Dyscypliny Rio 2016: lekkoatletyka

16.08.2016

Autor: Adrian Lipiński, fot. Robert Szaj

Zawodnicy na wózkach mijają metę biegu podczas igrzysk paraolimpijskich w Londynie

Lekkoatletyka, zwana królową sportu, to niewątpliwie najważniejsza konkurencja Igrzysk Paraolimpijskich z niezwykle bogatym programem, największym spośród wszystkich dyscyplin. Brazylia gościć będzie sportowców rywalizujących w 14 lekkoatletycznych konkurencjach, w których rozdanych będzie 177 kompletów medali.

Lekkoatletyka zadebiutowała już na pierwszych Igrzyskach Paraolimpijskich w Rzymie w 1960 r. Co ciekawe, rozegrano wówczas tylko konkurencje rzutowe, jak pchnięcie kulą, rzut maczugą oraz oszczepem. W kolejnych odsłonach program dyscypliny ulegał rozbudowie. W 1984 r. obejmował już 447 konkurencji w różnych kategoriach sprawności.

Niedowidzący sprinter Mateusz Michalski mija metę podczas Igrzysk Paraolimpijskich w Londynie, fot. R. Szaj

Obok sportowców z niepełnosprawnością narządu ruchu czy wzroku, w lekkiej atletyce na Igrzyskach Paraolimpijskich rywalizują też zawodnicy z niepełnosprawnością intelektualną. W Londynie 2012 r. wrócili oni na paraolimpijskie areny po skandalu, jaki wybuchł w 2000 r. w Sydney. Okazało się wówczas, że hiszpańska drużyna koszykarzy z niepełnosprawnością intelektualną składała się w większości z... pełnosprawnych zawodników. Wywołało to burzę, co przyczyniło się do zmiany zasad klasyfikowania zawodników.

Zasady lekkoatletyki na Igrzyskach Paraolimpijskich

Są oczywiście zgodne z olimpijską maksymą „Szybciej, wyżej, mocniej”, ale różnią się nieco od zasad lekkoatletyki osób pełnosprawnych.

Otóż w zawodach osób z niepełnosprawnością występują połączone kategorie niepełnosprawności (o których niżej). Może być więc tak, że w danej konkurencji sportowcy z dwóch, trzech zbliżonych kategorii niepełnosprawności rywalizują w obrębie jednej klasyfikacji medalowej. Osiągnięte czasy lub odległości przelicza się wówczas odpowiednim przelicznikiem punktowym. Zdarza się więc, że zawodnik bardziej sprawny, który osiągnie lepszy czas, przegrywa medal z zawodnikiem mniej sprawnym z gorszym czasem.

Kobiety i mężczyźni rywalizować będą na Igrzyskach Paraolimpijskich w Rio na bieżni w biegach na 100 m, 200 m, 400 m, 800 m, 1500 m, sztafetach 4x100 m i 4x400 m oraz w maratonie, w skoku w dal, pchnięciu kulą, rzutach oszczepem, dyskiem i maczugą, a mężczyźni także w skoku wzwyż.

Warto wiedzieć, że przewodnikami osób niewidomych i z poważną dysfunkcją wzroku mogą być osoby widzące, które np. biegną na 100 m razem ze swoimi „podopiecznymi”.

Niewidoma kobieta z opaską na oczach biegnie wraz z widzącym mężczyzną po bieżni
Niewidomi zawodnicy startują razem ze swoimi przewodnikami, fot. R. Szaj

Kategorie niepełnosprawności w lekkoatletyce osób z niepełnosprawnością

By wyrównać szanse lekkoatletów, w sporcie paraolimpijskim rodzaje niepełnosprawności podzielono na wiele kategorii. Przede wszystkim trzeba wiedzieć, że każda z nich zaczyna się literą T (konkurencje na bieżni; od ang. track) lub F (konkurencje techniczne; od ang. field), a kończy liczbą odpowiadającą rodzajowi niepełnosprawności. Ta liczba oznacza rodzaj niepełnosprawności:

11-13 – osoby niewidome i niedowidzące, przy czym kat. 11 to osoby niewidome
20 – osoby z niepełnosprawnością intelektualną, zgodnie ze standardami WHO (poniżej 75 IQ)
31-34 – dziecięce porażenie mózgowe, zawodnicy startują w pozycji siedzącej
35-38 – dziecięce porażenie mózgowe, zawodnicy startują w pozycji stojącej
40-41 – niskorosłość (mężczyźni do 145 cm, a kobiety do 140 cm wzrostu)
42-47 – zawodnicy po amputacjach kończyn lub z dysfunkcją kończyn
51-57 – zawodnicy na wózkach (polio, uszkodzenie rdzenia kręgowego, amputacje)

Im mniejsza druga cyfra w poszczególnych „dziesiątkach”, tym wyższy stopień niepełnosprawności.

Mężczyzna bez nóg pcha kulą ze specjalnego krzesełka
Historia paraolimpijskich startów zaczęła się od konkurencji rzutowych, fot. R. Szaj

Polskie sukcesy

Jeden artykuł, nawet obszerny, to za mało, aby opisać wszystkich naszych medalistów. Spośród niemal 700 medali zdobytych przez naszych paraolimpijczyków od 1960 r. prawie połowa to dorobek lekkoatletów. Do tej pory w tej dyscyplinie zdobyliśmy 107 złotych krążków, 94 srebrne oraz 87 brązowych.

**Medale polskich lekkoatletów na Igrzyskach Paraolimpijskich**
Rok i miejsce	Złoto	Srebro	Brąz	Razem
1972 Heidelberg	3	2	4	9
1976 Toronto	12	2	3	17
1980 Arnhem	34	27	27	88
1984 Nowy Jork/ Stoke Mandeville	17	22	13	52
1988 Seul	7	5	12	24
1992 Barcelona	6	5	5	16
1996 Atlanta	6	6	2	14
2000 Sydney	10	6	3	19
2004 Ateny	5	8	7	20
2008 Pekin	1	4	6	11
2012 Londyn	6	7	5	18
RAZEM	107	94	87	288

Źródło: opracowanie własne autora

Podczas polskiego debiutu na Igrzyskach Paraolimpijskich w Heidelbergu wywalczyliśmy dziewięć medali. Gwiazdą była Krystyna Owczarczyk, która zdobyła trzy złote krążki oraz brąz. Urodzona w miejscowości Krzywośnity zawodniczka zapisała się w historii tej dyscypliny, zdobywając ogółem dwanaście medali, w tym aż pięć złotych.

Największy dorobek Igrzysk Paraolimpijskich należy jednak do Jerzego Dąbrowskiego, który w latach 1980-1996 sięgnął po taką samą liczbę medali, jak wspomniana Krystyna Owczarczyk, ma jednak o dwa tytuły mistrza paraolimpijskiego więcej. Obydwoje królowali w konkurencjach rzutowych.

Wspominając lekkoatletów, nie można zapomnieć o Jerzym Szlęzaku (6 złotych medali i 4 srebrne), Zofii Mielech (5 złotych krążków, 3 srebrne i 2 brązowe), Mirosławie Pychu (bilans medali: 5-2-2), Barbarze Bedli (4-1-1) czy Andrzeju Pawliku (4-0-1). Wszyscy wymienieni plasują się w czołowej dwusetce medalistów w tej dyscyplinie. Niewątpliwie rozbudowany program lekkoatletyczny w latach 1976-1984 służył Polakom, w Arnhem (1980) cieszyliśmy się z 88 medali!

Analizując Igrzyska Paraolimpijskie bardziej współcześnie, tj. od Sydney, należy podkreślić fakt, że ważną częścią naszej kadry byli sportowcy z niepełnosprawnością intelektualną. W Australii zdobyliśmy 19 medali, z czego 7 w ich kategorii. O ile w Atenach utrzymaliśmy bez tej grupy sportowców podobny poziom (20 medali), to podczas ich powrotu w Londynie sześć wywalczonych przez nich krążków dało nam znaczną poprawę w stosunku do Pekinu.

Postawa naszych lekkoatletów w Wielkiej Brytanii budzi ogromny szacunek. Rywalizacja w tej konkurencji z igrzysk na igrzyska jest coraz poważniejsza, tymczasem na londyńskim stadionie mogliśmy sześciokrotnie wysłuchać Mazurka Dąbrowskiego. Złoto zdobyli: Ewa Durska, Karolina Kucharczyk, Barbara Niewiedział, Katarzyna Piekart, Maciej Lepiato oraz Mateusz Michalski. Dodatkowo siedem razy biało-czerwoni zdobywali srebro oraz pięć razy brąz.

Barbara Niewidział z rękami w górze mija metę na wypełnionym kibicemi stadionie
Barbara Niewiedział uradowana na mecie biegu podczas igrzysk w Londynie, fot. R. Szaj

Jak będzie w Rio?

Od wyniku lekkoatletów mocno zależy wynik całej naszej reprezentacji w Rio de Janeiro. To w głównej mierze królowa sportu dała nam 9. miejsce w tabeli medalowej Igrzysk Paraolimpijskich w Londynie. Spośród 36 medali (14-13-9) połowę zdobyli lekkoatleci.

Dwa ostatnie międzynarodowe starty dają wielką nadzieję na utrzymanie dorobku medalowego. Na ostatnich lekkoatletycznych mistrzostwach świata w Katarze w 2015 r. nasi zawodnicy wywalczyli 21 krążków (9-5-7), zaś z rozgrywanych w czerwcu br. mistrzostw Europy nasza kadra przywiozła 50 medali (22-11-17).

Przed Rio nasza kadra wygląda więc bardzo optymistycznie, ciężkie kwalifikacje paraolimpijskie (przepustki zdobywano na mistrzostwach świata oraz na podstawie światowego rankingu) przeszła liczna grupa naszych zawodników. Oprócz naszych medalistów z Londynu, szansę na krążki mają m.in. Bartosz Tyszkowski, Michał Derus, Lucyna Kornobys czy Joanna Mazur.