RPO: ujawnianie pracodawcy symbolu z orzeczenia może być groźne

Konieczność ujawniania przyczyny niepełnosprawności przed pracodawcą może, według Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO), ingerować w prywatność osób z niepełnosprawnością, a nawet dyskryminować je na rynku pracy.

Dr Adam Bodnar podkreśla, że pracodawca, po przedstawieniu mu orzeczenia o niepełnosprawności przez pracownika, uzyskuje faktyczny dostęp do danych wrażliwych dotyczących pracownika, gdyż rozszyfrowanie symbolu niepełnosprawności nie stanowi obecnie żadnego problemu.

„Obligatoryjne udostępnianie pracodawcy informacji na temat specyficznego schorzenia, na które cierpi pracownik, może budzić wątpliwości z punktu widzenia konstytucyjnego prawa do prywatności, ochrony danych osobowych, prawa do zachowania tajemnicy pacjenta, a w konsekwencji skutkować dyskryminacją osoby z niepełnosprawnością na rynku pracy” – czytamy w piśmie RPO do Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych.

Uprzedzenia i stereotypy

Obecny mechanizm, według Rzecznika, nie spełnia swej roli, pracodawcy nie wykazują bowiem większej gotowości do zatrudniania osób z niektórymi niepełnosprawnościami, a wręcz przeciwnie: orzeczenie może niekiedy utrudniać znalezienie pracy osobie z niepełnosprawnością. Rzecznik wymienia tu m.in. choroby psychiczne, epilepsję czy niepełnosprawność intelektualną.

„Tacy pracownicy często nie potrzebują specjalnych dostosowań miejsca i warunków pracy, a wciąż powszechne w społeczeństwie uprzedzenia i stereotypy na temat ich niepełnosprawności powodują niechęć potencjalnych pracodawców do ich zatrudniania” – pisze RPO.

Od danych do ostracyzmu

Powołując się m.in. na Europejski Trybunał Praw Człowieka dr Bodnar podkreśla, że ochrona informacji zdrowotnych stanowi podstawowy przejaw prawa do poszanowania życia prywatnego chronionego na podstawie art. 8 Konwencji. Ujawnianie takich danych może prowadzić do ostracyzmu.

Rzecznik powołuje się na przykład świadectw szkolnych, na których do 2012 r. obligatoryjnie umieszczano adnotację: „Uczeń/uczennica realizował(a) program nauczania dostosowany do indywidualnych możliwości i potrzeb na podstawie orzeczenia wydanego przez zespół orzekający działający w ...”.

Znowelizowany przepis wprowadził obowiązek umieszczania adnotacji o specjalnym indywidualnym kształceniu uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim jedynie na arkuszach ocen, które nie są dokumentem zewnętrznym.

Symbol na wniosek

„Należy również zwrócić uwagę na podobną ingerencję w prawo do prywatności dotyczącą dawniej zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy, które ujawniały schorzenie pracownika – kontynuuje w piśmie dr Bodnar. – Aktualnie zaświadczenia lekarskie o czasowej niezdolności do pracy zawierają wprawdzie symbol choroby pacjenta, ale jest on wpisywany jedynie na egzemplarzu przeznaczonym dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, niedostępnym dla pracodawcy i osób postronnych.”

Jeszcze inny przykład to legitymacja osoby niepełnosprawnej, gdzie symbol niepełnosprawności umieszcza się tylko na wniosek zainteresowanego.

W orzeczeniu o udogodnieniach

Według RPO konieczne jest takie ukształtowanie systemu wsparcia osób z niepełnosprawnościami, które pozwoli na przyznawanie szczególnych uprawnień pracodawcom, ale bez konieczności ujawniania im przez pracowników przyczyny niepełnosprawności.

„Alternatywnym rozwiązaniem byłoby umożliwienie wskazywania w orzeczeniach o stopniu niepełnosprawności jedynie koniecznych dla danej osoby dostosowań i udogodnień w miejscu i procesie pracy zamiast symbolu choroby czy schorzenia. Wyrażam głębokie przekonanie, że nowelizacja przepisów prawa, uwzględniająca konieczność ochrony danych wrażliwych pracowników z niepełnosprawnościami, pozytywnie wpłynęłaby na ich funkcjonowanie na rynku pracy” – podsumowuje Rzecznik Praw Obywatelskich.

Czy pracodawcy powinni znać symbole niepełnosprawności z orzeczeń pracowników? Jaka jest Twoja opinia na ten temat? Napisz nam o tym komentarzu pod artykułem.