Raport NIK: „Aktywni+”. Potrzeby przewyższały rządową ofertę

Problemy demograficzne z jakimi borykamy się od lat wymagają od państwa prowadzenia intensywnej polityki senioralnej, która umożliwi osobom starszym pełny udział we wszystkich dziedzinach życia społecznego. Zdaniem NIK, która skontrolowała dwie edycje Wieloletniego programu na rzecz Osób Starszych Aktywni+, w latach 2021- 2022 zbyt często w jego ramach dofinansowywano projekty dotyczące jednorazowych, krótkotrwałych działań, które nie zapewniały trwałej aktywizacji seniorów.

W badanym okresie Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej (MRiPS) przeznaczyło na realizację programu w sumie 80 mln zł, tymczasem organizacje pozarządowe ubiegały się o dofinansowanie projektów wartych ponad 400 mln zł. Ostatecznie resort przyznał środki na 630 z niemal 3300 złożonych ofert.

Założenia programu Aktywni+

W 2021 r. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej (MRiPS lub Ministerstwo) uruchomiło Program „Aktywni+”, który ma być realizowany do 2025 r. z aktywnym udziałem organizacji pozarządowych. Środki na ten cel pochodzą z budżetu państwa i wynoszą 200 mln zł (po 40 mln zł rocznie).

Program opiera się na czterech priorytetach:

• I - Aktywność społeczna (czas wolny, wsparcie samodzielności, wolontariat senioralny, wsparcie na rynku pracy).
• II - Partycypacja społeczna (samoorganizacja środowiska senioralnego, wpływa na lokalne działania).
• III - Włączenie cyfrowe (kompetencje w zakresie posługiwania się nowymi technologiami, wdrażanie nowych technologii).
• IV - Przygotowanie do starości (integracja międzypokoleniowa, kształtowanie pozytywnego wizerunku osób starszych, bezpieczeństwo).

Przyjęto, że każdemu z czterech priorytetów zostaną przyznane środki w wysokości 25 proc. rocznej dotacji, czyli po 9,5 mln zł. Minister Rodziny i Polityki Społecznej (Minister) odpowiedzialny za sprawy społeczne mógł jednak podjąć decyzję o przesunięciu środków między priorytetami, by dofinansować projekty o jak najwyższej jakości. Zarówno w 2021 r. jak i w 2022 r. Minister skorzystał z tego uprawnienia.

Podział środków przewidzianych na dotacje

Rok 2021

• priorytet I – 38% - 14,6 mln zł,
• priorytet II – 7% - 6,9 mln zł,
• priorytet III – 26% - 9,9 mln zł,
• priorytet IV – 19% - 7,4 mln zł.

Rok 2022

• priorytet I – 58% - 22,4 mln zł,
• priorytet II – 8% - 3,2 mln zł,
• priorytet III – 17% - 6,5 mln zł,
• priorytet IV – 17% - 6,6 mln zł.

W latach 2021-2022 MRiPS przeznaczyło na realizację Programu w sumie 80 mln zł, tymczasem organizacje pozarządowe ubiegały się o dofinansowanie projektów wartych ponad 400 mln zł. Ostatecznie resort przyznał środki na 630 z niemal 3300 złożonych ofert.

Efekty programu „Aktywni+”

W okresie objętym kontrolą NIK konkursy ogłaszane przez Ministerstwo cieszyły się ogromnym zainteresowaniem organizacji pozarządowych, co pokazuje jak duże są potrzeby związane z szeroko pojętą działalnością społeczną podejmowaną na rzecz osób starszych.

W 2021 r. zgłoszono 1658 ofert na kwotę ok. 211,4 mln zł, jednak Ministerstwo dofinansowało pięć razy mniej projektów. Mimo to, w kolejnym roku zrealizowano jeszcze mniej projektów - 313, choć zgłoszono 1639 ofert na kwotę ok.  231 mln zł.

W obu edycjach konkursu najwięcej ofert, bo ponad połowę złożyły stowarzyszenia oraz fundacje (prawie 40 proc.).

MRiPS założyło, że w ciągu 5 lat, wsparcie w ramach programu otrzyma w sumie 1520 organizacji, które obejmą swoimi projektami 300 tys. osób starszych. W pierwszym roku z programu skorzystało 317 organizacji i ok. 38 tys. seniorów, w drugim 313 organizacji i ok. 44 tys.  seniorów.