Przyczyna zgonu: otyłość. Powstała koalicja na rzecz walki z otyłością

Na co zmarł pacjent, który ważył 150 kilogramów? Zgodnie z wpisem do aktu zgonu: na niewydolność układu krążenia. W rzeczywistości zmarł, bo był chory na otyłość. „Zacznijmy leczyć otyłość jako chorobę wyjściową, a zgonów z powodu powikłań otyłości będzie mniej” – alarmowali eksperci na spotkaniu założycielskim Koalicji na rzecz Walki z Otyłością, które odbyło się w Ministerstwie Zdrowia.

Cukrzyca, nowotwory, choroby serca, stawów czy układu oddechowego – to najczęstsze i najbardziej poważne konsekwencje otyłości. Jak alarmują eksperci otyłość zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwory złośliwe o 40 proc. a na cukrzycę aż o 93-krotnie proc.

„Otyłość to choroba jak każda inna”

Obecnie już 27 proc. Polaków choruje na otyłość i odsetek ten nieustannie rośnie. Zapobieganie rozwojowi otyłości i skuteczne leczenie jednej z najpoważniejszych chorób cywilizacyjnych to największe wyzwanie XXI wieku dla zdrowia publicznego. Żeby dyskusję na temat problemów związanych z zapobieganiem i leczeniem otyłości przekuć na działania, tworząc kompleksowe rozwiązania systemowe w tym zakresie, wybitni polscy i zagraniczni eksperci powołali do życia międzynarodową Koalicję na rzecz Walki z Otyłością.

- Kluczową rzeczą, jeśli chodzi o problem walki z otyłością w Europie, jest szeroka zmiana świadomości wśród lekarzy - szczególnie tych, którzy na co dzień nie leczą otyłości, jak i zmiana świadomości społecznej – tłumaczy dr hab. Maciej Michalik, prof. UWM, Prezes Sekcji Chirurgii Metabolicznej i Bariatrycznej Towarzystwa Chirurgów Polskich. – Otyłość jest traktowana jako wyraz słabej woli, obżarstwa i złego trybu życia. Musimy uświadomić sobie, że otyłość to choroba jak każda inna. Nie rozwija się tylko u osób o słabej woli, ale to choroba wieloczynnikowa i wynika z mechanizmów odpowiedzialnych za przyjmowanie energii do organizmu, jej rozkład i zużycie. I jeśli uświadomimy sobie, że jest to choroba jak każda inna, to zrozumiemy że należy zacząć ją leczyć.

Jak podkreślają eksperci, otyłość to nie problem czy czynnik ryzyka, ale śmiertelna choroba i należy niezwłocznie skupić się na dwóch aspektach: przeciwdziałaniu rozwojowi otyłości oraz na jak najwcześniejszym jej leczeniu. Jak wskazują pacjenci należy zapewnić lepszy dostęp do zabiegów chirurgii bariatrycznej, które są często „ostatnią deską ratunku” dla chorego na otyłość.

- Dostajemy od pacjentów sygnały, że dostęp do leczenia otyłości jest w naszym kraju utrudniony – podkreśliła na spotkaniu Katarzyna Latuszek-Pasternak z Biura Rzecznika Praw Pacjenta. – W miarę naszych możliwości staramy się interweniować, aby tę sytuację poprawić. Mamy nadzieję, że Koalicja wypracuje ramy faktycznego leczenia otyłości w Polsce.

Wspólny front

26 września br. w Ministerstwie Zdrowia RP odbyło się spotkanie założycielskie Koalicji na rzecz Walki z Otyłością z udziałem Sekretarza Stanu Jarosława Pinkasa i Podsekretarza Stanu Krzysztofa Łandy, parlamentarzystów, ekspertów medycznych oraz przedstawicieli instytucji państwowych, w tym Rzecznika Praw Pacjenta, przedstawicieli samorządu i organizacji międzynarodowych (m.in. Światowej Organizacji Zdrowia – WHO) i pozarządowych (m.in. Fundacji Osób Chorych na Otyłość OD-WAGA). Koalicja ma charakter międzynarodowy i międzysektorowy, a jej celem jest podjęcie szerokich działań na rzecz wprowadzenia narodowych systemów profilaktyki i leczenia otyłości oraz wprowadzenie standardów opieki nad pacjentem chorym na otyłość w krajach regionu Europy Środkowo-Wschodniej.

Od lewej: Krzysztof Łanda Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia i Jarosław Pinkas Sekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia 

Podczas spotkania założycielskiego w Ministerstwie Zdrowia, będącego członkiem koalicji, Krzysztof Łanda, podkreślił znaczenie zaangażowania wybitnych ekspertów w prace koalicji i opracowania wytycznych dla przeciwdziałania oraz leczenia nadwagi i otyłości.

- Ministerstwo z niecierpliwością czeka na dokument wiodący, który opracuje Koalicja. Może on stanowić swoisty Road Map, czyli plan dojścia do pożądanego stanu – mówił Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia, Krzysztof Łanda.

Z kolei Jarosław Pinkas, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia zaznaczył, że liczba zachorowań na nadwagę i otyłość, także wśród dzieci, rośnie w zastraszającym tempie i dlatego też w Polsce potrzebujemy kompleksowej opieki nad osobami chorymi na otyłość. O tym, że otyłość jest jednym z priorytetów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), a także Organizacji Narodów Zjednoczonych, mówiła Dyrektor Biura WHO w Polsce Paulina Karwowska:

- Wkrótce pod egidą WHO opublikowany zostanie raport dotyczący problemu otyłości wśród dzieci. Liczymy na to, że będzie on wykorzystywany także w pracach Koalicji. W kwestii odżywiania oraz zwalczania otyłości WHO w Polsce podejmuje ponadto aktywną współpracę z Ministerstwem Zdrowia.

„Chirurgia bariatryczna jest najskuteczniejszą”

Uczestnicy spotkania wskazywali na konieczność prowadzenia jednocześnie działań o charakterze profilaktycznym i leczniczym. Podstawę do działań profilaktycznych i wytyczne w tym zakresie zostały ujęte w Narodowym Programie Zdrowia, lecz jego efekty będą widoczne dopiero za kilka lat. Dlatego równocześnie, jak podkreślali eksperci, należy leczyć chorych na otyłość, w tym pacjentów chorych na otyłość II stopnia (BMI 35-39,9) i otyłość III stopnia nazywaną olbrzymią lub śmiertelną (BMI ≥ 40) wymagających leczenia operacyjnego.

U chorych z otyłością olbrzymią jak mówił Prezes Sekcji Chirurgii Metabolicznej i Bariatrycznej Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością, dr hab. Mariusz Wyleżoł, prof. WIML:

- Chirurgia bariatryczna jest najskuteczniejszą, a co za tym idzie najbardziej efektywną pod względem ekonomicznym metodą leczenia tej poważnej choroby. W badaniach nie znalazłem drugiej tak opłacalnej metody w żadnej innej dziedzinie medycyny – mówił profesor.

Profesor Wyleżoł wskazywał również, że operacje bariatryczne prowadzą do ustępowania cukrzycy typu 2 i zapobiegają jej rozwojowi.

- Po 36 miesiącach od operacji zapotrzebowanie na leki przeciwcukrzycowe zmniejsza się o 90 proc. Aktualnie w naszym kraju przeprowadza się 3 tys. operacji rocznie, co stanowi niecały 1 proc. osób cierpiących na otyłość olbrzymią.

Magdalena Gajda, Prezes Fundacji Osób Chorych na Otyłość OD-WAGA, Społeczny Rzecznik Praw Osób Chorych na Otyłość

Niepoliczone koszty leczenia otyłości

Członkowie koalicji podkreślali, że powikłania otyłości generują ogromne koszty. Do chorób stanowiących powikłania otyłości należą bowiem m.in. cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze, choroby serca, nowotwory, choroby układu oddechowego i stawów oraz depresja.

- W związku z tym musimy odpowiedzieć sobie na pytanie, czy stać nas, aby nie leczyć otyłości, która nie tylko sama w sobie jest poważną chorobą, ale także leży u podstaw szeregu innych schorzeń –  mówił prof. dr hab. Krzysztof Paśnik, Kierownik Kliniki Chirurgii Ogólnej, Onkologicznej, Metabolicznej i Torakochirurgii CSK MON WIM. – Co więcej, ważne jest podjęcie leczenia jeszcze na wczesnym etapie, zanim dojdzie do powikłań oraz wczesne ich diagnozowanie, np. przez regularne kontrole ciśnienia tętniczego, stężenia lipidów i glukozy.

Eksperci zwracali uwagę, że działania należy rozpocząć już w tej chwili.

– Odsetek chorych na otyłość zwiększa się systematycznie, w Polsce prawie jeden procent na rok. Problem w tym, że otyłość jest chorobą przewlekłą, bez tendencji do samoistnego ustępowania – informowała prof. dr hab. Magdalena Olszanecka-Glinianowicz, Prezes Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością. – Nie minie jak przeziębienie. To choroba, która wymaga właściwego diagnozowania i leczenia. Kluczem do skutecznego leczenia otyłości jest rozpoznanie jej przyczyny, np. zespołu kompulsywnego jedzenia, czy zaburzeń emocjonalnych, ale również wielu innych złożonych czynników – dodała.

- Ponad połowa Polaków ma nadwagę lub choruje na otyłość. W wielu krajach Europy jest podobna sytuacja – podkreśla Magdalena Gajda, Prezes Fundacji Osób Chorych na Otyłość OD-WAGA, Społeczny Rzecznik Praw Osób Chorych na Otyłość. – Wyobraźmy sobie, że te dane dotyczą np. choroby nowotworowej. Czy wtedy skupialibyśmy się na profilaktyce tej choroby czy na pełnym leczeniu gwarantującym pacjentom już chorym profesjonalną diagnostykę oraz dostęp do bezpiecznych, rzetelnych, skutecznych terapii?,

Efekty widoczne za kilka lat?

Członkowie koalicji wskazywali na znaczenie szeroko zakrojonej opieki nad osobami chorymi na otyłość.

– Ważne jest skoordynowanie działań w zakresie leczenia otyłości. Choroba ta wymaga kompleksowego podejścia oraz wprowadzenia zmian w trzech aspektach - od rozwiązań prawnych wspierających reformulację żywności (obniżanie energetyczności przy zachowanych walorach smakowych) i uprawianie aktywności fizycznej w czasie wolnym, poprzez poziom ochrony zdrowia w postaci programów profilaktycznych pozwalających na skuteczną edukację oraz kompleksowego leczenia, a także poziom samorządów, które są kluczowe w kwestii docierania do społeczeństwa – mówiła  dr Magdalena Władysiuk, Prezes Stowarzyszenia CEESTAHC.

Jarosław Pinkas Sekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia 

- Walka z otyłością zaczyna się wtedy, kiedy człowiek się rodzi – podkreślił Jarosław Pinkas, kończąc spotkanie. – Wiemy już od czego rozpocząć i mam nadzieję, że za chwilę efekty będą widoczne, przy czym należy podkreślić, że w tej materii ta chwila to są lata.

Czym jest Koalicja na rzecz Walki z Otyłością?

Koalicja na rzecz Walki z Otyłością zrzesza wybitnych ekspertów i autorytety medyczne zajmujących się zdrowiem publicznym i otyłością, przedstawicieli instytucji państwowych, naukowych i samorządowych oraz reprezentantów organizacji pacjenckich. W prace Koalicji włączyli się eksperci z całej Europy Środkowo-Wschodniej, a także towarzystwa badań nad otyłością z państw Europy Środkowo-Wschodniej - m.in. z Czech, Krajów Bałtyckich, Węgier i innych oraz Biuro Światowej Organizacji Zdrowia w Polsce i Bank Światowy. Członkami koalicji w Polsce są m.in. Ministerstwo Zdrowia RP, Polskie Towarzystwo Badań nad Otyłością, Fundacja Osób Chorych na Otyłość OD-WAGA.

W ciągu najbliższych miesięcy koalicja zajmie się przygotowaniem mapy drogowej (tzw. Obesity Road Map), dokumentu strategicznego zawierającego wytyczne i propozycje działań w zakresie stworzenia systemu kompleksowego leczenia pacjentów chorujących na otyłość. Efekty prac koalicji zostaną przedstawione podczas międzynarodowej konferencji pt. „Epidemia otyłości – wyzwania dla Europy Środkowo-Wschodniej. Pacjenci, lekarze, system”, która odbędzie się na przełomie 2016 i 2017 roku. Na konferencję, w charakterze honorowego gościa, zaproszony został m.in. Komisarz Europejski ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności, Vytenis Andriukaitis. Gośćmi konferencji będą również przedstawiciele resortów zdrowia i instytucji naukowych z krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Tematyka walki z otyłością jest jednym z priorytetów prezydencji Malty w Radzie Unii Europejskiej, która rozpoczyna się 1 stycznia 2017 r.