Jak PFRON będzie pomagać uchodźcom?

Wojna w Ukrainie sprawiła, że w Polsce pojawiły się miliony uchodźców, wśród których jest wiele osób z niepełnosprawnościami. Jak zamierza wspierać ich Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych i jak wpłynie to na dotychczasowe działania oraz plany Funduszu? O tym mówi nam w wywiadzie prezes PFRON, Krzysztof Michałkiewicz.

Mateusz Różański: Jakie działania w tej chwili podejmuje Fundusz w związku z wojną w Ukrainie?

Prezes Zarządu PFRON, Krzysztof Michałkiewicz: Już w połowie marca Parlament uchwalił specustawę o pomocy uchodźcom z Ukrainy. Zaraz po jej przyjęciu Rada Nadzorcza Funduszu przyjęła program „Pomoc obywatelom Ukrainy z niepełnosprawnością”. Po naszej rozmowie odbędzie się spotkanie Zarządu PFRON, podczas którego będziemy podejmować uchwały dotyczące konkretnych działań w ramach realizacji tego programu. Będzie on w znaczącej mierze ukierunkowany na wsparcie finansowe organizacji pozarządowych oraz samorządów pomagających uchodźcom z niepełnosprawnością. Już w pierwszych dniach rosyjskiej agresji na Ukrainę uruchomiliśmy także – we współpracy z PSONI w Gdańsku – dedykowany wsparciu uchodźców informacyjny numer telefonu.

W jaki sposób Fundusz będzie wspierał uchodźców z niepełnosprawnością?

PFRON ma przede wszystkim za zadanie wspierać obywateli naszego kraju będących osobami z niepełnosprawnością. Jak wcześniej wspomniałem, program wspierania uchodźców da nam natomiast możliwość – dzięki dodatkowym środkom – wspierania działań, prowadzonych przez samorządy i organizacje pozarządowe pomagające uchodźcom.

Czy są przewidywane jakieś programy wspierające dla uchodźców z niepełnosprawnością, którzy chcą podjąć pracę?

Jest jeszcze za wcześnie, by mówić o konkretnych planach w tym zakresie. Mamy świadomość, że wiele z tych osób pozostanie w naszym kraju, jednak warto także zauważyć, że sporo osób z niepełnosprawnością z Ukrainy udaje się dalej na zachód, na przykład do Niemiec. Niemniej, jednak już w tej chwili myślimy nad działaniami służącymi aktywizacji i rehabilitacji zawodowej tych osób. Liczymy, że wzbogacą one swoimi talentami i umiejętnościami nasz rynek pracy. To ważne w kontekście tego, że mamy coraz mniej osób z niepełnosprawnością w wieku aktywności zawodowej i coraz trudniej jest prowadzić aktywizację zawodową, stosując dotychczasowe metody.  

Czy w takim razie program rehabilitacji kompleksowej będzie otwarty dla osób z Ukrainy?

Program, o którym pan mówi, jest finansowany ze środków Unii Europejskiej, co stanowi pewne ograniczenie. Jednak już teraz mamy sygnały, że ośrodki, w których program jest realizowany, mogą także zadbać o osoby z niepełnosprawnością z Ukrainy, które zdecydują się zostać w Polsce. Dlatego bierzemy taki scenariusz pod uwagę.

Co z innymi programami aktywizacji zawodowej?

To o tyle trudne pytanie, że warunkiem, który trzeba spełnić, by skorzystać z większości programów realizowanych przez PFRON, jest posiadanie polskiego orzeczenia o niepełnosprawności. Prowadzimy rozmowy z Pełnomocnikiem Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, który nadzoruje system orzekania, o tym, by ten system mógł obejmować także osoby z Ukrainy, które będą chciały zostać w Polsce.

Czy działania związane z pomocą uchodźcom z Ukrainy wpłyną na realizację programów PFRON?

Nie. Nie chcemy tego i nie zakładamy scenariusza, w którym ich płynna realizacja mogłaby zostać zakłócona. Zdajemy sobie sprawę z ogromu potrzeb Polaków z niepełnosprawnością i właśnie wspieraniu ich aktywności społecznej i zawodowej służy przede wszystkim Fundusz. Niezależnie od tego, będziemy robić to wszystko, co z naszej strony możliwe, by pomóc uchodźcom z niepełnosprawnością z Ukrainy.   

W zeszłym roku zapowiedziano program „Samodzielność – Aktywność – Mobilność!”. Jakie są związane z nim plany i działania?  

Mamy nadzieje, że te programy, będące efektem decyzji premiera Mateusza Morawieckiego, zostaną w najbliższym czasie uruchomione. Przypomnę, że pakiet składa się z czterech elementów. Pierwszy z nich zakłada udostępnienie sprzętu osobom z niepełnosprawnością. Pracujemy intensywnie z Rządową Agencją Rezerw Strategicznych nad stworzeniem centralnej wypożyczalni, która będzie dysponować bardzo specjalistycznym sprzętem asystującym, umożliwiającym aktywne życie osobom z niepełnosprawnością. Będzie to oczywiście sprzęt spoza listy wyrobów refundowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia.

Drugi program dotyczy mieszkalnictwa. Chodzi m.in. o wspomagane społeczności mieszkaniowe. Chcemy, żeby osoby z niepełnosprawnością mogły trafiać do takich społeczności i otrzymywać odpowiednie wsparcie. W ramach tego modułu będziemy też m.in. dofinansowywać zamianę mieszkań w sytuacjach, gdy dostosowanie mieszkań jest bardzo trudne albo niemożliwe.

Trzeci moduł, dotyczący mobilności, ma umożliwić osobom z niepełnosprawnością dostęp do transportu dostosowanego do ich potrzeb. Dzięki temu będą one mogły pojechać na zajęcia czy rehabilitację, ale też na np. spotkanie do kawiarni czy do kina.

A czwarty program ma pozwolić na zwiększenie liczby placówek aktywizujących pod kątem zawodowym osoby z najcięższą niepełnosprawnością. Chodzi o to, by liczba dostępnych miejsc w Warsztatach Terapii Zajęciowej oraz w Zakładach Aktywności Zawodowej w dużo większym stopniu odpowiadała zapotrzebowaniu.

Jako ktoś wychowany w Puszczy Kampinoskiej jestem szczerze zainteresowany programem dostępnych parków przyrodniczych. Większości ludzi Park Narodowy kojarzy się z lasem, rezerwatami, dziką zwierzyną. Gdzie tu miejsce na dostępność?

Nie tak dawno podpisaliśmy umowę na realizację projektu „Obszar chroniony, obszar dostępny” z Centrum Projektów Europejskich. Projekt realizowany jest w formule partnerstwa, którego Liderem jest Fundusz, zaś partnerami są Ministerstwo Klimatu i Środowiska i fundacja Global Nature Fund. To wydarzenie odbyło się w Poleskim Parku Narodowym. Ten Park znajduje się na terenie województwa lubelskiego i składa się w dużej części z podmokłych łąk i lasów, bagien, stawów i rozlewisk. Wokół miejsca, gdzie odbywało się podpisanie umowy, są już dostosowane ścieżki turystyczne, utworzone specjalne kładki, dzięki którym osoby z niepełnosprawnością mogą podziwiać tamtejszą przyrodę. To przykład obszaru, na którym można wprowadzić rozwiązania umożliwiające uczestnictwo w turystyce dla osób z niepełnosprawnościami. Projekt pozwoli na wypracowanie rozwiązań, które umożliwią otwarcie przed osobami z niepełnosprawnością przestrzeni przyrodniczej. Te rozwiązania zostaną poddane testom w 10 wybranych polskich parkach o różnej specyfice, a następnie będą mogły być wdrażane w całym kraju.

Ewa Pawłowska: Gdy rozmawiamy o dostępności, to muszę wspomnieć o trwającej już rok akcji „Przewijamy Polskę”. Chciałabym zapytać o to, czy przy okazji takich programów, jak „Dostępne parki przyrodnicze” jest szansa na promowanie komfortek – miejsc, gdzie można przewinąć lub przebrać dorosłą osobę z niepełnosprawnością w godnych warunkach?

Niedawno uczestniczyłem w otwarciu Ośrodka Badań i Testów w Świdniku. Jednym z miejsc, które wzbudziło największe zainteresowanie uczestników tego wydarzenia, była właśnie komfortka. Widać, że komfortek jest coraz więcej i coś, co było jeszcze niedawno jedynie pomysłem, ideą, obecnie staje się elementem naszej rzeczywistości. Mam nadzieję, że również w budynkach dostępnych dla turystów w parkach przyrodniczych będą znajdować się takie komfortki.

Ewa Pawłowska: To na koniec chciałabym zapytać o inne inicjatywy podejmowane przez PFRON w ostatnim czasie. Proszę o nich krótko opowiedzieć.

Cały czas myślimy o tym, jak najlepiej zaspokajać potrzeby osób z niepełnosprawnością. Nie zapominamy choćby o kulturze. W tej chwili pracujemy m.in. nad konkursem, który będzie służył promocji wydarzeń artystycznych (np. teatralnych) z czynnym udziałem osób z niepełnosprawnością. Bardzo ważne są kolejne działania w zakresie dostępności. Realizujemy np. programy czy projekty, poprzez które wspieramy finansowo samorządy – tak, by podmioty publiczne mogły dostosować swoje obiekty do wymogów ustawy o dostępności. Mam tu na myśli projekt Ośrodka Wsparcia Architektury Dostępnej czy program Dostępny Samorząd – Granty. Dążymy do tego, by przestrzeń publiczna w naszym kraju była jak najbardziej przyjazna dla osób z różnego rodzaju niepełnosprawnościami.