Lewy panel

Wersja do druku

Informator ZUS - Renta z tytułu niezdolności do pracy

12.11.2015

Autor: fot. sxc hu

W ramach ZUS, wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy złożyć można po uzyskaniu orzeczenia o niezdolności do pracy.

Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

jest niezdolny do pracy,
ma wymagany – odpowiednio do wieku, w którym powstała niezdolność do pracy – okres składkowy i nieskładkowy,
niezdolność do pracy powstała w określonych Ustawą o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Tekst jednolity: Dz.U. z 2015 r., poz. 748) okresach składkowych lub nieskładkowych albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

WAŻNE!

W przypadku orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy warunek powstania niezdolności do pracy w wymaganym okresie uważa się za spełniony, bez względu na datę powstania niezdolności do pracy – jeżeli ubezpieczony udowodnił posiadanie okresów składkowych i nieskładkowych wynoszących co najmniej 20 lat dla kobiety i 25 lat dla mężczyzny.

Pojęcie niezdolności do pracy

Niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania tej zdolności po przekwalifikowaniu. Niezdolność do pracy może być częściowa lub całkowita.

Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła w znacznym stopniu zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.
Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

Stwierdzenie naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych stanowi podstwę do orzeczenia niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Orzeczenie całkowitej niezdolności do pracy nie stanowi przeszkody w podjęciu zatrudnienia w warunkach określonych w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Orzekanie o niezdolności do pracy

Oceny niezdolności do pracy i jej stopnia dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik ZUS.

Obowiązujące przepisy przewidują dwuinstancyjność w postępowaniu orzeczniczym. Organem orzekającym w I instancji jest lekarz orzecznik ZUS, natomiast w II instancji – komisja lekarska ZUS.

Od orzeczenia lekarza orzecznika osobie zainteresowanej przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu do komisji lekarskiej – w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego orzeczenia. Komisja lekarska w wyniku rozpatrzenia sprzeciwu dokonuje rozstrzygnięcia w formie orzeczenia.

Renty z tytułu niezdolności do pracy

Renta z tytułu niezdolności do pracy może zostać przyznana na stałe lub na określony czas.

Renta stała przysługuje ubezpieczonemu, którego niezdolność do pracy została uznana przez lekarza orzecznika ZUS lub komisję lekarską ZUS za trwałą
Renta okresowa przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli jego niezdolność do pracy zostanie przez lekarza orzecznika ZUS lub komisję lekarską ZUS uznana za okresową, czyli mającą charakter czasowy.

Renta okresowa z tytułu niezdolności do pracy przysługuje przez okres wskazany w decyzji organu rentowego. Nie ogranicza to uprawnień osoby niezdolnej do pracy do zgłoszenia wniosku o przeprowadzenie ponownego badania w celu zmiany stopnia niezdolności do pracy.

Niezdolność do pracy jest orzekana na okres nie dłuższy niż 5 lat, chyba że według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu – wówczas jest ona orzekana na okres dłuższy niż 5 lat.

Staż uprawniający do renty z tytułu niezdolności do pracy

Okres składkowy i nieskładkowy wymagany do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy, czyli staż, uzależniony jest od wieku osoby, w którym powstała niezdolność do pracy, i wynosi od 1 roku – jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat, do 5 lat – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

Osoby, których niezdolność do pracy powstała po ukończeniu 30 lat, muszą spełniać dodatkowy warunek, a mianowicie wymagany pięcioletni okres musi przypadać w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem zgłoszenia wniosku o rentę lub dniem powstania niezdolności do pracy.

WAŻNE!

Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który udowodnił okres składkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiet i 30 lat dla mężczyzn i jest całkowicie niezdolny do pracy – bez względu na to, czy posiada 5-letni okres składkowy i nieskładkowy w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy i bez względu na datę powstania tej niezdolności. Przy badaniu warunku udowodnienia co najmniej 25-letniego albo 30-letniego okresu, uwzględnia się wyłącznie okresy składkowe.

Jeżeli ubezpieczony nie osiągnął wymaganego ze względu na wiek okresu składkowego i nieskładkowego, warunek posiadania tego okresu uważa się za spełniony, jeśli ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia:

przed ukończeniem 18 lat, albo
w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał – bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy – okresy składkowe i nieskładkowe.

WAŻNE!

Warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego uważa się za spełniony – bez względu na udowodniony okres składkowy i nieskładkowy – także w przypadku, gdy ubezpieczony stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy.

Powstanie i ustanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy

Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy powstaje z dniem spełnienia wszystkich wymaganych warunków, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o to świadczenie.

Jeżeli ubezpieczony pobiera zasiłek chorobowy, wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy lub świadczenie rehabilitacyjne, prawo do renty nabędzie z dniem zaprzestania pobierania tego zasiłku, wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy lub świadczenia rehabilitacyjnego.

Prawo do renty, które ustało z powodu ustąpienia niezdolności do pracy, podlega przywróceniu, jeżeli w ciągu 18 miesięcy od ustania prawa do renty ubez- pieczony ponownie stał się niezdolny do pracy.

Prawo do renty ustaje:

gdy ustanie którykolwiek z warunków wymaganych do uzyskania tego prawa,
z upływem okresu, na jaki świadczenie to zostało przyznane,
z dniem, od którego z urzędu została przyznana emerytura,
wraz ze śmiercią osoby uprawnionej.

Wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy

Wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy zależy od:

wymiaru udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych,
wysokości zarobków wskazanych do obliczenia podstawy wymiaru renty,
kwoty bazowej obowiązującej w dniu nabycia prawa do renty, a także
stopnia orzeczonej niezdolności do pracy.

Jeżeli podstawy wymiaru renty nie można ustalić, organ rentowy ustala wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy w kwocie najniższego świadczenia.

Zawieszanie i zmniejszanie renty z tytułu niezdolności do pracy

Zawieszenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy lub zmniejszenie tego świadczenia uzależnione jest od kwoty przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, przy czym za przychód uważa się także kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, a także kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.

Na zawieszenie prawa do renty lub zmniejszenie wysokości tego świadczenia wpływa osiągany przez rencistę przychód z tytułu wykonywania działalności obowiązkowo podlegającej ubezpieczeniom społecznym. Za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczeń społecznych uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo pozarolniczą działalność.

Za przychód mający wpływ na zawieszenie lub zmniejszenie renty uważa się także przychód uzyskany z tytułu służby w tzw. służbach mundurowych (policja, wojsko itd.), przychód z tytułu pracy wykonywanej za granicą.

Na zawieszenie prawa do renty oraz zmniejszenie jej wysokości nie wpływa przychód osiągnięty z tytułu świadczenia pracy w ramach wykonywania umowy nieobjętej obowiązkiem ubezpieczeń społecznych, na przykład z tytułu wykonywania umowy o dzieło zawartej z osobą niebędącą jednocześnie pracodawcą rencisty.

Jeżeli rencista osiąga przychód:

nieprzekraczający 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ogłaszanego przez Prezesa GUS – renta wypłacana jest w pełnej wysokości,
przekraczający 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, nie wyższy jednak niż 130% tego wynagrodzenia – renta jest odpowiednio zmniejszana,
przekraczający 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – wypłata renty podlega zawieszeniu w całości.

Tryb postępowania o przyznanie renty z tyt. niezdolności do pracy

Postępowanie w sprawie przyznania renty wszczyna się na wniosek osoby zainteresowanej lub jej pełnomocnika. Wniosek taki może być zgłoszony w każdej jednostce terenowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, właściwej ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy (zgłoszenie na piśmie lub ustnie do protokołu), albo za pośrednictwem przedsiębiorcy uprawnionego do wykonywania działalności pocztowej w obrocie krajowym lub zagranicznym (np. Poczty Polskiej S.A. lub firmy kurierskiej) lub za pośrednictwem płatnika składek. Wniosek można też złożyć w polskim urzędzie konsularnym. W przypadku zgłoszenia wniosku w innej jednostce ZUS niż właściwa ze względu na miejsce zameldowania – jest on przekazany do jednostki właściwej ZUS, bowiem ta jednostka jest zobowiązana do wydania decyzji.

Wniosek może być zgłoszony za pomocą internetu przez elektroniczną skrzynkę podawczą ZUS. Musi być opatrzony e-podpisem weryfikowanym przy użyciu kwalifikowanego certyfikatu lub profilu zaufanego ePUAP.

Do wniosku o przyznanie renty należy dołączyć:

zaświadczenie o stanie zdrowia (formularz ZUS N-9) wydane przez lekarza prowadzącego leczenie osoby ubiegającej się o świadczenie,
wywiad zawodowy (formularz ZUS N-10) – ankietę wypełnioną przez płatnika składek,
kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych (druk ZUS Rp-6) lub formularz unijny E 207 PL w przypadku osób mających okresy ubezpieczenia w Polsce oraz okresy ubezpieczenia w innych państwach członkowskich UE/EFTA
dokumenty potwierdzające przebyte okresy składkowe i nieskładkowe (np. świadectwa pracy, legitymację ubezpieczeniową),
zaświadczenia pracodawcy o wysokości osiąganego wynagrodzenia (druk ZUS Rp-7) bądź legitymację ubezpieczeniową zawierającą odpowiednie wpisy,
kartę wypadku w drodze do pracy lub z pracy, jeśli ubezpieczony zgłasza wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy spowodawanej wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy.

Druki potrzebne do wystąpienia z wnioskiem o ustalenie renty z tytułu niezdolności do pracy dostępne są nieodpłatnie w każdej jednostce organizacyjnej ZUS lub na stronie internetowej ZUS, pod adresem www.zus.pl.

Wniosek o rentę może być wycofany, nie później jednak niż do dnia uprawomocnienia się decyzji w sprawie renty (tj. w terminie jednego miesiąca od dnia doręczenia decyzji). Prośba o wycofanie wniosku jest skuteczna tylko wówczas, gdy została złożona na piśmie lub ustnie do protokołu.

Ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy następuje w formie decyzji organu rentowego, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej.

Od decyzji organu rentowego przysługuje odwołanie – za pośrednictwem organu rentowego, który wydał decyzję – do sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Odwołanie wnosi się na piśmie lub ustnie do protokołu w organie rentowym, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji. Postępowanie odwoławcze wolne jest od opłat. ZUS ma obowiązek wydać decyzję w sprawie renty w ciągu 30 dni od daty wyjaśnienia ostatniej okoliczności w sprawie.

Wypłata renty z tytułu niezdolności do pracy

Rentę z tytułu niezdolności do pracy wypłaca się za dany miesiąc kalendarzowy w tym miesiącu – w dniu ustalonym w decyzji organu rentowego jako termin płatności świadczenia.

Renta może być przekazywana osobie uprawnionej za pośrednictwem osób prawnych prowadzących działalność w zakresie doręczania świadczeń, albo – na wniosek tej osoby – na jej rachunek w banku lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej.

Osobie uprawnionej do renty zamieszkałej zagranicą renta może być wypłacana na jej rachunek bankowy w Polsce lub do rąk wskazanej osoby zamieszkałej w Polsce, względnie według zasad dotyczących wypłaty świadczeń, wynikających z umów międzynarodowych w dziedzinie ubezpieczeń społecznych.

O czym osoby pobierające rentę z tytułu niezdolności do pracy powinny powiadomić ZUS?

Osoba pobierająca rentę z tytułu niezdolności do pracy zobowiązana jest powiadomić oddział ZUS, który wypłaca rentę, o:

osiąganiu przychodu z tytułu zatrudnienia, służby lub innej pracy zarobkowej albo prowadzenia pozarolniczej działalności – w tym o przychodzie osiąganym za granicą , a także o jego wysokości,
łącznej kwocie przychodu osiągniętego w roku kalendarzowym – w terminie do końca lutego następnego roku, przy czym – dla umożliwienia sprawdzenia, czy korzystniejsze jest rozliczenie roczne, czy miesięczne – wskazane jest wykazanie przychodów osiągniętych w kolejnych miesiącach roku,
zgłoszeniu wniosku o emeryturę lub rentę do innego organu rentowego,
pobieraniu emerytury lub renty z innego organu rentowego,
zmianie miejsca zamieszkania, numeru rachunku w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej,
innych okolicznościach powodujących zawieszenie prawa do renty.

Komentarz

Zmiana etatu a utrata renty

Monika

13.10.2017, 21:30

Witam,mam 35 lat posiadam rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy na czas określony jeszcze przez rok, rentę mam przyznawaną od 15 lat zawsze na czas określony czasem na 3 lata,czasem na 4 lata,choroba która mi doskwiera to astma oskrzelowa,pracuje na 3/4 etatu jako sprzątaczka w biurze i tu moje pytanie pracodawca chciałby zamienić mi umowę na caly etat i nie wiem czy się zgodzić poniewż obawiam sie o utratę renty,czy na najbliższej komisji w zusie lekarz orzecznik moze wydać negatywne orzeczenie jesli bede pracowac na pelnym etacie?Bardzo proszę o odpowiedź , dziękuję.