Najwyższa Izba Kontroli przyjrzała się opiece wytchnieniowej

     - W sumie w latach 2019–2021 (do 30 września) z różnych form opieki wytchnieniowej organizowanej przez jednostki samorządowe skorzystało ponad 16,5 tys. osób – czytamy w raporcie Najwyższej Izby Kontroli (NIK) dotyczącym opieki wytchnieniowej. Za raportu wynika m.in. to, że z powodu przedłużających się przygotowań, opieka wytchnieniowa była świadczona tylko przez kilka miesięcy w roku.     

Najwyższa Izba Kontroli objęła kontrolą Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej (MRiPS) odpowiedzialne m.in. za przygotowanie i wdrożenie Programu oraz dziewięć urzędów wojewódzkich i 26 gmin i powiatów realizujących Program. Głównym celem kontroli było ustalenie, czy organizacja wsparcia w postaci opieki wytchnieniowej i jej funkcjonowanie na poziomie lokalnym przyczyniły się do zwiększenia pomocy opiekunom osób niesamodzielnych.

Samorządy sobie jakoś radzą

Każdy z 9 skontrolowanych przez NIK urzędów wojewódzkich prawidłowo przygotował realizację Programu w województwach. Również 19 z 26 skontrolowanych jednostek samorządowych we właściwy sposób zorganizowało wdrażanie wsparcia wytchnieniowego. W siedmiu przypadkach gminy i powiaty nierzetelnie określiły zapotrzebowania na pomocy dla opiekunów osób niesamodzielnych, przez co zaplanowane przez te jednostki wsparcie nie było dostosowane do potrzeb. Trzeba podkreślić, że gminy i powiaty nie miały dostępu do danych o liczbie osób z niepełnosprawnościami zamieszkałych na ich terenie. W Polsce brakuje bazy danych określającej liczbę osób z niepełnosprawnościami, a istniejące rejestry są rozproszone w systemach różnych instytucji.

Zbyt długie przygotowania

Problemem po stronie niektórych skontrolowanych urzędów wojewódzkich, jak i gmin i powiatów były przedłużające się przygotowania do realizacji Programu. W konsekwencji pomoc dla opiekunów osób z niepełnosprawnościami świadczono tylko przez kilka miesięcy w roku. Ostatecznie ze wsparcia w skontrolowanych gminach i powiatach skorzystało w latach 2019–2021 zaledwie 53% spośród wszystkich ubiegających się o dofinansowanie (1.994 z 3.734).

Rosnące zainteresowanie

Program był realizowany w niepełnym stopniu. W latach 2019 -2021 jednostki samorządowe wykorzystały odpowiednio 30,5%, 58,5% i 77,9% przekazanych środków. Jednak z drugiej strony dane te pokazują, że wykorzystanie środków przez samorządy w badanym okresie sukcesywnie rosło. Ponad trzykrotnie wzrosła też liczba osób objętych wsparciem organizowanym przez samorządy – z ok. 3 tys. osób w 2019 roku do ponad 9 tys. w 2021 roku. Jednocześnie w okresie objętym kontrolą ponad dwukrotnie zwiększył się zasięg terytorialny Programu – w 2019 roku uczestniczyły w nim 324 gminy i powiaty, a w 2021 roku było to już 699 jednostek samorządowych.

W 2021 r. do Programu przystąpiły również organizacje pozarządowe, które nie zostały objęte badaniem NIK.

Postulaty NIK

Najwyższa Izba Kontroli uwzględniając stwierdzone w kontroli przypadki niejednolitego podejścia przez gminy i powiaty do sposobu realizacji opieki wytchnieniowej wniosła o:

• Podjęcie przez Ministra Rodziny i Polityki Społecznej działań mających na celu:
  • uregulowanie kwestii związanych z procedurą udzielania usług opieki wytchnieniowej w sposób spójny i niekolidujący z przepisami ustawy o pomocy społecznej, w tym rozważenie możliwości wystąpienia z inicjatywą legislacyjną w zakresie wprowadzenia na stałe do systemu pomocy społecznej tej formy wsparcia.
  • stworzenie jednego rejestru obejmującego pełne dane o liczbie osób niepełnosprawnych, z którego będą mogli korzystać przy rozpoznaniu potrzeb i planowaniu zakresu świadczeń realizatorzy Programu.
  • uregulowanie wymagań w zakresie organizacji i jakości udzielanych świadczeń opieki wytchnieniowej, w tym m.in. doprecyzowanie zasad naborów i kwalifikacji osób świadczących taką opiekę oraz szersze upowszechnienie informacji o Programie i możliwości skorzystania z niego.
• Aktywizację przez gminy i powiaty realizujące Program Opieki wytchnieniowej działań mających na celu przygotowanie do szybkiego wdrożenia i zapewnienia ciągłości opieki wytchnieniowej bezpośrednio po przyjęciu przez MRiPS kolejnego programu wsparcia wytchnieniowego.

Cały raport z badania można znaleźć na stronie NIK.