Asystent teraz! Protestujący domagają się ustawy o asystencji osobistej

- Pan prezydent jest doktorem nauk prawnych. Mam więc nadzieję, że słysząc naszą demonstrację, przypomni sobie ćwiczenia z praw człowieka. Bo asystencja osobista to prawo człowieka – powiedział na kolejnym już proteście osób z niepełnosprawnością i ich opiekunów Łukasz Orylski Z Europejskiej Sieci na Rzecz Niezależnego Życia (ENIL). Protest odbył się 15 kwietnia pod Pałacem Prezydenckim. Jego tematem przewodnim były właśnie usługi asystenckie.

Łukasz Orylski nie dotarłby na ten  protest, gdyby nie właśnie wsparcie asystencki. Niestety zdecydowana większość osób z niepełnosprawnością nie ma dostępu do tej usługi.  I to właśnie te sprawie manifestowano pod Pałacem Prezydenckim. Został on zorganizowany przez środowisko, które po raz pierwszy stawiło się w tym miejscu we wrześniu 2022 roku, domagając się prawa do możliwości łączenia pobierania świadczenia pielęgnacyjnego z zarabianiem.

Kancelario, do roboty!

Pracę nad  stworzeniem ustawy o asystencji osobistej trwają w Kancelarii Prezydenta już od dłuższego czasu. W kwietniu 2022 roku zaprezentowano koncepcję projektu ustawy. Niestety podczas piątkowego spotkania z przedstawicielami Kancelarii Prezydenta  zaprezentowano protestującym niewiele więcej niż właśnie samą koncepcję.

- Poszliśmy do Belwederu spotkać się z osobami z Kancelarii Prezydenta i niestety nie zobaczyliśmy projektu ustawy o asystencji osobistej, nad którym Kancelaria pracuje od 1,5 roku. Dostaliśmy za to garść mglistych zapowiedzi, które niekoniecznie się nam podobały – powiedziała podczas protestu Karolina Kosecka, jedna z jego liderek — Dowiedzieliśmy się też, że konsultacje społeczne, będą kiedyś w bliżej nieokreślonej przyszłości, bo Prezydent musi jeszcze podjąć decyzję, czy w ogóle ta ustawa będzie procedowana – dodała Karolina.

Podczas spotkania strona społeczna przedstawiła swoje uwagi i postulaty dotyczące powstającej tak długo ustawy. Osoby uczestniczące w protestach powiedziały o tym, że liczba godzin usługi asystenckiej musi być dostosowana do potrzeb osób z niepełnosprawnością, a w zakres jego obowiązków powinny być wpisane czynności medyczne. Wskazali też, że wbrew planom Kancelarii Prezydenta, usługi asystenckie powinny być dostępne również dla dzieci.

Wszystko to jednak zależy od tego, czy będzie wola polityczna, by po wielu miesiącach pracy, ustawa ujrzała światło dzienne.

- Jeśli teraz Prezydent da tej ustawie czerwone światło, to ze względu na rok wyborczy istnieje ryzyko, że trafi ona do kosza razem i wszystko trzeba będzie zaczynać od nowa – zauważyła Karolina Kosecka.  

 Dlaczego nie ma asystentów?

Tu warto zauważyć, że od 2019 roku programy usług asystenckich są realizowane dzięki Funduszowi Solidarnościowemu. Jedna na razie w formie pilotażowej, co negatywnie wpływa na dostępność do tych usług.

- O kilku lat jest program asystencji osobistej i działa on tak, że samorząd musi najpierw zrobić konkurs na realizację tych usług, by to zlecić na przykład organizacji pozarządowej, żeby móc otrzymać  na to fundusze. Działo się to zazwyczaj w okolicach marca-kwietnia a w mojej Łodzi na przykład dopiero w lipcu – zauważył Adam Zawisny, wiceprezes Stowarzyszenia Instytut Niezależnego Życia .

Podkreślił on, że tryb projektowy prowadzi m.in. do tego, że nie można zapewnić stałego zatrudnienia asystentom, którzy zamiast na rok, często otrzymują umowy na pół roku. Ponadto asystenci nie mają też superwizji, szkoleń czy wsparcia koordynatora, który czuwałby nad jakością tego typu usług. To prowadzi do tego, że mało kto decyduje się na taką ścieżkę kariery zawodowej.

- Dlatego nie mamy asystentów. A będą oni wtedy, gdy będzie ustawa o asystencji osobistej, stabilne finansowanie gwarantujące godziwe zarobki i wsparcie w formie szkoleń czy superwizji – podkreślił Adam Zawisny.

Co warte podkreślenia – w zbliżonej pod względem poziomu rozwoju Słowenii osoby z niepełnosprawnością otrzymują średnio 300 godzin usług asystencki miesięcznie. W Polsce zaś tylko 90 i to maksymalnie.

Małe domy muszą być w ustawie

Protestujący podkreślali też, że usługi asystenckie muszą być częścią szerszego wachlarza usług społecznych – takich jak choćby mieszkalnictwo wspomagane.

- Obawiam się, że gdy się zestarzeję i nie będę mogła sprawować opieki, mój syn, Antoni trafi do dużego DPS, gdzie nie będzie mieć prywatne przestrzeni, ani indywidualnego wsparcia – mówiła podczas protestu Małgorzata Rybicka, przewodnicząca Stowarzyszenia na Rzecz Osób Autystycznych-Takie osoby jak Antoni w DPS przeżywają regres, bo są one niedostosowane do ich potrzeb i trafiają do szpitali psychiatrycznej, gdzie długie miesiące są unieruchamiane w pasach bezpieczeństwa. Takie osoby muszą mieć miejsce w małych domach ze wsparciem w społecznościach lokalnych, które muszą mieć ustawową gwarancję finansowania – powiedziała przewodnicząca.

Małgorzata Rybicka poinformowała, że kilka takich domów już istnieje, jak choćby ten stworzony przez Stowarzyszenie Pomocy Osobom Autystycznym. Niestety z powodu braku stałego, zapewnionego ustawowo finansowania, osoby autystyczne nie mają możliwości zamieszkania w nich na stałe, a odbywają tam treningi mieszkalnictwa w ramach projektów. Nawiązała też do realizowanych ramach programu „Samodzielność – Aktywność – Mobilność!” Wspomaganych społeczności mieszkaniowych. Jej zdaniem bez rozwiązań ustawowych nie staną się miejscem stałego zamieszkania.

Dlatego też Porozumienie Autyzm-Polska rozpoczęło Kampania „Małe domy muszą być w ustawie”.

Nie dla skali

Podczas protestu nie mogło zabraknąć tematu przyjętego przez Sejm Projektu ustawy o świadczeniu wspierającym.

Choć protestujący uważają, że jest to krok w dobrym kierunku, to nie mogą pozwolić na obecny kształt ustawy. Nie zgadzają się na zaproponowaną w projekcie ustawy skalę i zasady przyznawania świadczenia wspierającego i pielęgnacyjnego. We wtorek 18 kwietnia odbędzie się spotkanie przedstawicieli protestu z Pełnomocnikiem Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych.