NIK: potrzeba leszej kontroli środków z 1 procenta

Najwyższa Izba kontroli opublikowała raport na temat wykorzystania przez organizacje pożytku publicznego pieniędzy pochodzących z odpisu jednego procenta. Za największy problem raport wskazuje brak jawności na jaki cel przeznaczone zostaną pieniądze pochodzące z 1 proc.

„Organizacje pożytku publicznego (OPP) są jednym z filarów wspierających obywatelską aktywność na rzecz dobra społecznego. Coraz więcej podatników przekazuje im środki z 1 proc. odpisu z podatku dochodowego. Dlatego zdaniem NIK należy bardziej precyzyjnie niż dotąd określić zasady dokumentowania i rozliczania się przez OPP z przekazanych przez podatników środków” informuje w oficjalnym komunikacie prasowym Zbigniew Matwiej z biura prasowego NIK.

Wedle opinii Najwyższej Izby Kontroli główną przeszkodą w zapewnieniu pełnej transparentności jest brak prawnego obowiązku wyodrębniania przez OPP w ewidencji finansowo-księgowej zarówno przychodów z odpisu, jak i ponoszonych z tych środków kosztów administracyjnych.

Konieczna regulacja

NIK w swoim raporcie wskazuje na konieczność ujednolicenia i uregulowania przepisów, dotyczących funkcjonowania OPP. W tej chwili niespójne przepisy sprawiają kłopot z odczytywaniem i interpretowaniem danych ze sprawozdań finansowych organizacji pożytku publicznego. Z jednej bowiem strony OPP muszą określać w sprawozdaniach cel, na jaki wydały środki pochodzące z 1 proc. odpisów, ale z drugiej OPP nie mają prawnego obowiązku gromadzenia danych niezbędnych do sporządzenia rzetelnego sprawozdania. W konsekwencji blisko 30 proc. OPP nie uwzględnia w ogóle tych danych w sprawozdaniach, a część organizacji podaje zaś wyłącznie dane szacunkowe.

Zdaniem NIK sytuacja ta wymaga uregulowania, tym bardziej, że coraz więcej Polaków przekazuje swój 1 proc. dla organizacji pożytku publicznego. W 2005 r. zrobiło to zaledwie 0,3 proc. podatników, tymczasem już w roku 2011 było to już 38 proc. (ponad 10 mln), a w 2014 roku 45 proc. (12 mln) podatników.

Z raportu wynika, że wciąż nie została też ustanowiona prawem reguła dotycząca wydatkowania środków pochodzących z odpisu 1 proc. na koszty administracyjne. OPP – poza finansowaniem zadań statutowych – muszą mieć pieniądze na pokrycie kosztów administracyjnych, np. na wypłatę wynagrodzeń pracowników, remonty czy działania promocyjne.

NIK zwraca uwagę, że chcąc pozyskać jeszcze większe niż do tej pory zaufanie obywateli, w interesie OPP byłoby jednoznaczne zapisanie, jaką część napływających środków i z jakiego źródła organizacje mogą wydawać na koszty administracyjne. Dzięki takiej regulacji, można byłoby jednocześnie zapewnić spokojne funkcjonowanie organizacji oraz transparentność rozliczeń.

Więcej jawności

Jako dobrą praktykę NIK wskazuje zachowanie części OPP, które – mimo braku obowiązku prawnego – z własnej inicjatywy dokonały wyodrębnienia przychodów i kosztów administracyjnych z odpisu w swojej ewidencji finansowo-księgowej.

W raporcie zaprezentowano propozycje zmian w prawie, które poprawiłyby jawność finansów organizacji pożytku publicznego.

• zobowiązanie OPP z rocznym przychodem przekraczającym np. 100 tys. zł do wyodrębniania przychodów z 1 proc. oraz kosztów administracyjnych. Takie rozwiązanie stworzyłoby warunki dla transparentnego rozliczania środków i rzetelnego sporządzania sprawozdań, także w kontekście realizacji woli obywatela odnośnie szczegółowego celu odpisu;
• określenie jasnych i przejrzystych zasad dysponowania przez OPP środkami z odpisu 1proc.;
• ujednolicenie wzoru sprawozdania z działalności OPP, tak, aby zmniejszyć ryzyko zamieszczania w sprawozdaniach nierzetelnych danych;
• przyjęcie szerszego katalogu sankcji, nakładanych za nieprawidłowości, który wykluczy konieczność wykreślanie organizacji z listy OPP w wyniku drobnych nieprawidłowości (minister już zapowiedział zaproponowanie takiego rozwiązania w kolejnej nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie).

Cały raportu można przeczytać tutaj.