RPO: świadczenia za opiekę nie tylko dla najbliższej rodziny, ale faktycznych opiekunów

Adam Bodnar, Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO), zwraca uwagę w piśmie do minister rodziny, pracy i polityki społecznej na ograniczenia w uzyskaniu świadczeń przez osoby, które faktycznie sprawują opiekę nad osobą z niepełnosprawnością, a jednak są wykluczone z takiej możliwości.

Obecnie w ustawie o świadczeniach rodzinnych istnieje zależność pomiędzy uzyskaniem świadczeń opiekuńczych (świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego) a obowiązkiem alimentacyjnym opiekuna wobec osoby z niepełnosprawnością. Brak tego obowiązku z automatu pozbawia go świadczeń, nawet jeśli opieka jest faktycznie sprawowana i nie ma innych osób w linii prostej spokrewnionych z podopiecznym.

„Zdaniem Rzecznika sytuacja, w której jedyny krewny opiekuje się członkiem najbliższej rodziny i z własnej woli wywiązuje się ze swych obowiązków moralnych względem niepełnosprawnego krewnego, zasługuje na wsparcie ze strony państwa” – czytamy w piśmie RPO do szefowej resortu rodziny, pracy i polityki społecznej.

Co z rodzicami z niepełnosprawnością?

Rzecznik zwraca także uwagę na sytuację, gdy rodzic ze znacznym stopniem niepełnosprawności oraz orzeczoną niezdolnością do podjęcia pracy opiekuje się swoim dzieckiem z niepełnosprawnością. Jest on wykluczony z pobierania świadczenia pielęgnacyjnego. Co prawda w ubiegłym roku Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej zinterpretowało przepisy na korzyść takiego rodzica, jednak również w 2015 r. Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) wydał orzeczenie, które stwierdza, że rodzic w takiej sytuacji nie może pobierać świadczenia pielęgnacyjnego.

„W uzasadnieniu swego rozstrzygnięcia NSA wskazał, że pracować mogą tylko te osoby niepełnosprawne, wobec których orzeczono, iż mogą pracować w warunkach pracy chronionej. Zaliczenie osoby do znacznego stopnia niepełnosprawności ze wskazaniem: „żadna praca” oznacza, że taka osoba nie może otrzymać świadczenia z art. 17 ust. 1 Ustawy o świadczeniach rodzinnych, ponieważ nie spełniła warunku rezygnacji z możliwości zatrudnienia” – pisze Rzecznik Praw Obywatelskich.

Według Adama Bodnara wykluczenie takich rodziców z systemu wsparcia jest nie do zaakceptowania. Zwrócił się zatem do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej o stanowisko w tych sprawach oraz rozważenie modyfikacji prawa w tym zakresie.