Czy to już zaburzenie? Klasyfikacja ICD-11 to nowe podejście do zdrowia psychicznego

Od 1 stycznia 2022 roku w krajach anglojęzycznych obowiązuje nowa Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób: ICD-11. W Polsce lekarze i specjaliści zaczną się nim posługiwać w przyszłym roku, ale już dziś warto się przyjrzeć ważnym zmianom w obszarze zdrowia psychicznego. Nowa klasyfikacja wprowadza bowiem bardzo ciekawe zmiany w nazewnictwie i dodatkowe, niekiedy dyskusyjne, jednostki zaburzeń. 

Neurorozwój i neurokognitywistyka

ICD-11 obejmuje 21 grup chorób i zaburzeń, w porównaniu z 11 obecnymi w ICD-10. Zmieniono sposób ich oznaczania. Zdrowia psychicznego nie opisują już klasyczne „F”, czyli grupy od F00 do F99, ale rozdział 6, który nie nazywa się już „zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania”, lecz „zaburzenia psychiczne, zaburzenia zachowania i zaburzenia neurorozwojowe”. Jeśli chodzi o poszczególne sekcje, znikły na przykład „organiczne zaburzenia psychiczne”, a pojawiły się „zaburzenia neurokognitywne”. Sekcję „zaburzenia rozwoju psychologicznego”, gdzie klasyfikowano m.in. objawy dotyczące spektrum autyzmu, zastąpiono „zaburzeniami neurorozwojowymi”. Wyraźnie widać, że nowa klasyfikacja jest próbą wprowadzenia mniej stygmatyzującego języka. Na przykład nie ma już określenia „upośledzenie umysłowe” – zamiast tego są „zaburzenia rozwoju intelektualnego".

Nowe kategorie

Niektóre nowe kategorie diagnostyczne, na przykład granie na komputerze, objadanie się czy sporadyczne wybuchy agresji, były przedmiotem ożywionych dyskusji, ponieważ wzbudziły wątpliwości, czy tak naprawdę nie patologizują zwyczajnych ludzkich zachowań i reakcji. Poniżej wymieniamy kilka z nich – oceńcie sami!

Przedłużająca się żałoba – to żałoba utrzymująca się wyjątkowo długo, wszechogarniająca i utrudniająca funkcjonowanie. Powstaje pytanie, do kiedy żałoba przestaje być „normalna”, a kiedy trwa już „zbyt długo”…

Zaburzenie przedmiesiączkowe (Premenstrual Dysphoric Disorder) to potoczny PMS – obniżony nastrój, drażliwość, roztargnienie, które zaczynają się kilka dni przed początkiem miesiączki i ustępują do tygodnia po tym dniu.

Gaming Disorder – uporczywe lub nawracające granie w gry komputerowe. Co ciekawe, w definicji tej jednostki nie występuje słowo „uzależnienie".

Drapanie się (Excoriation Disorder) – to nawracające skubanie skóry prowadzące do jej uszkodzeń, któremu towarzyszą nieskuteczne próby zaprzestania albo osłabienia tego zachowania.

Zbieractwo (Hoarding Disorder) – gromadzenie rzeczy z powodu ich nadmiarowego nabywania lub trudności w pozbywaniu się ich, bez względu na ich rzeczywistą wartość.

Body Dysmorphic Disorder (dotychczas: dysmorfofobia klasyfikowana jako odmiana hipochondrii) – uporczywe zaabsorbowanie co najmniej jednym defektem lub jedną wadą wyglądu, niezauważalną lub ledwo widoczną dla innych.

Kolmpulsywne zachowania seksualne – trwała niemożność kontrolowania silnych impulsów seksualnych, co prowadzi do powtarzających się zachowań seksualnych.

Złożone PTSD – „Klasyczny” stres pourazowy stwierdzano po wystąpieniu następujących trzech objawów: 1) ponowne przeżywanie traumatycznego zdarzenia w postaci intensywnych wspomnień, flashbacków albo koszmarów sennych, 2) unikanie myśli o traumatycznym zdarzeniu oraz sytuacji czy osób, które mogą je przypominać; 3) utrzymujące się poczucie zwiększonego zagrożenia). Złożone PTSD dodatkowo ma się cechować znacznym i utrzymującym się zakłóceniem regulacji emocji, negatywnym obrazem siebie i trudnościami w utrzymywaniu relacji międzyludzkich.

Aby ostudzić niepokoje, Światowa Organizacja Zdrowia zamieściła w ICD-11 wskazówki diagnostyczne, kładące szczególny nacisk na czynniki rozróżniające „zaburzenie” od zwyczajnego ludzkiego funkcjonowania.