Więcej pracodawców zatrudnia osoby z niepełnosprawnością

Niskie zatrudnienie osób z niepełnosprawnością w administracji publicznej, ubóstwo rodzin, w których są osoby z niepełnosprawnością, czy finansowanie warsztatów terapii zajęciowej i zakładów aktywności zawodowej – to niektóre z problemów poruszanych przez posłów w Sejmie podczas dyskusji nad przedstawionym przez Komisję Polityki Społecznej i Rodziny sprawozdaniem z realizacji Karty Praw Osób Niepełnosprawnych w 2013 r.

Prawie 600-stronicowe sprawozdanie z realizacji Karty Praw Osób Niepełnosprawnych nie dotyczy tylko i wyłącznie roku ubiegłego – pokazuje działania z lat 2008-2013. Dane statystyczne pochodzą jednak z roku 2013; osób z niepełnosprawnością w sensie prawnym jest w Polsce 3320 tys., w tym w wieku produkcyjnym 1918 tys.

- Osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności stanowiły prawie 30 proc. ogółu osób niepełnosprawnych w wieku 16 lat i więcej, z umiarkowanym stopniem – 41,6 proc., a ze znacznym stopniem niepełnosprawności – 28,5 proc. I jeszcze jedna istotna informacja statystyczna, o której warto pamiętać: w Polsce średnio w 23,2 proc. wszystkich gospodarstw rodzinnych były osoby z niepełnosprawnością – mówił minister Jarosław Duda, pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych.

Coraz lepiej na rynku pracy

Podkreślił on, że wzrasta liczba studentów z niepełnosprawnością i poprawia się sytuacja na rynku pracy.

- W wyniku podjętych w ostatnim sześcioleciu działań wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym wzrósł o 1,8 proc., tj. z 20,8 proc. w 2008 r. do 22,6 proc. w 2013 r. Duży wzrost wskaźnika zatrudnienia zaobserwowano w grupie osób z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności – z 20,9 proc. w 2010 r. do 24 proc. w 2013 r. Natomiast w grupie osób z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności wskaźnik zatrudnienia utrzymywał się na zbliżonym poziomie do wskaźnika z roku 2010 – mówił minister Duda.

Mniej pracodawców na rynku chronionym, więcej pracowników na otwartym

Jak poinformował, wzrosła także liczba pracodawców zatrudniających osoby z niepełnosprawnością – z 7134 w 2008 r. do 17 865 w 2013 r. (wzrost o ponad 150 proc.), liczba pracodawców na chronionym rynku pracy natomiast zmalała – z 2146 w 2008 r. do 1388 w 2013 r.

W 2013 r. nastąpił wzrost zatrudnienia osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy w porównaniu do 2008 r. o ponad 14,1 punktu procentowego – średnio udział zatrudnionych na otwartym rynku pracy w stosunku do ogółu pracowników niepełnosprawnych wynosił 19,1 proc.; obecnie jest to 33,2 proc.

Pełnomocnik podkreślił także, że nastąpiła znaczna poprawa sytuacji osób z dysfunkcją słuchu; dzięki ustawie o języku migowym zmniejszył się stopień ich wykluczenia. Po stronie pozytywów znalazły się także działania przeciwko wykluczeniu cyfrowemu osób z niepełnosprawnością i zmiany w  przepisach regulujących zasady zaopatrywania osób niepełnosprawnych w wyroby medyczne.

Poseł Maria Zuba (PiS) zauważyła, że dane w omawianym sprawozdaniu głównie pochodzą z roku 2011. - Dane te potwierdzają to, czego my, posłowie, doświadczamy podczas bezpośrednich rozmów z osobami niepełnosprawnymi w trakcie naszych dyżurów poselskich. Chodzi chociażby o to, że dochodowość gospodarstw domowych, w których żyje osoba niepełnosprawna, jest zdecydowanie niższa niż gospodarstw, w których nie ma takich osób, że dostęp do rehabilitacji jest dla tych osób problemem, że konieczność stawiania się przed komisją do spraw orzekania o niepełnosprawności jest uciążliwe i niejednokrotnie upokarzające – mówiła posłanka, podając za przykład sytuację małego Bartka, który nie ma stopy i musi stawiać się na komisji co jakiś czas, mając terminowo wydane orzeczenie.

Zwróciła także uwagę, że od 2008 r. do 2013 r. o 40 proc. zwiększyła się liczba osób z niepełnosprawnością zarejestrowanych w urzędach pracy jako bezrobotne, o 16 proc. zaś zmniejszyła się liczba osób z niepełnosprawnością prowadzących działalność gospodarczą.

Tadeusz Tomaszewski (SLD), podsumowując sprawozdanie za 2013 r. z perspektywy 16 lat od przyjęcia uchwały Sejmu o Karcie Praw Osób Niepełnosprawnych, skrytykował niski poziom zatrudnienia osób niepełnosprawnych w administracji publicznej i to, że ministerstwom łatwiej jest płacić kary do PFRON niż zatrudniać osoby z orzeczeniem. Zauważył także, że różnica w środkach przekazywanych z budżetu państwa na PFRON pomiędzy rokiem 2010 a 2013 wynosi 20 mln (o tyle mniej środków było w roku ubiegłym).

Zagrożeni ubóstwem

- W najtrudniejszej sytuacji są rodziny z dziećmi niepełnosprawnymi. 12 proc. takich rodzin żyło w skrajnym ubóstwie w 2012 r. Jeśli chodzi o dane GUS przedstawione przez państwa, dotyczące zagrożonych ubóstwem, to jest to 15,2 proc. rodzin wyłącznie z osobami niepełnosprawnymi, a 14 proc. – z udziałem osób niepełnosprawnych. Dla ogółu to jest 10 proc. Jeszcze gorzej wygląda sytuacja w środowisku wiejskim, gdzie ponad 26 proc. rodzin wyłącznie z osobami niepełnosprawnymi, a 25,9 proc. z udziałem osób niepełnosprawnych jest zagrożonych ubóstwem. To co czwarta rodzina – wyliczał poseł Tomaszewski.

Także Twój Ruch negatywnie ocenił sprawozdanie z realizacji Karty Praw Osób Niepełnosprawnych, argumentując swoje stanowisko m.in. niewaloryzowanym od lat zasiłkiem pielęgnacyjnym i wymuszeniem przez wyrok Trybunału Konstytucyjnego zmiany w przepisach o świadczeniach rodzinnych.

Minister Duda, odpowiadając na pytania posłów, odniósł się do kwoty zasiłku pielęgnacyjnego.

– Obecnie trwają symulacje budżetowe, na ile moglibyśmy się zbliżyć do tego poziomu, który jest w układzie ZUS-owskim. Jest to jedno z podstawowych wyzwań, jakie stoją przed nami w roku 2015, ponieważ wiemy, że to zróżnicowanie jest niesprawiedliwe, a poza tym kwota 153 zł niewątpliwie nie jest wystarczająca, czyli po prostu szukamy środków – powiedział pełnomocnik.

Zaznaczył także, że nie jest on zwolennikiem wyrównywania dotacji na uczestników warsztatów terapii zajęciowej i środowiskowego domu samopomocy, przyznając że ostatnia rewaloryzacja tych świadczeń miała miejsce w 2008 r.

Więcej środków dla samorządów i organizacji

- To, co chcemy zrobić w najbliższej perspektywie (mówiliśmy o tym dzisiaj na posiedzeniu rady nadzorczej PFRON), to przyjrzenie się bardzo szczegółowo art. 22 (ustawy o rehabilitacji – przyp. red.). Mówi on o ulgach, które są przyznawane pracodawcom za zlecane zadania. Mówiąc wprost, w moim przekonaniu są tam duże możliwości pozyskania środków, które chcielibyśmy przeznaczyć na wsparcie dwóch obszarów - przede wszystkim organizacji pozarządowych, bo wiem, że tych środków jest za mało, i samorządów, bo tam jest człowiek i tam powinny te środki trafiać – powiedział minister Duda.

Podkreślił także, że w ciągu najbliższego roku zostaną podjęte starania o to, by zwiększyć środki z PFRON dla samorządów, jak również na konkursy dla organizacji pozarządowych.

Sprawozdanie z realizacji Karty Praw Osób Niepełnosprawnych w 2013 r. zostało przyjęte przez Sejm – za jego odrzuceniem głosowało 200 posłów, a za przyjęciem – 240, 3 osoby wstrzymały się od głosu.