Nerwy bez osłonek

Podejrzenie: „to może być stwardnienie rozsiane (SM)" - wzbudza strach. Wyobraźnia podsuwa dramatyczne obrazy samotności na wózku, braku pracy i pieniędzy na leczenie... STOP! Wstępna diagnoza nie oznacza 100-procentowej pewności. Jeśli nawet zyskasz potwierdzenie, pamiętaj, że w większości chorzy na SM zachowują posady, troszczą się o swoje rodziny, żyją aktywnie.
 
Stwardnienie rozsiane
SM jest chorobą autoimmunologiczną. Oznacza to, że układ odpornościowy człowieka atakuje i niszczy własną tkankę, z przekonaniem, że jest to obce ciało. W przypadku stwardnienia rozsianego - jako intruz zostaje potraktowany materiał ochronny, tzw mielina - osłonka nerwów w centralnym układzie nerwowym, czyli w mózgu i rdzeniu kręgowym. Uszkodzenie mieliny zwalnia, zniekształca lub nawet hamuje przekazy informacji z mózgu do innych organów, które w efekcie przestają prawidłowo funkcjonować.

Spróbujmy to sobie wyobrazić. Załóżmy, że nasz organizm jest obwodem elektrycznym, z mózgiem i rdzeniem jako źródłami mocy, a kończyny lub narządy wewnętrzne to podłączone do niego lampy, radio, telewizor, komputer itp. Funkcję kabli przewodzących prąd pełnią nasze nerwy, a ich izolacją jest właśnie mielina. Co się stanie, gdy izolacja zostanie zniszczona? Dojdzie do spięcia, czasem wybuchu lub pożaru i nasz domowy sprzęt przestanie działać.

W miejscu uszkodzonej mieliny powstają twarde powierzchnie (inaczej: blizny). Stąd też łacińska nazwa choroby. Słowo: sclerosis oznacza „twardy", a multiple: „liczny" i odnosi się do wielu różnych stref układu nerwowego, w którym owe uszkodzenia mogą się pojawić.

SM może dopaść każdego
Przyczyna SM nie jest jeszcze dokładnie poznana. Uważa się, że u źródła jego powstania leży pewna skłonność genetyczna - jakiś wrodzony defekt układu odpornościowego, choć samo SM nie jest dziedziczne. Jeśli cierpisz na tę chorobę, to prawdopodobieństwo, że będą ją miały twoje dzieci wynosi ok. 3%. SM nie wywołuje też jeden wyodrębniony gen, ale ich kombinacja, która sprawia, że niektórzy z nas są bardziej niż inni narażeni na zachorowanie. Czynnikiem wywołującym atak układu odpornościowego, czyli w konsekwencji uszkodzenie mieliny może być infekcja wirusowa. U pacjentów z SM znajdowano różne wirusy, m.in. odry, świnki, różyczki, opryszczki i ospy. Ale nie oznacza to, że SM jest zaraźliwe.

Co ciekawe - jak pokazują badania - im dalej od równika, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia tej choroby w danej społeczności. SM jest stosunkowo powszechne w Wielkiej Brytanii, Ameryce Północnej i Skandynawii, ale prawie nie słyszy się o nim w Malezji czy Ekwadorze. Choroba występuje najczęściej u ludzi rasy białej, mieszkających w umiarkowanym i chłodnym klimacie.

krioterapia

Szacuje się, że w Polsce na SM choruje ok. 60 tys. osób. Jesteśmy trzecim pod względem liczby przypadków SM krajem w Europie. U większości pacjentów diagnozę postawiono, gdy byli w wieku 20-40 lat, choć pierwsze objawy mogą wystąpić też u osób starszych i - rzadziej - u dzieci. Na SM choruje dwukrotnie więcej kobiet niż mężczyzn. Biorąc pod uwagę stan współczesnej wiedzy medycznej, schorzenie to nie może być wyleczone do końca. Nie zagraża ono jednak bezpośrednio życiu. Większość chorych na SM żyje równie długo jak osoby zdrowe.

SM jest nieprzewidywalne
Symptomy SM mogą wystąpić w każdej chwili i w różnej kolejności. Mogą trwać kilka dni, tygodni, ale też niestety... miesięcy. Często trudno określić, kiedy pojawiły się po raz pierwszy. Wiele z nich ustępuje, równie wiele nie znika nigdy Rodzaj objawów zależy od tego, które obszary centralnego układu nerwowego zostaną dotknięte chorobą.

Jest więc mało prawdopodobne, aby zaobserwować czy doświadczyć wszystkich niżej wymienionych oznak SM:
•    problemów z czuciem, dotykiem, np. zdrętwień, ścierpnięcia lub mrowienia rąk i stóp
•    problemów ze wzrokiem, np. zamazania lub podwójnego widzenia, czasowej utraty wzroku
•    zmęczenia: poczucia niemocy, które ogranicza aktywność fizyczną i umysłową
•    zawrotów głowy
•    utraty sił w mięśniach i zręczności
•    problemów z chodzeniem, równowagą i koordynacją
•    napięcia lub sztywności mięśni
•    kłopotów z pęcherzem i jelitami, np. nietrzymania moczu i zaparć
•    problemów z pamięcią i koncentracją
•    problemów z mową, np. skandowania lub niewyraźnego wysławiania się
•    problemów seksualnych.

Pewne jest jednak, że jeśli zachorujecie, bardzo szybko nauczycie się odróżniać tzw. rzut, czyli atak SM, od czasowego nasilenia się objawów, i będziecie unikać, wystrzegać się pewnych zagrożeń, np. wysokiej temperatury czy wysiłku, które mogłyby dodatkowo pogorszyć stan zdrowia.

SM jest trudne do wykrycia
Nie ma jednej metody na ustalenie, czy rzeczywiście chorujecie na SM, czy objawy - podobne do SM - sygnalizują inną chorobę. Aby można było postawić „klinicznie pewną diagnozę SM", liczne testy muszą wykazać, że „rzuty" - w dwóch lub więcej przypadkach - dotyczyły dwóch lub więcej miejsc centralnego układu nerwowego.

Badanie neurologiczne - określa zmiany w ruchach, odruchach, zdolności czuciowej, charakterystyczne dla SM lub innych chorób.

Obrazowanie rezonansem (MRI) - Ciało pacjenta zostaje umieszczone w specjalnej kapsule, a tam - przy wykorzystaniu pola magnetycznego - skaner MRI tworzy wizerunek mózgu i rdzenia kręgowego. Pokazuje ogniska zapalne i zniszczenia osłonki mielinowej w różnych punktach mózgu i rdzenia kręgowego.

figura z jogi

Punkcja lędźwiowa - Wykonywana jest w celu wykluczenia chorób zapalnych układu nerwowego przebiegających podobnie, np. boreliozy przenoszonej przez kleszcze. Podczas nakłucia lędźwiowego neurolog pobiera z kręgosłupa próbkę płynu mózgowo-rdzeniowego. U osób z SM w płynie tym wykrywa się niekiedy przeciwciała, których obecność wskazuje na aktywność systemu immunologicznego w centralnym układzie nerwowym.

Potencjały wywołane - Jest to niebolesne badanie funkcji układu nerwowego za pomocą systemu komputerowego. Komputer przekazuje informację do narządu wzroku, słuchu lub dotyku i za pomocą małych elektrod umieszczonych na głowie lub wzdłuż kręgosłupa rejestruje odpowiedź naszego układu nerwowego na te bodźce. W SM przekazywanie tych informacji w związku z uszkodzeniem „kabla", czyli osłonek mielinowych, jest zaburzone i odpowiedź potencjałów wywołanych jest nieprawidłowa.

Leki - Niestety, nie wynaleziono jeszcze specyfiku, który spowodowałby całkowitą odbudowę struktury oraz funkcji uszkodzonej w SM mieliny. W kuracji „rzutów" podaje się obecnie glikokortykosteroidy nazywane potocznie sterydami (najczęściej metyloprednizolan), ale są one zupełnie inne niż te, które czasem stosują kulturyści do rozbudowy mięśni. Sterydy przy SM osłabiają „rzuty", ale nie zwalniają postępu choroby. Mają też skutki uboczne. Podczas ich przyjmowania pacjent musi pamiętać o jednoczesnym stosowaniu leków osłaniających błonę śluzową żołądka oraz o przyjmowaniu preparatów wapnia i potasu. Chorzy na SM przyjmują również tzw. leki modyfikujące przebieg choroby - w Polsce są to: betainterferony i octan glatimeru - które ograniczają liczbę i ostrość rzutów. W agresywnej postaci choroby (częste i ciężkie „rzuty", szybkie postępowanie niesprawności) stosuje się leki silnie działające na układ odpornościowy, czyli tzw. leki immunosupresyjne. Należy do nich na przykład mitoksantron - stosowany jako rodzaj chemioterapii w zaawansowanej postaci stwardnienia rozsianego.

Fizjoterapia - rehabilitacja - Regularnie wykonywane łagodne ćwiczenia wzmacniają kości, rozbudowują mięśnie i czynią je bardziej elastycznymi. Dzięki gimnastyce chorzy na SM odzyskują po „rzutach" w miarę dobrą sprawność, unikają zaników mięśni i kłopotów z kręgosłupem.

Działania wspomagające - np. joga, akupunktura lub krioterapia, które w wielu przypadkach pomagają zmniejszyć dokuczliwość objawów i poprawić samopoczucie.

Jadłospis - Najlepsza dla chorych na SM jest dobrze zbilansowana i zdrowa dieta, w której jest dużo nabiału i mięsa, owoców, warzyw oraz kwasów tłuszczowych: linolowego i alfalinolowego (groszek, fasola, soczewica, zielone warzywa, olej słonecznikowy i sojowy) sprzyjających sprawnemu działaniu układu nerwowego człowieka.

Ludzie - SM ma wiele objawów - najlepiej, jeśli w jego leczenie i życie ze stwardnieniem rozsianym zaangażowany jest zespół specjalistów, w tym np.: lekarz domowy, który zna historię choroby, przepisuje recepty, kieruje na kolejne badania, kontroluje stan zdrowia; neurolog - ocenia stan neurologiczny i program terapii; psycholog/psychiatra - pomaga w adaptacji do życia z chorobą, oraz w uporaniu się z lękami, czasem depresją; urolog - podpowiada, jak radzie sobie z nietrzymaniem moczu; logopeda - gdy pojawiają się problemy z mówieniem; fizjoterapeuta - prowadzi rehabilitację; terapeuta zajęciowy - pomaga, jeśli pacjent nie radzi sobie z rozwiązaniem problemów życia codziennego; pracownik społeczny - udziela informacji i pomocy w sprawach socjalnych.

punkcja lędźwiowa

Rodzaje SM

Rzutowo-remisyjne:
Podczas „rzutu” komórki odpornościowe atakują mielinę. Wyraźne objawy pojawiają się gdy owo zapalenie „zablokuje” przepływ informacji w strefie, która ma specjalne funkcje, np. nerw wzrokowy. Nie każde pogorszenie kondycji oznacza więc od razu „rzut”. Mamy z nim do czynienia wtedy, gdy zauważymy zupełnie nowe symptomy, powracają stare, a stan taki trwa dłużej niż 24 godziny. Kiedy „rzut” cofa się, oznaki częściowo lub całkowicie ustępują. Czas ten nazywamy remisją. Może ona trwać tak kilka miesięcy, jak i lat. Jeśli w tym okresie zdrowie nie pogorszy się i utrzyma się minimalna niesprawność lub jej brak – oznacza to cierpienie na „łagodne SM”. I choć nadal będę problemy związane z chorobą, oznacza to, że nie rozwinęła się ona i nie przybrała ostrzejszych form. Łagodne SM ma ok. 20% chorych.

SM wtórnie postępujące:
Występuje wtedy, gdy u osób z SM w okresie rzutowo-remisyjnym dochodzi do trwałego pogorszenia stanu zdrowia przez co najmniej 6 miesięcy - bez względu na to, czy w tym czasie doszło do „rzutów", czy nie. Nie zawsze więc łatwo jest określić, kiedy postać rzutowo-remisyjna przechodzi we wtórnie postępującą. U nikogo jednak SM nie zaczyna się od tego właśnie etapu. Nie u każdego chorego z SM rzutowo-remisyjnym dochodzi do rozwinięcia formy wtórnie postępującej. I

SM pierwotnie postępujące:
To rzadki rodzaj SM, który dotyka od 10 do 15% chorych. Zostaje zdiagnozowany na ogół ok. 40. roku życia lub później. W tym przypadku uszkodzenia mieliny zwykle znajdowane są w rdzeniu kręgowym, a chorzy nigdy nie mają „rzutów" ani remisji. Choroba zaczyna się niewielkimi problemami z poruszaniem się, które powoli się pogłębiają. Mogą się też pojawić inne objawy SM.

Pomoc i informacje o SM:

Polskie Towarzystwo Stwardnienia Rozsianego
ul. Bagatela 13 lok. 43,
00-585 Warszawa,
tel.: 022 856 76 66,
e-mail: biuro@ptsr.org.pl

Centrum Informacyjne SM
pl. Konstytucji 3/94,
00-646 Warszawa,
tel.: 022 745 11 25 do 27,
e-mail:cism@ptsr.org.pl

Infolinia o SM - 0801 313 333

Informacje zwarte w artykule pochodzą m.in. ze strony: www.ptsr.org.pl