Lider Dostępności 2021. Znamy laureatów konkursu!

- 6 lat temu po raz pierwszy wręczyliśmy te bardzo ważne nagrody. Bardzo ważne, bo dotyczące przestrzeni publicznej, która z samego założenia ma być dostępna dla każdego. Jeżeli przestrzeń ma być publiczna, to każdy musi mieć możliwość wejścia, jeśli tak nie jest, to traci ona swój walor publiczności – mówił prezydent Andrzej Duda, otwierając galę rozdania nagród kolejnej edycji konkursu Integracji i Towarzystwa Urbanistów Polskich „Lider Dostępności 2021”. Finał 6. edycji konkursu architektoniczno-urbanistycznego odbył się w Pałacu Prezydenckim 13 października 2021 r.

Prezydent Duda odniósł się do postaci Piotra Pawłowskiego, założyciela Integracji.

- To było właśnie wielką ideą, która przyświecała animatorowi tego konkursu, jego pomysłodawcy, panu Piotrowi Pawłowskiemu. Pan Piotr odszedł niestety 3 lata temu, dokładnie pięć dni temu, 8 października, była trzecia rocznica jego śmierci – przypomniał prezydent.

fot. Marta Kuśmierz

Podkreślił jednak, że idea trwa poprzez działania Integracji i konkurs „Lider Dostępności”.

- Aby otrzymać tę nagrodę, musi być „coś więcej” w projektowanych budynkach, nie tylko spełnienie przepisów i wymagań – zaznaczył.

40 zgłoszonych obiektów

Osiem nagród i dwa wyróżnienia w siedmiu kategoriach spośród 40 zgłoszonych obiektów w tegorocznym konkursie „Lider Dostępności 2021” – to wyniki obrad Kapituły Konkursu. Już po raz szósty był on zorganizowany przez Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji wspólnie z Towarzystwem Urbanistów Polskich, pod honorowym patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy. 13 października podczas uroczystej gali w Pałacu Prezydenckim wręczył on zwycięzcom nagrody.

Konkurs „Lider Dostępności” przede wszystkim promuje ideę projektowania uniwersalnego, czyli zapewniającego komfort i bezpieczeństwo wszystkim użytkownikom budynków lub przestrzeni, także osobom ze szczególnymi potrzebami. 

Ewa Pawłowska, prezes Stowarzyszenia Przyjaciół Integracji, przywołała podczas otwarcia gali swoje ostatnie doświadczenie z podróży z dżungli amazońskiej, gdzie doznała kontuzji kolana.

- To doświadczenie uświadomiło mi, że to ludzie są najważniejsi we wszystkich działaniach. Bo nawet tam, gdzie dostępności nie ma, życzliwi Indianie transportowali mnie do szpitala, gdzie mogłam otrzymać pomoc. Cieszę się, że spotykamy się w gronie ludzi wrażliwych – mówiła Ewa Pawłowska.

- Przy okazji chciałam zaprosić do naszego następnego konkursu, który wkrótce ogłosimy, na dostępny plac zabaw, nie tylko dla dzieci, ale dla całych rodzin. Szczegóły wkrótce – zapowiedziała prezes Integracji.

fot. Marta Kuśmierz

Testament Piotra Pawłowskiego

Postać Piotra Pawłowskiego, założyciela Integracji, była wielokrotnie przywoływana przez gości gali.

- Towarzyszy nam cały czas duch, testament Piotra Pawłowskiego – mówiła Marlena Maląg, minister rodziny i polityki społecznej.

Minister wymieniła liczne działania na rzecz osób z niepełnosprawnością, ujęte w Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami, m.in. konieczność deinstytucjonalizacji i wdrażanie nowego, niedawno zapowiedzianego, programu PFRON.

Z kolei Małgorzata Jarosińska-Jedynak, wiceminister funduszy i polityki regionalnej podkreśliła, że dostępność zaczyna się od drugiego człowieka, przełamania jego barier. Przywołała także wdrażany przez ministerstwo od 3 lat Program Dostępność Plus.

- Cieszę się, że jesteście państwo tutaj i krok po kroku zmieniacie tę rzeczywistość wokół nas – podkreśliła.

W tym roku zwyciężyli...

Tegoroczni zwycięzcy to:

• Architekt/urbanista: prof. Krzysztof Chwalibóg
• Przestrzeń publiczna – wyróżnienie: Park Miejski w Starogardzie Gdańskim
• Duży obiekt użyteczności publicznej: stacja metra Młynów w Warszawie
• Obiekt usług lokalnych:
  • Przedszkole Miejskie nr 20 im. Smoka Felusia w Mielcu
  • Szkoła Podstawowa nr 174 z Oddziałami Integracyjnymi im. Tadeusza Kościuszki w Warszawie Wesołej
  • wyróżnienie: budynek terapeutyczno-edukacyjny w Mikoszowie
• Obiekt biurowo-handlowy:
  • „Nowy Targ” we Wrocławiu
  • Varso Place w Warszawie
• Obiekt mieszkalny/hotelowy: Dom Marzeń w Gdyni
• Obiekt zabytkowy: Muzeum Emigracji w Gdyni

Obiekt z komfortką

Laureaci konkursu podkreślali, że nagroda ta jest dla nich motywacją do dalszych działań. Jak podkreślił prezydent Starogardu Gdańskiego, Janusz Stankowiak, odbierając wyróżnienie w kategorii Przestrzeń publiczna, może czasami trwa to dłużej i wolniej, ale warto.

- Już trzeci raz odbieramy nagrodę w tym konkursie. Nie ukrywam, że dzięki niemu zaczęliśmy szukać tematów, gdzie architektura i architekt mogą pomóc ludziom – powiedziała z kolei Dorota Sibińska z pracowni architektonicznej xystudio.

Pracownia zaprojektowała Szkołę Podstawową nr 174 z oddziałami integracyjnymi w Warszawie Wesołej. Placówka otrzymała nagrodę w kategorii Obiekt usług lokalnych.

Ze wzruszeniem nagrodę w kategorii Obiekt mieszkalny/hotelowy odebrali Katarzyna i Marek Karczewscy z Gdyńskiej Fundacji „Dom Marzeń” za Dom Marzeń w Gdyni.

- My, rodzice dzieci z niepełnosprawnością, mamy dostępność wdrukowaną w naszą codzienność – zaznaczyła Katarzyna Karczewska.

fot. Marta Kuśmierz

Dom Marzeń wyróżnia się także tym, że jest w nim komfortka, czyli pokój pielęgnacyjny dla osób dorosłych, niesamodzielnych.

Ewa Pawłowska podkreśliła, że wpisuje się to w akcję zainicjowaną przez koalicję pięciu organizacji – w tym Integrację – „Przewijamy Polskę”.

Karolina Grabowicz-Matyjas, dyrektor Muzeum Emigracji w Gdyni, odbierając nagrodę w kategorii Obiekt zabytkowy zaznaczyła, jak ważnym doświadczeniem w tworzeniu obiektu dostępnego dla niej samej było skorzystanie z wózka oraz przejście muzeum z zawiązanymi oczami.

- To doświadczenia, które zostawiają ślad na stałe. Zapraszam, by konsultować ze środowiskiem osób niepełnosprawnych dostępność, by my mamy prawo nie wiedzieć, oni wiedzą to najlepiej – podkreśliła.

Szczególna postać w obszarze dostępności

Nagrodę w kategorii Architekt/urbanista otrzymał w tym roku prof. Krzysztof Chwalibóg, pionier projektowania uniwersalnego w Polsce, a także wieloletni prezes Stowarzyszenia Architektów Polskich. „To on wprowadził posłów z niepełnosprawnością na sejmową mównicę” – jak zaznaczył prowadzący galę Roman Czejarek.

W filmie prezentowanym podczas gali prof. Chwalibóg wspominał Piotra Pawłowskiego i wspólną z nim pracę nad tworzeniem dostępnym polskiego Sejmu.

- Jestem niesłychanie wdzięczny Piotrowi Pawłowskiemu, że umożliwił mi współdziałanie z nim w różnych działaniach dotyczących dostępności, i to było wielką szansą, którą starałem się wykorzystać, a sądzę, że trudno jest mówić o czymś ważniejszym, jeśli człowiek zajmuje się architekturą – mówił prof. Chwalibóg.

Odbierając nagrodę podziękował zaś prezydentowi szczególnie za to, że obejmuje swoim patronatem działania dotyczące dostępności i przyjacielskości.

W dotychczasowych edycjach konkursu „Lider Dostępności” nagrodzono już ponad 50 obiektów.

Laureaci i wyróżnieni – za co zostali nagrodzeni?

Architekt/urbanista: Krzysztof Chwalibóg

fot. Integracja

Tegoroczny laureat jest jednym z pionierów projektowania uniwersalnego w Polsce, a także wieloletnim prezesem Stowarzyszenia Architektów Polskich. Był inicjatorem powołania w 1996 r., a następnie przewodniczącym, Polskiej Rady Architektury. Zasiadał też m.in. w Głównej Komisji Urbanistyczno-Architektonicznej i Radzie Dostępności Urzędu Transportu Kolejowego. Wraz ze swoją małżonką, Bożenną Turant-Chwalibóg zainicjował konkurs Międzynarodowej Unii Architektów „Przestrzenie przyjazne i dostępne”. Jest także znany z aktywnego działania na rzecz dostępności architektonicznej za granicą m.in. w Turcji, gdzie stworzył projekt koncepcyjny ośrodka rehabilitacyjno-rekreacyjnego dla osób z niepełnosprawnością w mieście Mahmutlar, i w Chinach, gdzie otrzymał honorową profesurę Uniwersytetu Architektury i Technologii w Xi’an. Wśród jego najważniejszych dokonań warto wymienić szereg audytów dostępności obiektów użyteczności publicznej, w tym m.in. Pałacu Prezydenckiego, Kancelarii Premiera, Belwederu i Kancelarii Prezydenta, a także projekt i realizację dostępności Sejmu RP. Za swoje zasługi Krzysztof Chwalibóg był wielokrotnie wyróżniany, m.in. w 2012 r. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Przestrzeń publiczna – wyróżnienie: Park Miejski w Starogardzie Gdańskim

Wyróżniony za czytelny układ parkowej kompozycji oraz dostępność wejść, ścieżek i tarasów widokowych dla osób ze specjalnymi potrzebami. Park Miejski w Starogardzie Gdańskim to miejsce, w którym bezpiecznie i z przyjemnością może poruszać się każda osoba poszukująca spokoju i relaksu.

Duży obiekt użyteczności publicznej: stacja metra Młynów w Warszawie

fot. Maciej Czerski

Nagrodzony jako wzór w projektowaniu, budowie i aranżacji wnętrz dla wszystkich podobnych obiektów komunikacji publicznej. Stacja Młynów udowadnia, że tego typu obiekty mogą być maksymalnie dostępne i bezpieczne dla pasażerów ze wszystkimi potrzebami, zachowując jednocześnie wysoki poziom estetyczny przestrzeni. Udogodnienia zastosowane na stacji to m.in. tyflograficzne mapy opisane alfabetem Braille’a, ścieżki prowadzące dla osób niewidomych i niedowidzących, informacje w alfabecie Braille’a na poręczach schodów, nowy rodzaj bramek wejściowych wygodniejszych dla osób poruszających się na wózkach.

Obiekt usług lokalnych – w tej kategorii, dwie równorzędne nagrody otrzymały:

Przedszkole Miejskie nr 20 im. Smoka Felusia w Mielcu

Za to, że jest miejscem tworzonym z myślą o każdym dziecku jako niezależnej jednostce. Przedszkole im. Smoka Felusia doskonale łączy kolorową estetykę z dbałością o potrzeby małych użytkowników o różnych rodzajach i stopniach niepełnosprawności. W placówce zastosowano m.in. tyflomapę, która za pomocą dotyku ułatwia dostanie się do poszczególnych części przedszkola, ścieżki dotykowe i nazwy grup w alfabecie Braille’a oraz plac zabaw z huśtawkami dla dzieci z niepełnosprawnością ruchową. Mieleckie przedszkole pokazuje dzieciom, że świat jest dla wszystkich ludzi, bez względu na ich ograniczenia.

Szkoła Podstawowa nr 174 z Oddziałami Integracyjnymi im. Tadeusza Kościuszki w Warszawie Wesołej

fot. xystudio

Za pokazanie, że dzięki kreatywności i wspólnemu działaniu można stworzyć miejsce do komfortowej nauki i poznawania świata przez uczniów o wszystkich potrzebach. W placówce zastosowano m.in. wewnętrzną pochylnię niwelującą różnicę poziomów między parterem starej i nowej części szkoły, salę do terapii sensorycznej, biurka dla uczniów poruszających się na wózkach, krzesła lub pufy dla dzieci z ADHD. Nowe skrzydło budynku w Warszawie Wesołej to prawdziwa szkoła różnorodności, która łączy stare z nowym, wykorzystując przy tym naturalne ukształtowania terenu i ocalając drzewostan.

Wyróżnienie w kategorii obiekt usług lokalnych przyznano zaś budynkowi terapeutyczno-edukacyjnemu w Mikoszowie

Jury doceniło przemianę zabytkowej gorzelni w placówkę o nowych celach edukacyjnych, zdrowotnych i społecznych. Budynek w Mikoszowie, w którym działają warsztaty terapii zajęciowej to istotna część wzorcowego kompleksu aktywizacji zawodowej, chroniącego lokalną społeczność osób z niepełnosprawnościami przed wykluczeniem z rynku pracy.

Obiekt biurowo-handlowy – w tej kategorii również przyznano dwie równorzędne nagrody obiektom:

„Nowy Targ” we Wrocławiu

fot. Maciej Lulko

Za stworzenie budynku, który jest żywą częścią miasta i jego mieszkańców o każdej porze dnia. „Nowy Targ” to przykład eleganckiej, wielkomiejskiej architektury, dostosowanej do stylu okolicznej przestrzeni. „Nowy Targ” to wzorcowe rozwiązania, (m.in. ciągi piesze wokół obiektu o równej, antypoślizgowej nawierzchni, nisko lub bezprogowe wejścia, czytniki kart dostępu i domofonu na niskiej wysokości), które pozwalają użytkownikom ze specjalnymi potrzebami w pełni korzystać ze wszystkich usług w obiekcie.

Varso Place w Warszawie

fot. Filip Bramorski

Za ożywienie centrum Warszawy obiektami użyteczności publicznej, z których mogą swobodnie korzystać osoby z różnymi niepełnosprawnościami i potrzebami, m.in. osoby niewidome, słabowidzące, niesłyszące, poruszające się na wózkach i o kulach, osoby starsze, rodzice z dziećmi albo osoby z nieporęcznym bagażem czy nieznające języka polskiego. Budynki Varso Place mają czytelny układ komunikacyjny oraz detale, które ułatwiają użytkownikom poruszanie się po budynkach i korzystanie z ich usług. Twórcy zadbali również o to, aby fragment ul. Chmielnej, gdzie zlokalizowane są budynki, był bardziej zielony i wygodniejszy dla pieszych.

Obiekt mieszkalny/hotelowy: „Dom Marzeń” w Gdyni

fot. Iwona Wojdowska

Jury konkursu nagrodziło ten obiekt za doskonałe powiązanie rozwiązań projektowania uniwersalnego oraz stworzenie modelowej przestrzeni mieszkalnej, idealnej do życia indywidualnego i we wspólnocie. „Dom Marzeń” to również twórcze połączenie w jednym projekcie funkcji mieszkalnej z komercyjną i społeczną. Na pierwszym piętrze budynku znajduje się środowiskowy dom samopomocy typu B prowadzony dla 30 osób z niepełnosprawnością (tym sprzężoną), II i III piętro zajmują mieszkania chronione, a na każdym z tych pięter może zamieszkać 7-10 osób z niepełnosprawnością. W piwnicy budynku znajduje się przestrzeń wielofunkcyjna, m.in. sala rehabilitacyjna, pracownia muzyczna, sala warsztatowa, a na parterze zlokalizowane jest przedszkole, które współfinansuje utrzymanie „Domu Marzeń”, ale także integruje jego mieszkańców ze społecznością lokalną.

Warto dodać, że gdyński „Dom Marzeń” posiada również komfortkę, czyli pomieszczenie z leżanką, z którego korzystają dorosłe osoby z niepełnosprawnością, aby w godnych, higienicznych warunkach, z pomocą opiekunów zmienić pieluchomajtki. O utworzenie w całym kraju sieci komfortek walczy koalicja pięciu organizacji pozarządowych: Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci i Dorosłych z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym „Żurawinka”, Fundacja Mali Siłacze, Fundacja NieOdkładalni, Lubelskie Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych – Sejmik Wojewódzki oraz Fundacja Integracja, realizując wspólnie akcję społeczną pod nazwą „Przewijamy Polskę”.

Obiekt zabytkowy: Muzeum Emigracji w Gdyni

fot. Bogna Kociumbas

Tytuł „Lidera Dostępności 2021” przyznano za stworzenie w historycznym budynku Dworca Morskiego miejsca pamięci o wszystkich Polakach wyruszających w świat. Muzeum Emigracji to przykład modelowej współpracy projektantów i budowniczych ze środowiskami osób ze specjalnymi potrzebami. Gdyńskie muzeum to wzorcowa placówka kultury, w której wszyscy użytkownicy z niepełnosprawnościami, także ze spektrum autyzmu i niepełnosprawnością intelektualną, mogą swobodnie i bezpiecznie korzystać z interesujących treści.

Organizator

Współorganizator

Honorowy Patronat Prezydenta RP Andrzeja Dudy

Partner instytucjonalny

Patroni medialni