Prawnik radzi: pomoc w sądzie

Kodeks postępowania cywilnego nie czyni rozróżnienia między osobami pełnosprawnymi, a niepełnosprawnymi jeżeli chodzi o wszelkie gwarancje procesowe w nim przewidziane, w szczególności w zakresie zdolności do czynności procesowych, praw strony w procesie lub uczestnika postępowania nieprocesowego, w postępowaniu sądowym w charakterze świadka. Niepełnosprawność nie jest przesłanką ograniczenia tych gwarancji.

Kodeks zawiera następujące rozwiązania, które mają ułatwić osobom niepełnosprawnym udział w postępowaniu:

• jeżeli odbierający pismo nie może potwierdzić jego odbioru własnoręcznym podpisem, doręczający sam oznacza datę doręczenia oraz przyczyny braku podpisu;
• przesłuchanie osób dotkniętych chorobą lub kalectwem, które nie mogą ze względu na stan swojego zdrowia przybyć do budynku sądu celem przesłuchania, odbywa się w miejscu ich przebywania;
• osoby nieme i głuche składają zeznania na piśmie lub z pomocą biegłego – tłumacza języka migowego. Dotyczy to przeprowadzania dowodu z zeznań świadków oraz z przesłuchania stron.
• osoby z niepełnosprawnością ruchową mogą wystąpić do przewodniczącego wydziału sądu z wnioskiem o wydanie zarządzenia o przesłaniu akt do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania osoby z niepełnosprawnością w celu ułatwienia jej przejrzenia akt i sporządzenia odpisów.

W postępowaniu cywilnym to są w zasadzie jedyne ułatwienia dla osób z niepełnosprawnością, o określonej niepełnosprawności. W pozostałych przypadkach obowiązują te ogólne warunki, takie jak dla wszystkich. I tak: osoby z niepełnosprawnością mogą ubiegać się o adwokata z urzędu, ale tylko wtedy, jeśli otrzymają zwolnienie od kosztów sądowych. O zwolnienie od tych kosztów mogą wnioskować jedynie te osoby, które wykażą, iż z uwagi na stan majątkowy nie są w stanie ponieść kosztów postępowania bez uszczerbku dla utrzymania swojego oraz rodziny. Niezbędne będzie wypełnienie określonego oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Zwolnienie od kosztów sądowych może mieć miejsce w całości lub części. Polega ono na tym, że strona nie ponosi opłat sądowych (np. opłaty stosunkowej od pozwu), jak również wydatków związanych z prowadzeniem postępowania.

Ponieważ postępowanie przed sądem ubezpieczeń społecznych jest z zasady bezpłatne, a sprawy nie są na ogół skomplikowane, sądy najczęściej odrzucają takie wnioski. Próbować jednak zawsze można. Sąd może uwzględnić wniosek, gdy uzna, że udział adwokata w sprawie jest potrzebny.