Zasady wydawania orzeczeń o sposobie i trybie nauki

Zdarzają się sytuacje, kiedy to po wypadku lub na skutek choroby dziecko nie może przez jakiś czas uczęszczać do zerówki lub do szkoły. Niektóre dzieci – z uwagi na swój stan zdrowia – mogą wymagać także kształcenia specjalnego albo mają określone specyficzne trudności w uczeniu się (np. z powodu dyslekcji lub dysgrafii). Warto wiedzieć, jak w takich sytuacjach można zapewnić należyte kształcenie dziecka.

Orzeczenia:
• o potrzebie kształcenia specjalnego (dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz niedostosowanej społecznie - z zastosowaniem specjalnej organizacji nauki i metod pracy) albo
• indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego lub indywidualnego nauczania (dla dzieci i młodzieży, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do przedszkola lub szkoły), a także
• o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych (dla dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim - udział w takich zajęciach jest uznawany za spełnienie obowiązku szkolnego)
wydają zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych.

Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego nie musi koniecznie wskazywać, że zalecaną formą kształcenia jest szkoła specjalna. Zespół może wskazać np., że niepełnosprawne dziecko powinno uczęszczać do szkoły integracyjnej albo ogólnodostępnej. Natomiast w każdym przypadku, gdy rodzice nie zgadzają się z treścią orzeczenia, powinni wnieść odwołanie.

W poradniach wydawane są także opinie m.in.:
• o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka (w celu pobudzania psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka, od chwili wykrycia niepełnosprawności do podjęcia nauki w szkole),
• w sprawie dostosowania wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywidualnych potrzeb ucznia, u którego stwierdzono specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające sprostanie tym wymaganiom (np. w sprawie zwolnienia ucznia z głęboką dysleksją rozwojową z nauki drugiego języka obcego).

Zasady wydawania orzeczeń przez zespoły orzekające od 15 października br. określa nowe rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 18 września 2008 r. (Dz.U. Nr 173, poz. 1072). Zespoły orzekające wydają orzeczenia dla uczniów szkół mających siedzibę na terenie działania poradni. Natomiast orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego dla dzieci przed rozpoczęciem obowiązku szkolnego, orzeczenia o potrzebie indywidualnego przygotowania przedszkolnego oraz orzeczenia o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych wydają zespoły działające w poradniach właściwych ze względu na miejsce zamieszkania dziecka.

Należy pamiętać, że zespoły wydają orzeczenia na wniosek rodziców lub prawnych opiekunów dziecka (również opinie wydawane są na wniosek rodziców). Jeżeli wniosek zostanie złożony do zespołu niewłaściwego do jego rozpatrzenia, dyrektor poradni niezwłocznie przekaże wniosek do poradni, w której działa zespół właściwy do rozpatrzenia wniosku i zawiadomi o tym wnioskodawcę.

Wniosek o wydanie orzeczenia powinien zawierać:
• imię i nazwisko dziecka, datę i miejsce jego urodzenia oraz miejsce zamieszkania, a w przypadku ucznia - również nazwę i adres szkoły oraz oznaczenie klasy, do której uczęszcza dany uczeń,
• imiona i nazwiska rodziców (prawnych opiekunów) i miejsce ich zamieszkania,
• określenie celu i przyczyny, dla której niezbędne jest uzyskanie orzeczenia oraz
• podpis wnioskodawcy.

Przykład:
W przypadku wracającego do zdrowia  po ciężkiej chorobie, niesłyszącego Tomka istnieje potrzeba wydania jednocześnie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego i orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania. W tej sytuacji rodzice chłopca składają dwa odrębne wnioski.

Wnioskodawca powinien dołączyć do wniosku dokumentację uzasadniającą wniosek, a w szczególności wydane przez specjalistów opinie, zaświadczenia oraz wyniki obserwacji i badań psychologicznych, pedagogicznych i lekarskich. Jeżeli wniosek dotyczy wydania orzeczenia o potrzebie indywidualnego przygotowania przedszkolnego albo orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania, to wnioskodawca ma obowiązek dołączyć do wniosku zaświadczenie o stanie zdrowia dziecka, w którym lekarz określa:
• okres - nie krótszy jednak niż 30 dni (w poprzednim stanie prawnym było to 21 dni) - w którym stan zdrowia dziecka uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do przedszkola lub szkoły oraz
• rozpoznanie choroby lub innej przyczyny powodującej, że stan zdrowia dziecka uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do przedszkola lub szkoły,
• zakres, w jakim dziecko, któremu stan zdrowia znacznie utrudnia uczęszczanie do przedszkola, może brać udział w zajęciach, w których realizowana jest podstawa programowa wychowania przedszkolnego, organizowanych z grupą wychowawczą lub indywidualnie w odrębnym pomieszczeniu w przedszkolu,
• zakres, w jakim uczeń, któremu stan zdrowia znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły, może brać udział w obowiązkowych zajęciach edukacyjnych, organizowanych z oddziałem w szkole lub indywidualnie w odrębnym pomieszczeniu w szkole.

W celu uzyskania informacji o problemach dydaktycznych i wychowawczych ucznia, zespół może zasięgnąć opinii nauczycieli szkoły, do której uczęszcza dany uczeń - informując o tym wnioskodawcę (poprzednio brak było takiego wymogu). Przewodniczący zespołu zawiadamia wnioskodawcę o terminie posiedzenia zespołu. Wnioskodawca ma prawo wziąć udział w posiedzeniu zespołu i przedstawić swoje stanowisko.

W przypadku uwzględnienia wniosku o wydanie orzeczenia, zespół wydaje odpowiednio orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, orzeczenie o potrzebie indywidualnego przygotowania przedszkolnego, orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania albo orzeczenie o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, według wzorów stanowiących załączniki do rozporządzenia. Orzeczenie o potrzebie indywidualnego przygotowania przedszkolnego oraz orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania wydaje się na czas określony wskazany w zaświadczeniu o stanie zdrowia dziecka, nie krótszy jednak niż 30 dni.

W przypadku nieuwzględnienia wniosku o wydanie orzeczenia, zespół wydaje odpowiednio orzeczenie o braku potrzeby kształcenia specjalnego, orzeczenie o braku potrzeby indywidualnego przygotowania przedszkolnego, orzeczenie o braku potrzeby indywidualnego nauczania albo orzeczenie o braku potrzeby zajęć rewalidacyjno-wychowawczych (również według wzorów stanowiących załączniki do rozporządzenia).

Orzeczenie należy doręczyć wnioskodawcy w terminie 14 dni od dnia posiedzenia zespołu. Od orzeczenia wnioskodawca może wnieść odwołanie do kuratora oświaty, za pośrednictwem zespołu, który wydał orzeczenie, w terminie 14 dni od dnia jego doręczenia. Jeżeli zespół uzna, że odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie, to uchyla zaskarżone orzeczenie i wydaje nowe. Również od takiego nowego orzeczenia wnioskodawcy służy odwołanie.

Kształcenie specjalne może być prowadzone w formie nauki m.in. w szkołach ogólnodostępnych, szkołach lub oddziałach integracyjnych bądź szkołach lub oddziałach specjalnych. Na wniosek rodziców (prawnych opiekunów) dziecka posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, gmina lub starosta (w zależności od zalecanej formy kształcenia) zapewni dziecku odpowiednią formę kształcenia specjalnego. Natomiast indywidualne przygotowanie przedszkolne lub indywidualne nauczanie - na wniosek rodziców - organizuje dyrektor przedszkola lub szkoły. Od 16 października br. tryb organizowania indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży określa rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 18 września 2008 r. (Dz.U. Nr 175, poz. 1086).

Przykład:
Skutki poważnego wypadku samochodowego znacznie utrudniają 8-letniemu Bartkowi chodzenie do szkoły. W tej sytuacji, zgodnie z orzeczeniem o potrzebie indywidualnego nauczania, dyrektor szkoły zorganizował zajęcia prowadzone przez nauczyciela w domu rodzinnym chłopca. Tygodniowy wymiar godzin zajęć indywidualnego nauczania dla uczniów klas I-III szkoły podstawowej wynosi od 6 do 8 godzin i jest realizowany w ciągu co najmniej 2 dni.
W miarę możliwości, uwzględniając zalecenia zawarte w orzeczeniu oraz aktualny stan zdrowia Bartka, dyrektor szkoły powinien ponadto organizować mu różne formy uczestniczenia w życiu szkoły, a w szczególności umożliwić udział w zajęciach pozalekcyjnych, uroczystościach i imprezach szkolnych.