Dostępność biur poselskich i senatorskich? Odpowiedź Adama Niemczewskiego, szefa Kancelarii Senatu RP na pytanie RPO

Obywatele ze szczególnymi potrzebami potrzebują dostępnej architektonicznie, informacyjno-komunikacyjnie oraz cyfrowo przestrzeni biur poselskich i senatorskich, gdzie mogą spotykać się ze swoimi reprezentantami. Dostosowanie wielu budynków, gdzie są takie biura, wymagałoby kosztownych inwestycji, a nawet gruntownej przebudowy.

Do biur senatorskich przesłano ankietę, której celem jest zbadanie aktualnego stanu dostępności biur dla osób ze szczególnymi potrzebami. Odpowiedzi pozwolą m.in. ustalić, które oczekiwania można zrealizować w ramach ustalonego na ten rok budżetu, a które wymagają dłuższej perspektywy czasowej - odpisała Kancelaria Senatu RP.

Rzecznik Praw Obywatelskich pyta

Marcin Wiącek wierzy, że realizacja konstytucyjnego prawa do wyboru przedstawicieli do Sejmu i Senatu nie kończy się z chwilą oddania głosu na karcie do głosowania. Kolejnym krokiem jest umożliwienie obywatelom, w tym osobom ze szczególnymi potrzebami, realnego dostępu do parlamentarzystów. Niezbędne wydaje się zatem zapewnienie dostępnej architektonicznie, informacyjno-komunikacyjnie oraz cyfrowo przestrzeni biur poselskich i senatorskich.

Przywołuje w tym kontekście list otwarty do przewodniczących komitetów wyborczych partii, które brały udział w wyborach parlamentarnych. Autorzy listu, pod którym podpisali się przedstawiciele organizacji społecznych, nauki i samorządów, wskazywali na potrzebę zapewnienia dostępności biur senatorskich i poselskich. Ten problem jest też podnoszony we wnioskach kierowanych do Rzecznika. 

Jak wynika z informacji przekazywanych RPO, dostosowanie wielu budynków, gdzie siedziby mają biura poselskie i senatorskie, wymagałoby przeprowadzenia kosztownych inwestycji, wymagających niekiedy gruntownej przebudowy. Konieczne jest zatem zwrócenie uwagi na kwestie dostępności już na etapie poszukiwania odpowiedniego miejsca na biura. 

Barierami, na jakie natrafiają osoby ze szczególnymi potrzebami, są m.in.: brak wind lub schody prowadzące na tzw. „wysoki parter", gdzie windy się znajdują; zbyt strome podjazdy dla wózków; brak dostępu do usług tłumacza Polskiego Języka Migowego; publikowanie na stronach internetowych niedostępnych plików w formacie pdf; toalety dla osób z niepełnosprawnościami zamknięte na klucz.

Konwencja 

Obowiązek wyrównywania szans osób z niepełnosprawnościami oraz umożliwienia im pełnego uczestnictwa we wszystkich sferach życia potwierdza ratyfikowana przez Polskę Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych. Jej standardy skonkretyzowano m.in. w ustawie o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami, która nakłada na podmioty publiczne obowiązek zapewniania dostępności z uwzględnieniem potrzeb tej grupy.

Zgodnie z § 8 ust. 1 zarządzenia Marszałka Sejmu nr 8 z 25 września 2001 r. w sprawie warunków organizacyjnotechnicznych tworzenia, funkcjonowania i znoszenia biur poselskich oraz § 3 ust. 1 zarządzenia nr 16 Marszałka Senatu z 7 listopada 2019 r. w sprawie warunków organizacyjno-technicznych tworzenia, funkcjonowania i znoszenia biur senatorskich koszty związane z funkcjonowaniem biura poselskiego lub senatorskiego są pokrywane w formie ryczałtu. Wydaje się wobec tego, że z uwagi na korzystanie ze środków publicznych oraz szczególną funkcję jaką pełnią biura poselskie i senatorskie, polegającą na obsłudze wykonywania pracy osoby wybranej w powszechnych wyborach do sprawowania mandatu posła albo senatora, a wobec tego – wykonywania władzy publicznej, należałoby uznać, że obowiązek zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami obejmuje również te podmioty

Art. 6 ustawy o dostępności wskazuje zakres minimalnych wymagań służących zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami. W zakresie dostępności architektonicznej ustawa wymienia m.in. zapewnienie wolnych od barier poziomych i pionowych przestrzeni komunikacyjnych budynków, instalację urządzeń lub zastosowanie środków technicznych i rozwiązań architektonicznych w budynku, które umożliwiają dostęp do wszystkich pomieszczeń, z wyłączeniem pomieszczeń technicznych, czy też zapewnienie informacji na temat rozkładu pomieszczeń w budynku, co najmniej w sposób wizualny i dotykowy lub głosowy. 

Co do dostępności informacyjno-komunikacyjnej ustawa wskazuje konieczność m.in. wprowadzenia obsługi z wykorzystaniem środków wspierających komunikowanie się lub przez wykorzystanie zdalnego dostępu on-line do usługi tłumacza przez strony internetowe i aplikacje, instalację urządzeń lub innych środków technicznych do obsługi osób słabosłyszących, zwłaszcza pętli indukcyjnych, systemów FM lub innych urządzeń, których celem jest wspomaganie słyszenia czy zapewnienie na stronie internetowej informacji o zakresie działalności - w postaci elektronicznego pliku zawierającego tekst odczytywalny maszynowo, nagrania treści w polskim języku migowym oraz informacji w tekście łatwym do czytania. 

Nie można też pominąć zapewnienia dostępności cyfrowej - wymagania z nią związane sformułowano w ustawie o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych. Zgodnie z nią dostępność cyfrowa strony internetowej i aplikacji mobilnej polega na zapewnieniu ich funkcjonalności, kompatybilności, postrzegalności i zrozumiałości.

Rozumiejąc złożoność przedsięwzięcia i dostrzegając, że w przypadkach biur, które funkcjonują od lat w tych samych miejscach, w budynkach wybudowanych tak dawno, że ich dostosowanie wiązałoby się z koniecznością znacznych kosztów, RPO podkreśla, że nawet w takich przypadkach bariery powinny być stopniowo i systematycznie usuwane, a cały proces stale monitorowany w celu osiągnięcia pełnej dostępności.

Rzecznik zwraca też uwagę na potrzebę działań edukacyjno-promocyjnych, zachęcających do zwiększania świadomości na temat dostępności i problemów osób z niepełnosprawnościami. Istnienie barier wynika co do zasady bardziej z braku informacji i wiedzy technicznej niż ze świadomej woli uniemożliwiania osobom ze szczególnymi potrzebami dostępu do określonych miejsc lub usług.

Odpowiedź Adama Niemczewskiego, szefa Kancelarii Senatu RP

W odpowiedzi na Pana pismo z dnia 4 stycznia 2024 r. w sprawie dostępności biur senatorskich dla osób ze szczególnymi potrzebami informuję, że w listopadzie 2023 r. wpłynął do Senatu apel „Biura poselskie i senatorskie dostępne dla wszystkich”, a w grudniu Stowarzyszenie Polski Instytut Spraw Niepełnosprawnych skierowało do Marszałka Senatu pismo w sprawie zapewnienia osobom z niepełnosprawnościami dostępu do biur senatorskich.

Pani Marszałek Małgorzata Kidawa-Błońska i Pani Wicemarszałkini Magdalena Biejat spotkały się z przedstawicielami sygnatariuszy wspomnianego apelu. Została też przygotowana, w porozumieniu z przedstawicielami Stowarzyszenia Polski Instytut Spraw Niepełnosprawnych, ankieta której celem jest zbadanie aktualnego stanu dostępności biur senatorskich dla osób ze szczególnymi potrzebami. Została ona przesłana do biur senatorskich.

Uzyskane odpowiedzi pozwolą m.in. ustalić, które oczekiwania dotyczące dostępności biur senatorskich można zrealizować niezwłocznie, w ramach ustalonego na ten rok budżetu, a które wymagają dłuższej perspektywy czasowej.