Informator ZUS. Kiedy przysługuje zasiłek macierzyński?

Z zasiłku macierzyńskiego może skorzystać osoba, która urodzi dziecko albo przyjmie dziecko na wychowanie. Prawo do tego zasiłku nie zależy od okresu ubezpieczenia chorobowego – od tzw. okresu wyczekiwania.

Zasiłek macierzyński przysługuje osobie, która w czasie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu lub przebywania na urlopie wychowawczym:

• urodzi dziecko;
• przyjmie na wychowanie dziecko w wieku do 7 lat i wystąpi do sądu opiekuńczego o przysposobienie tego dziecka albo przyjmie na wychowanie dziecko w ramach rodziny zastępczej (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej);
• przyjmie na wychowanie dziecko w wieku do 10 lat, które otrzymało decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, i wystąpi do sądu opiekuńczego o przysposobienie tego dziecka albo przyjmie takie dziecko na wychowanie w ramach rodziny zastępczej (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej).

Okres, przez który można otrzymywać zasiłek macierzyński, zależy od liczby dzieci urodzonych podczas jednego porodu albo przyjętych jednocześnie na wychowanie. Wynika on z Kodeksu pracy i odpowiada:

• urlopowi macierzyńskiemu (z tytułu urodzenia dziecka) albo urlopowi na warunkach urlopu macierzyńskiego (z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie);
• urlopowi rodzicielskiemu (z tytułu urodzenia dziecka albo przyjęcia dziecka na wychowanie).

Zasiłek za okres urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego

Można otrzymywać zasiłek macierzyński przez:

• 20 tygodni (140 dni) – w przypadku urodzenia albo przyjęcia na wychowanie 1 dziecka;
• 31 tygodni (217 dni) – w przypadku urodzenia podczas jednego porodu albo jednoczesnego przyjęcia na wychowanie 2 dzieci;
• 33 tygodnie (231 dni) – w przypadku urodzenia podczas jednego porodu albo jednoczesnego przyjęcia na wychowanie 3 dzieci;
• 35 tygodni (245 dni) – w przypadku urodzenia podczas jednego porodu albo jednoczesnego przyjęcia na wychowanie 4 dzieci;
• 37 tygodni (259 dni) – w przypadku urodzenia podczas jednego porodu albo jednoczesnego przyjęcia na wychowanie 5 lub więcej dzieci.

Zasiłek za okres urlopu rodzicielskiego

Osoba, która wykorzysta zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, może dalej go pobierać za okres, który odpowiada urlopowi rodzicielskiemu.

Zasiłek przysługuje wtedy maksymalnie przez:

• 32 tygodnie – w przypadku urodzenia albo przyjęcia na wychowanie jednego dziecka w wieku do 7 lat albo do 10 lat – jeśli to dziecko ma decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego;
• 34 tygodnie – w przypadku urodzenia podczas jednego porodu albo równoczesnego przyjęcia na wychowanie dwojga lub więcej dzieci.

Zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego można wykorzystać jednorazowo albo w częściach (maksymalnie czterech) będących wielokrotnością tygodnia. Każda z części musi trwać przynajmniej 8 tygodni.

Nie dotyczy to jednak:

• pierwszej części zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego, która musi trwać:
  • przynajmniej 6 tygodni – w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie jednego dziecka;
  • przynajmniej 3 tygodnie – w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka, które w ciągu 9 tygodni skończy 7 lat (albo 10 lat, jeżeli ma decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego);
• ostatniej części zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego.

WAŻNE! Rodzice mogą dzielić się korzystaniem z zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego.

Można wykorzystać 16 tygodni zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego w terminie, który nie przypada bezpośrednio po zasiłku macierzyńskim, z którego osoba już skorzystała (najpóźniej do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat). Nie jest to jednak możliwe, jeśli w ciągu 21 dni po porodzie albo po przyjęciu dziecka lub dzieci na wychowanie został złożony wniosek o zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze. 16 tygodni zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego można wykorzystać maksymalnie w dwóch częściach.

Wysokość zasiłku macierzyńskiego

Zasiłek macierzyński za okres, który odpowiada urlopowi macierzyńskiemu lub urlopowi na warunkach urlopu macierzyńskiego, wynosi 100 proc. podstawy wymiaru (przeciętnego wynagrodzenia lub przychodu za ostatnie 12 miesięcy). Natomiast zasiłek macierzyński za okres, który odpowiada urlopowi rodzicielskiemu, wynosi 100 proc. podstawy wymiaru za:

• pierwsze 6 tygodni – w przypadku urodzenia albo przyjęcia na wychowanie jednego dziecka;
• pierwsze 8 tygodni – w przypadku urodzenia podczas jednego porodu albo równoczesnego przyjęcia na wychowanie 2 lub więcej dzieci.

W kolejnych tygodniach zasiłek za okres urlopu rodzicielskiego wynosi 60 proc. podstawy wymiaru.

Rodzic może jednak zdecydować, że chce otrzymywać zasiłek macierzyński w takiej samej wysokości za okres, który odpowiada urlopowi macierzyńskiemu (urlopowi na warunkach urlopu macierzyńskiego) i urlopowi rodzicielskiemu. Będzie on wtedy wynosił 80 proc. podstawy wymiaru, czyli przeciętnego wynagrodzenia lub przychodu za ostatnie 12 miesięcy. Wystarczy, że w ciągu 21 dni od porodu lub przyjęcia dziecka na wychowanie rodzic złoży wniosek o zasiłek macierzyński za cały okres urlopu macierzyńskiego (urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego) i rodzicielskiego.

Zasiłek macierzyński dla ojca dziecka

Ubezpieczony ojciec dziecka może skorzystać z zasiłku macierzyńskiego, gdy np.:

• przyjmie na wychowanie dziecko w wieku do 7 lat lub dziecko w wieku do 10 lat, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, i wystąpi do sądu opiekuńczego w sprawie przysposobienia tego dziecka;
• przejmie opiekę nad dzieckiem, gdy jego matka wykorzysta zasiłek macierzyński za co najmniej 14 tygodni po porodzie i będzie chciała wcześniej wrócić do pracy, przestanie pobierać zasiłek macierzyński w związku z pobytem w szpitalu lub swoją niepełnosprawnością albo umrze lub porzuci dziecko.

Ojciec, który wychowuje dziecko ma dodatkowo prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres, który odpowiada urlopowi ojcowskiemu – do 2 tygodni. Jego wysokość to 100 proc. podstawy wymiaru.

Z zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego można skorzystać maksymalnie do:

• ukończenia przez dziecko 2. roku życia – jeśli urodzi się dziecko;
• 24 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia (10. roku życia, jeśli dziecko ma decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego) – w przypadku przysposobienia dziecka. 

WAŻNE! Urlop ojcowski można wykorzystać jednorazowo albo w dwóch częściach. Każda z tych części musi trwać przynajmniej tydzień. Części urlopu ojcowskiego nie muszą przypadać bezpośrednio po sobie.

Artykuł pochodzi z numeru 6/2021 magazynu „Integracja”.

Zobacz, jak możesz otrzymać magazyn Integracja.

Sprawdź, jakie tematy poruszaliśmy w poprzednich numerach.