Pieniądze z Partnera do samorządów

Od 1 stycznia 2009 r. gruntownym zmianom ulegnie Partner – program PFRON, który od lat wspiera organizacje pozarządowe w działaniach na rzecz osób z niepełnosprawnością. Znaczną część pieniędzy z PFRON rozdzielać będą samorządy.

Ponieważ oznacza to dość duże zmiany, 7 sierpnia br. zorganizowano w tej sprawie spotkanie, na wniosek grupy inicjatywnej działającej na rzecz stworzenia koalicji – reprezentacji środowiska osób z niepełnosprawnością. Na pytania odpowiadali m.in. Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych Jarosław Duda, zastępca dyrektora Biura Pełnomocnika Alina Wojtowicz-Pomierna i Prezes Zarządu PFRON dr Wojciech Skiba. Dzięki zaangażowaniu obecnych na spotkaniu liderów ok. 20 większych i mniejszych organizacji pozarządowych z całej Polski część spraw zostało wyjaśnionych, pojawiły się też drogi wyjścia z trudnego położenia. Obawy, niestety, zostały.

- Podstawowym kryterium podziału, co dofinansowuje samorząd, a co PFRON jest zakres projektu, który chcecie państwo złożyć – tłumaczył nowe zasady wpierania organizacji pozarządowych w działaniach na rzecz osób z niepełnosprawnością Wojciech Skiba, Prezes PFRON. – Jeśli projekt dotyczy jednego powiatu, właściwym adresatem jest samorząd powiatowy, jeśli projekt dotyczy co najmniej dwóch powiatów – samorząd wojewódzki. Jeśli zaś projekt dotyczy dwóch województw, to właściwym dla niego adresatem będzie biuro Funduszu w Warszawie.

Mleko się rozlało

Ponieważ były głosy, że przepisy wprowadzające nowe zasady nie były konsultowane ze środowiskiem osób z niepełnosprawnością, Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych przedstawiło całą ścieżkę legislacyjną najnowszej nowelizacji Ustawy o rehabilitacji. Nowe rozwiązania dyskutowane były od początku 2006 r. i w tym samym roku uzyskały pozytywną opinię Krajowej Rady Konsultacyjnej do Spraw Osób Niepełnosprawnych.

- Przez dwie kadencje byłam członkiem Krajowej Rady Konsultacyjnej – odpowiedziała na to Anna Woźniak-Szymańska, Prezes Zarządu Głównego Polskiego Związku Niewidomych. – Przedstawiciele organizacji pozarządowych, które zrzeszają osoby niepełnosprawne, nie wypowiadali się na ten temat pozytywnie. Ciągle mówiliśmy o zagrożeniach. Ale jeśli w składzie Krajowej Rady Konsultacyjnej do Spraw Osób Niepełnosprawnych są także przedstawiciele: samorządów, związków zawodowych, pracodawców, to te kilka głosów ludzi, którzy działają na rzecz osób niepełnosprawnych niewiele znaczy. Większość może zdecydować inaczej.
Okazuje się więc, że coś z systemem konsultacji jest nie tak. Szansą na zmianę w przyszłości tego stanu rzeczy jest powstająca koalicja. Przyszłoroczny Partner już jednak konsultacjom nie podlega, a przeniesienie dofinansowywania działań organizacji pozarządowych do samorządów rodzi wątpliwości i obawy.

- Mleko się rozlało – przyznał Minister Jarosław Duda. – Chcę jednak powiedzieć, że to, co będę w stanie zrobić, żeby złagodzić skutki zmian, to zrobię. Ale pewne rzeczy już się zadziały. Ten program wejdzie 1 stycznia i musimy wspólnie przygotować takie rozwiązania, rozstrzygnięcia, które będą jak najmniej dla was bolesne – powiedział, zwracając się do liderów organizacji pozarządowych.

Oddziaływać na samorządy

Wątpliwości dotyczą wielu kwestii. Uczestnicy spotkania są przekonani, że samorządy powiatowe i wojewódzkie nie zdążą na czas rozstrzygnąć konkursów, będą więc opóźnienia w przekazywaniu środków na bieżącą działalność. Najpoważniejsza jednak jest obawa, że samorządy w ogóle przekażą te pieniądze na inne zadania, też dotyczące osób z niepełnosprawnością, np. remont lokalnego domu pomocy społecznej. Natomiast organizacje pozarządowe, których działania były dofinansowywane z programu Partner, zostaną bez środków i upadną. Na domiar złego, doświadczenia wielu organizacji pokazują, że współpraca z samorządem do najłatwiejszych nie należy.

Pytano więc o to, czy jest możliwość naznaczenia tych pieniędzy, żeby nie wpadły w samorządach do wspólnego worka, lecz były przeznaczone wyłącznie dla organizacji pozarządowych działających na rzecz osób z niepełnosprawnością. Niestety, wygląda na to, że pieniądze w ten sposób naznaczone być nie mogą.

- Trzeba być uczciwym, nie możemy samorządom nakazać, żeby dały wam pieniądze – przyznała Dyrektor Alina Wojtowicz-Pomierna. – Natomiast możemy bardzo silnie was wspierać i możemy zalecać samorządom takie działania. Państwo też muszą pokazywać, że ten dorobek, który państwo potraficie pokazać, może zostać zaprzepaszczony, jeżeli samorządy nie zatroszczą się o to, żeby do was te pieniądze trafiły.

Organizacje muszą się więc niejako „zareklamować” w swoich samorządach. Pokazać, jak wiele robią, co z tego i w jakich kwotach jest dofinansowane z PFRON i zaznaczyć, że od 1 stycznia 2009 r. będą o takie same środki aplikować do samorządu. Dyrektor Alina Wojtowicz-Pomierna zaleciła negocjowanie z samorządowcami. Biuro Pełnomocnika Rządu wraz z PFRON przygotuje zaś na podstawie poprzednich lat funkcjonowania Partnera kalkulację, jakie środki trzeba do poszczególnych samorządów przekazać.

- Nam naprawdę nie chodzi o to, żeby wylać dziecko z kąpielą – dodał Prezes PFRON dr Skiba – Jeśli nie da się oznaczyć tych środków, to aby uniknąć katastrofy, programem minimum jest zorganizowanie spotkań na terenie każdego województwa ze wszystkimi starostami, przekazanie do każdego starosty i marszałka wykazu organizacji, które do tej pory funkcjonowały w Partnerze. W październiku, listopadzie chcielibyśmy zrobić takie spotkania w całej Polsce.

Każde województwo i każdy powiat otrzyma też ma informacje, jakie zadania z zakresu rehabilitacji społecznej i zawodowej były na ich terenie dofinansowywane z programu Partner i w jakiej kwocie z prośbą, by organizacja, która je realizowała, otrzymała takie środki ponownie.

- Prawnie nie będziemy mogli tego od nich egzekwować – przyznał Prezes Skiba. – Ale na zasadzie gentlemańskiej umowy zwrócimy się do nich, że to trudny okres przejściowy i jeśli chcą być partnerem, którego PFRON będzie traktował poważnie, to mają taką kwotę przeznaczyć na konkursy. Jeśli nie przeznaczą, będzie to poważny afront wobec Ministra i mojej skromnej osoby. A co najważniejsze – wobec społeczności lokalnej.

Początek debaty

Nie da się ukryć, że całe to gaszenie pożaru spowodowane jest źle skonstruowanym, nieskutecznym procesem konsultacji. Nie chodzi jednak tylko o konsultowanie pojedynczych przepisów.

- Nie ma między nami otwartej debaty publicznej na temat rozwiązywania problemów, kondycji, dyskryminacji osób niepełnosprawnych – stwierdziła Anna Machalica-Pułtorak, prezes Stowarzyszenia „Otwarte Drzwi”. – Bo jeśli by ona była, to byśmy się interwencyjnie nie spotykali.

Zgodził się z tym Marek Łukomski, współzałożyciel Stowarzyszenia „Niepełnosprawni dla Środowiska EKON”.

- Sądzę, że kilka naszych spotkań w ostatnim czasie jest tym początkiem dyskusji – dodał, przywołując spotkania zorganizowane przez grupę inicjatywną, działającą na rzecz stworzenia koalicji środowiska osób z niepełnosprawnością.
- Jesteśmy do dyspozycji – odparł Minister Jarosław Duda.

Niewątpliwie, kolejne etapy tworzenia koalicji już przynoszą wymierne korzyści.