Kurtyna! Akcja!

Piotr Szekowski, reżyser przedstawienia, w teatrze od pięciu lat, tak komentuje ten luz:

– Wybieraliśmy teksty, które nas śmieszą po to, żeby się dobrze bawić przy pracy. To jest też nasze założenie. Nie jesteśmy teatrem, który produkuje sztuki, jeździ po Polsce i gra je za pieniądze. Głównym założeniem jest terapeutyczny charakter tej pracy, to, że możemy się oderwać. Oni nie są w pełni sprawni, nie widzą od urodzenia jak Rafał bądź niedowidzą; borykają się z różnymi trudnościami spowodowanymi architekturą miasta, komunikacją. Idąc na zajęcia teatralne, zapominają o tym, mają odskocznię.

W Białymstoku teatr ma dwie zaprzyjaźnione sceny, na których pokazuje premierowe spektakle: Teatr Dramatyczny i Młodzieżowy Dom Kultury. Tam mają rozpoznaną przestrzeń, ale T3 często gra spektakle poza Białymstokiem m.in. w Teatrze Ateneum w Warszawie, na Wigilijnej biesiadzie artystycznej osób niewidomych i słabowidzących w Kielcach, Przeglądzie Teatrów Amatorskich w Piotrkowie Trybunalskim, byli też gośćmi konsula generalnego RP na Białorusi podczas Przeglądu Twórczości Artystycznej Polonii.

Podczas wyjazdów kluczowe jest rozpoznanie przestrzeni przed spektaklem i pomoc kogoś widzącego. Kiedy jednak aktorzy są na scenie, nie jest łatwo się zorientować, że to grupa ludzi niedowidzących.

– To, że człowiek słabiej widzi czy nie widzi, nie znaczy, że jest niepełnosprawny. Pamiętam, jak byliśmy z Ożenkiem w Piotrkowie, a w jury siedziała pani rektor ze szkoły filmowej w Łodzi i pyta: „Co oni tak dziwacznie schodzą z tej sceny?”. „Bo my nie widzimy”. „Co?! Ja muszę was pokazać swoim studentom, jak wy się poruszacie na scenie!” – opowiada Krystyna Korolczuk.

27 października br. na scenie głównej w Teatrze Dramatycznym w Białymstoku odbyła się premiera spektaklu Teatru T-3 pt. Damy i huzary.

Teatr Trochę Inny

Ten teatr jest inny jedynie pod względem obsady, którą tworzą osoby z niepełnosprawnością fizyczną i intelektualną. Współzałożyciel i reżyser Teatru Trochę Innego Jan Molicki przedstawia swoje credo:

– Wychodzimy z założenia, że w sztuce nie są ważne względy inne niż artystyczne. Nie ma zatem znaczenia wygląd, sprawność, IQ, status społeczny czy materialny, tylko to, co aktor ma do przekazania.

I rzeczywiście, spektakle są ambitne, dopracowane, oparte na tekstach literatury wysokiej.

– Za wszelką cenę unikamy infantylizacji. Od zawsze raziło nas, że niepełnosprawni grają w teatrze role rodem z przedszkolnych inscenizacji. Jakby byli dziećmi, a nie dorosłymi. U nas mają szansę zrobić krok w kierunku dojrzałości. Pracę artystyczną traktujemy bardzo odpowiedzialnie i dojrzale. Nie „bawimy się w teatr”, nie robimy niczego na niby – komentuje zespół.

To profesjonalne, poważne podejście widać w doborze repertuaru. Grupa istnieje od 2003 r., a na koncie ma osiem spektakli, w tym oparte na tak trudnych tekstach, jak: Mały Książę A. Saint-Exupéry’ego, Proces F. Kafki czy Bez słów na motywach sztuk S. Becketta. Członkom zespołu zależy, żeby nie zamykać się w getcie niepełnosprawności. Zaznaczają, że nie interesuje ich robienie przedstawień dla rodzin i znajomych. Pokazy ich prac odbywają się w krakowskich teatrach (m.in. Groteska, PWST, Teatr Słowa i Tańca), grupa uczestniczy też w międzynarodowych i krajowych festiwalach teatralnych.

Proces dochodzenia do momentu, w którym przedstawienie można pokazać szerokiej publiczności, jest długi, nieraz trwa rok, a czasem dłużej.

Teatr Trochę Inny, Proces

– Mniej wychodzimy od zadań terapeutycznych. One się pojawiają, kiedy proponuje się ciężką pracę, która wymaga systematyczności i odpowiedzialności. Spektaklu nie da się zbudować z przypadkowymi ludźmi – opowiada Jan Molicki.

Aktorzy to głównie osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu znacznym i umiarkowanym, na co dzień przebywający w ośrodkach typu WTZ. Niektórzy pracują w zakładach pracy chronionej albo spółdzielniach socjalnych. Próby odbywają się raz w tygodniu. Prowadzone są nowatorskimi metodami (impro, psychodrama itp.), które mają zapewnić maksymalne bezpieczeństwo i spokój oraz umożliwić samodzielną twórczość, a nie tylko naśladowanie instruktorów. W pracy nad spektaklem często uczestniczą terapeuci, wolontariusze, a czasami przy epizodach pomagają aktorzy zawodowi.

– Ale całość jest na barkach aktorów, którzy współpracują z nami na co dzień – podsumowuje Molicki.

Rdzeń zespołu, prowadzony przez reżysera, i drugi „założycielski filar”, czyli psychoterapeutkę Rachelę Molicką, pozostaje od lat ten sam. Co przyciąga ich na scenę?

– W teatrze jest miejsce dla ludzi z różnym stopniem sprawności i umiejętności. Jeżeli ktoś ma kłopoty z artykulacją, trudniej mu się komunikować, to znajdujemy role, które może udźwignąć. Staramy się proponować takie zadania, żeby nie obnażały niepełnosprawności aktora, ale pokazywały jego umiejętności. Nigdy nie stawialiśmy wymogów co do sprawności czy umiejętności aktorskich. To wypracowujemy na próbach i staramy się dopasować zadania do możliwości uczestników, a możliwości są ogromne. Okazało się, że osoby z niepełnosprawnością intelektualną proponują zupełnie inne widzenie świata, ich sposób artykulacji, wyrażania emocji jest dla nas – ludzi pełnosprawnych – niedostępny. Nie potrafimy tak posługiwać się emocjami czy takimi środkami wyrazu, jakie mają one – tłumaczy Jan Molicki.

Spektakle Teatru Trochę Innego są na kanale YouTube. Bieżące informacje można śledzić na blogu teatru. Uwaga! Budynek nie jest przystosowany do potrzeb osób z niepełnosprawnością ruchową.