TK: 3-miesięczny dodatek do świadczeń zgodny z konstytucją

Trybunał Konstytucyjny 10 marca 2015 r. orzekł, że ograniczenie kręgu osób, które mogą skorzystać z rządowego programu wspierania niektórych osób pobierających świadczenia pielęgnacyjne - jest zgodne z Konstytucją. Chodzi o rozporządzenie Rady Ministrów z grudnia 2011 r., przewidujące 3-miesięczny dodatek do świadczeń pielęgnacyjnych dla rodziców dzieci z niepełnosprawnością.

Prośbę o rozpatrzenie sprawy skierował do Trybunału Konstytucyjnego (TK) Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) z Poznania. Powodem tego była decyzja jednego z wójtów, który w styczniu 2012 r. odmówił przyznania tej szczególnej pomocy finansowej mężowi, który opiekował się żoną. Zgodnie z przepisami rozporządzenia, prawo do pomocy w ramach tego programu przysługiwało tylko matce, ojcu lub opiekunowi faktycznemu dziecka, mającym w styczniu, lutym i marcu 2012 r. ustalone prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. Wysokość świadczenia wynosiła 100 zł.

Matka dostała, brat już nie

TK rozpatrywał § 1 ust. 2 uchwały Rady Ministrów z 27 grudnia 2011 roku w sprawie ustanowienia rządowego programu wspierania niektórych osób pobierających świadczenie pielęgnacyjne. Uchwała ta nigdy nie została opublikowana, stąd wątpliwość TK, czy może być ona przedmiotem pytania prawnego. Nie ma ona bowiem umocowania w ustawie i jest aktem wewnętrznym Rady Ministrów. Zdaniem Trybunału uchwała nie jest więc właściwą podstawą prawną do tworzenia praw jednostek w stosunku do państwa.

- Uchwała ta wprowadziła zróżnicowanie nie ze względu na datę powstania niepełnosprawności, ale stosunku łączącego opiekuna i osoby wymagającej opieki. Jeśli opiekę sprawuje brat, bo podopieczny nie ma już rodziców, nie przysługuje mu to dodatkowe wsparcie. Sąd dopatruje się niezgodności z konstytucją w sposobie zdefiniowania osób uprawnionych do tego świadczenia – argumentował sędzia poznańskiego WSA Tomasz Świstak.

Jego zdaniem przyjęte kryterium różnicujące, jakim jest charakter stosunku łączącego opiekuna niepełnosprawnego członka rodziny, jest sprzeczne z art. 18 i art. 71 ust. 1 Konstytucji, gdyż nie odwołuje się ono do sytuacji materialnej rodziny.

Stanowisko Rady Ministrów, przedstawione na rozprawie przez Olgierda Podgórskiego z Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, podkreślało przede wszystkim incydentalny i wyjątkowy charakter pomocy w ramach rządowego programu.

- Osoby ubogie mogły liczyć na inne świadczenia z pomocy społecznej – podkreślił.

Zdaniem Grażyny Grodzińskiej, przedstawicielki Prokuratury Generalnej, uchwała o rządowym programie nie naruszyła zgodności z Konstytucją w związku z czym Prokuratura stała na stanowisku umorzenia sprawy.

Zasady nie muszą być dla wszystkich te same

„Zgodnie z kwestionowanym przepisem rozporządzenia, uprawnione do pomocy finansowej są tylko te osoby spośród krewnych w linii prostej, które są rodzicami (ojciec lub matka) sprawującymi opiekę nad dziećmi wymagającymi opieki oraz opiekunowie faktyczni dziecka. Nie ma zatem wątpliwości, że pozostałe osoby, które zgodnie z ustawą o świadczeniach rodzinnych mają ustalone prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, nie mają prawa do pomocy finansowej przewidzianej w rozporządzeniu. Prawodawca, stosując powyższe kryterium różnicujące, nierówno traktuje osoby znajdujące się w podobnej sytuacji prawnej, tj. osoby mające ustalone prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, bowiem przyznaje prawo do pomocy finansowej tylko matce, ojcu lub opiekunowi faktycznemu dziecka, nie przyznaje natomiast prawa do takiej pomocy innym osobom należącym do tej samej grupy relewantnej, opiekującym się innym niż dziecko członkiem rodziny. W grupie osób posiadających ustalone prawo do świadczenia pielęgnacyjnego dopuszczalne jest jednak odmienne traktowanie osób sprawujących opiekę nad niepełnosprawnymi dziećmi” – czytamy w komunikacie TK.

W rezultacie Trybunał stwierdził, że prawodawca może odmiennie ukształtować przesłanki wyjątkowej, okresowej i incydentalnej pomocy finansowej, takiej jak określona w rozporządzeniu, dla osób niepodejmujących bądź rezygnujących z pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad dzieckiem z niepełnosprawnością.