TVP wykluczyła osoby głuche z transmisji Święta Narodowego. RPO interweniuje u prezesa TVP

Telewizja publiczna nie zapewniła tłumaczenia na polski język migowy podczas transmisji z uroczystości Święta Wojska Polskiego i rocznicy Bitwy Warszawskiej 15 sierpnia 2021 r. Osoby głuche poczuły się wykluczone z udziału w obchodach ważnych wydarzeń. W sprawie dostępności uroczystości państwowych i praw osób z niepełnosprawnościami RPO Marcin Wiącek zwrócił się prezesa TVP Jacka Kurskiego.

Marcin Wiącek pyta prezesa TVP, jakie działania podjęto dla zapewnienia dostępności transmisji z uroczystości państwowych dla osób z niepełnosprawnościami, w tym transmisji z obchodów 15 sierpnia 2021 r. Zwraca się również o podanie liczby skarg w 2021 r. na niedostępność programów TVP i materiałów VOD oraz o to, jakie działania podjęto w związku z tym. W swoim piśmie do prezesa TVP, Rzecznik powołuje się na artykuły z Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych, Konstytucji oraz Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.

Wykluczanie informacyjne

Dostępność dla osób z niepełnosprawnościami jest warunkiem samodzielnego życia oraz pełnego uczestnictwa w życiu społecznym na równych z innymi zasadach. Państwo powinno rozpoznawać i eliminować przeszkody i bariery w zakresie dostępności informacji, komunikacji i innych usług, w tym usług elektronicznych – na co wprost wskazuje Konwencja o Prawach Osób Niepełnosprawnych. Obejmuje to także zachęcanie środków przekazu do zapewniania, by ich usługi były dostępne dla osób z niepełnosprawnościami.

Społeczność osób głuchych jest bardzo zróżnicowana. Nie wszyscy posługują się polskim językiem migowym. Osoby słabosłyszące zwracają uwagę na brak napisów, co pozbawia ich dostępu do informacji.

Od ogłoszenia stanu epidemii osoby z niepełnosprawnością słuchu toczą intensywną walkę o prawo do informacji. Wystąpienia do Prezesa Rady Ministrów, Ministra Zdrowia, Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, KRRiT – wspierane przez Rzecznika – spowodowały, że coraz więcej programów informacyjnych, konferencji prasowych i komunikatów jest tłumaczonych na polski język migowy oraz opatrzonych napisami. Sam RPO w trakcie pandemii wielokrotnie zwracał uwagę na potrzebę zapewnienia odpowiedniej jakości tłumaczenia przekazywanych treści. Programy telewizyjne nie uwzględniają odpowiednio potrzeb osób głuchych i słabosłyszących ‒ bardzo rzadko są opatrzone napisami lub nadawane z tłumaczeniem na polski język migowy.

Działania te są jednak niewystarczające. Nadal liczne transmisje telewizyjne nie są realizowane z odpowiednimi udogodnieniami dla osób z niepełnosprawnościami.

Pozorna dostępność

Jednocześnie nadal pojawiają się niedociągnięcia organizacyjne – nieraz sylwetka tłumacza/tłumaczki była zbyt mała, aby odbiorca mógł zapoznać się z informacjami, a napisy pozostawały zasłonięte przez inne elementy obrazu. Tak więc głusi otrzymują jedynie fragmentaryczne informacje, co pogłębia poczucie lęku i wykluczenia z życia społecznego. Takie działanie nie sprzyja również promowaniu aktywnej postawy obywatelskiej wśród osób z niepełnosprawnościami. 

Z tych względów zwiększenie dostępu do informacji w ramach różnych kanałów komunikacji, w tym telewizji i internetu, pozostaje istotnym postulatem RPO.

Napisy dla niesłyszących nie są alternatywnym rozwiązaniem wobec tłumaczenia na język migowy. Ponadto konieczne jest zapewnienie odpowiedniej widoczności znaków, mimiki i zakresu ruchu tłumacza.

Jeśli dana audycja jest nadawana na kilku programach jednocześnie, a nie wszystkie zawierają tłumaczenie na język migowy, szczególnie istotne jest przekazanie informacji, w którym kanale jest zapewnione tłumaczenie. Informacja ta powinna być wyraźnie wyeksponowana, np. w ogłoszeniach nadawcy, w Elektronicznym Przewodniku po Programach (EPG) lub w internecie.

Pismo RPO do prezesa TVP możesz przeczytać pod linkiem.

Więcej informacji na temat interwencji znajdziesz na stronie RPO.