Prawnik radzi: dowożenie do szkoły

02.11.2015

Autor: Anita Siemaszko, fot. Piotr Stanisławski

chłopak na wózku inwalidzkim wjeżdża z pomocą do busa

Bardzo proszę o interpretację rozporządzenia dotyczącego dowozu do szkoły. Czy gmina ma prawo odmówić dowozu ucznia niepełnosprawnego, posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego (niepełnosprawność sprzężona), w wieku 22 lat, do Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego – ucznia kl. II Szkoły Przysposabiającej do Pracy. Gmina twierdzi, że dowozić może tylko osoby do 21. roku życia. Osoba powyżej 21. roku życia ma zapewniony dowóz jedynie do Ośrodka Rehabilitacyjno-Edukacyjno-Wychowawczego (OREW-u).

Aleksandra Z.

Anita Siemaszko Dowóz dziecka z niepełnosprawnością do placówki edukacyjnej to ustawowy obowiązek gminy. Ustawa o systemie oświaty nakłada na jednostki samorządu terytorialnego obowiązek zapewnienia dzieciom z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego bezpłatnego transportu oraz opieki podczas przejazdu do przedszkoli, szkół i placówek.

Gmina ma obowiązek zapewnić uczniom z niepełnosprawnością bezpłatny transport i opiekę w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej i gimnazjum, które mogą zrealizować kształcenie w formie wybranej przez rodziców. Tyle zapisy ustawy. Rodzice wielokrotnie zgłaszali problemy z dowozem dzieci z niepełnosprawnością, więc MEN doprecyzował definicję „najbliższej szkoły”, określając, że to placówka prowadząca kształcenie w formie wybranej przez rodziców i mogąca zrealizować zalecenia z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.

W praktyce interpretacja ta oznacza, że gmina nie może odmówić dowozu do placówki np. integracyjnej, argumentując, że bliżej jest szkoła ogólnodostępna, a orzeczenie dziecka wskazuje na możliwość pobierania edukacji także w takiej szkole. Rodzic powinien wtedy udowodnić, że najbliższa szkoła nie zrealizuje zaleceń z orzeczenia. Organ prowadzący może odmówić zapewnienia dowozu i opieki np. do wybranej przez rodziców placówki specjalnej/integracyjnej, jeżeli w bliższej odległości od miejsca zamieszkania znajduje się inna szkoła specjalna/integracyjna/z oddziałami integracyjnymi, gotowa przyjąć dziecko i realizować wsparcie zapisane w orzeczeniu.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r., Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.) w art. 17 ust. 3a nakłada na gminy obowiązek:

zapewnienia uczniom niepełnosprawnym, których kształcenie i wychowanie odbywa się na podstawie art. 71b bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej i gimnazjum, a uczniom z niepełnosprawnością ruchową, upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym - także do najbliższej szkoły ponadgimnazjalnej, nie dłużej jednak niż do ukończenia 21. roku życia;
zapewnienia dzieciom i młodzieży, o których mowa w art. 16 ust. 7, a także dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym ze sprzężonymi niepełnosprawnościami bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do ośrodka umożliwiającego tym dzieciom i młodzieży realizację obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, nie dłużej jednak niż do ukończenia 25. roku życia;
zwrot kosztów przejazdu ucznia, o którym mowa w pkt 1 i 2, oraz jego opiekuna do szkoły lub ośrodka, wymienionych w pkt 1 i 2, na zasadach określonych w umowie zawartej między wójtem, burmistrzem, prezydentem miasta i rodzicami, opiekunami lub opiekunami prawnymi, jeżeli dowożenie i opiekę zapewniają rodzice, opiekunowie lub opiekunowie prawni.

Skutek uporu gminy

Resort edukacji informował, że zgodnie z przepisami kształceniem specjalnym obejmuje się m.in. dzieci i młodzież z niepełnosprawnością, wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy, na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego wydanego ze względu na niepełnosprawność. „Gmina ma obowiązek zapewnić temu uczniowi bezpłatny transport i opiekę w czasie przewozu do najbliższej szkoły. Przez najbliższą szkołę rozumie się szkołę zapewniającą uczniowi realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego, położoną najbliżej jego miejsca zamieszkania. Nie wyklucza to również, że najbliższą szkołą w tym rozumieniu będzie szkoła znajdująca się na terenie innej gminy, powiatu lub województwa”.

I być może to jest argument dla Pani. Może Pani wykazywać, że jeśli gmina będzie się upierać przy swoim stanowisku, może się okazać, że placówką najlepiej spełniającą warunki kształcenia Pani syna będzie szkoła z innego powiatu lub województwa. Więc upór gminy może spowodować zwiększenie wydatków w porównaniu ze stanem obecnym.

MEN i kuratorzy oświaty nie mają możliwości prawnych, by te zapisy egzekwować – należy zgłaszać się do rady gminy czy rady miasta i sądu administracyjnego.

Co oznacza "najbliższa szkoła"?

Jedna z takich spraw odbyła się niedawno przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Krakowie – matka zaskarżyła decyzję gminy, która odmówiła dowozu dziecka z autyzmem do szkoły specjalnej. Gmina podnosiła, że bezpłatny transport przysługuje wówczas, gdy wybrana przez rodziców placówka jest najbliższą, proponowała dowóz do innego ośrodka.

Sąd uznał, że skarga jest zasadna. W wyroku wskazał, że nie każda placówka szkolna ma warunki do kształcenia dzieci obciążonych wszelkiego rodzaju niepełnosprawnościami. Tak więc dla każdego przypadku należy dokonywać wykładni sformułowania „najbliższa szkoła”. Według sądu na „bliskość” składać się będzie i element położenia geograficznego (odległość szkoły od miejsca zamieszkania), i posiadanie przez daną placówkę warunków umożliwiających kształcenie dzieci z konkretnym rodzajem niepełnosprawności. Definicja „najbliższej” – uznał sąd – nie powinna się opierać wyłącznie na odległości w kilometrach, ale też na potrzebach dziecka.

W ocenie sądu kwestii wyboru szkoły czy innej placówki oświatowo-wychowawczej nie można też pozostawiać uznaniu administracyjnemu organu, na którym spoczywa obowiązek bezpłatnego dowozu.

„Odbiorcą uprawnień opisanych w omawianej regulacji prawnej są bowiem dzieci niepełnosprawne zarówno w zakresie ruchowym, jak też w zakresie upośledzenia umysłowego. Ocena potrzeb i możliwości takich osób powinna więc być dokonywana w sposób szczególnie wnikliwy, roztropny i delikatny, a przede wszystkim z wykorzystaniem wiedzy fachowej. Zalecenia odpowiednie znajdują się w orzeczeniu o niepełnosprawności” – czytamy w uzasadnieniu do wyroku. Sąd uznał, że orzeczenie jest dla gminy punktem odniesienia przy dokonywaniu wykładni sformułowania „najbliższa szkoła”.

Jeżeli gmina odmawia organizacji dowozu, czyli spełnienia swojego ustawowego obowiązku, powinna Pani wystąpić do wójta/burmistrza z wnioskiem o usunięcie naruszenia prawa, a jeżeli problem nie zostanie rozwiązany – złożyć skargę na bezczynność jednostki samorządu terytorialnego do Samorządowego Kolegium Odwoławczego. Potem droga sądowa.