstem zwolnić z pracy, bo „kłopotliwy” pracownik to problem dla pracodawcy.

Reasumując: może Pan zgłosić naruszenie prawa do Państwowej Inspekcji Pracy (pamiętając, że jeśli chodzi o tegoroczny urlop, pracodawca ma obowiązek udzielić go do 30 września przyszłego roku), wnieść pozew do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych lub rozwiązać umowę o pracę. Oczywiście przy wyborze któregokolwiek rozwiązania powinien Pan uwzględnić wszystkie informacje zawarte w odpowiedzi.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.). Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. z 1997 r. nr 2, poz. 14).