RPO o wsparciu państwa dla opiekunów osób z niepełnosprawnością niespokrewnionych w pierwszym stopniu

Rzecznik Praw Obywatelskich skierował pismo do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej w sprawie koniecznych regulacji.

RPO przypomina, że zgodnie z Konstytucją również dalsi krewni opiekujący się  osobą z niepełnosprawnością powinni mieć dostęp do świadczenia pielęgnacyjnego. Minęło już siedem lat od wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który uznał, że zróżnicowanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących pieczę nad osobą z niepełnosprawnością jest niezgodne z ustawą zasadniczą.

Biuro RPO przyjmuje wiele zgłoszeń o trudnościach w uzyskiwaniu należnych świadczeń opiekuńczych przez osoby faktycznie sprawujące opiekę nad niepełnosprawnym członkiem bliskiej rodziny. Zastępca rzecznika praw obywatelskich Stanisław Trociuk poprosił minister rodziny i polityki społecznej Marlenę Maląg o stanowisko co do stosownych działań prawodawczych. 

Na tle stosowania przepisów dotyczących dostępu do świadczenia pielęgnacyjnego osób innych niż spokrewnione w pierwszym stopniu i zobowiązanych do alimentacji względem podopiecznego istnieje liczne orzecznictwo sądowoadministracyjne. W ostatnim czasie uwidaczniają się w nim jednak znaczne rozbieżności. Dotyczą tego, czy osobom innym niż spokrewnione w pierwszym stopniu z osobą wymagającą opieki może być przyznane świadczenie pielęgnacyjne i pod jakimi warunkami.

Przykładowo problemy te dotyczą:

• wnuków, którzy w miejsce swoich rodziców – często osób starszych i schorowanych – podejmują się opieki nad babcią lub dziadkiem;
• osób, które przejmują opiekę, gdyż osoby spokrewnione w bliższym stopniu wyjechały za granicę, mieszkają w odległej miejscowości, nie utrzymują kontaktów z osobą wymagającą opieki, sprawują opiekę nad innym chorym członkiem rodziny, ich stan zdrowia uniemożliwia sprawowania opieki itd.

W opinii Rzecznika przepisy regulujące dostęp do świadczenia pielęgnacyjnego zbyt rygorystycznie warunkują możliwość ustalenia prawa do świadczenia osób innych niż spokrewnione w pierwszym stopniu z osobą wymagającą opieki. 

W celu realnego rozwiązania problemu istnieje potrzeba uelastycznienia art. 17 ust. 1a Ustawy o świadczeniach rodzinnych. Konieczne jest wprowadzenie stosownej regulacji określającej wprost możliwość uzyskania przez opiekuna świadczenia pielęgnacyjnego w sytuacji gdy z powodów obiektywnych osoby spokrewnione w pierwszym stopniu nie mogą sprawować opieki.