Strategia deinstytucjonalizacji i przepisy niwelujące różnicowanie opiekunów już blisko?

- Prekonsultacje strategii deinstytucjonalizacji, nad którą pracuje ministerstwo rodziny, odbędą się w lipcu – mówił 24 czerwca na posiedzeniu sejmowych Komisji Zdrowia oraz Polityki Społecznej i Rodziny, wiceminister Stanisław Szwed.

- Podjęliśmy działania związane z deinstytucjonalizacją w Krajowym Programie Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu, aktualnie program jest w trakcie prac rządowych na etapie Komitetu Stałego Rady Ministrów i pracujemy w resorcie nad strategią deinstytucjonalizacji, potem będzie ona poddana prekonsultacjom. Mamy projekt, nad którym pracowała grupa ekspertów oraz nasz departament, a w przyszłym tygodniu chcemy odbyć szerokie prekonsultacje zarówno z organizacjami pozarządowymi, ROPS-ami, jak i samorządami. Po prekonsultacjach będziemy gotowi, by przedstawić projekt do prac parlamentarnych – mówił wiceminister rodziny i polityki społecznej, Stanisław Szwed.

Pilotaż do 2023 r.

Dodał, że do 2023 r. 20 samorządów będzie prowadziło program pilotażowy z zakresu wdrażania deinstytucjonalizacji.

- Jesteśmy obecnie na etapie wyłaniania wykonawców programu – dodał.

Połączone komisje sejmowe zajęły się tego dnia informacją Ministra Rodziny i Polityki Społecznej oraz Ministra Zdrowia na temat sytuacji opieki długoterminowej w Polsce, a w szczególności koordynacji, deinstytucjonalizacji i obecnej sytuacji kadrowej w opiece długoterminowej.

Wiceminister Szwed przytoczył kilka danych z tego obszaru.

Z usług opiekuńczych, które są zadaniami własnymi gmin o charakterze obowiązkowym, w 2020 r. skorzystało ponad 113 tys. osób, w tym prawie 6 tys. osób w formie specjalnych usług opiekuńczych. Obecnie jest 840 środowiskowych domów samopomocy na 32 tys. miejsc dla osób z zaburzeniami psychicznymi.

Domów pomocy społecznej – gminnych i ponadgminnych – na koniec 2020 r. było 828 na 81 tys. miejsc. Oprócz tego było 644 placówek niepublicznych tego typu na 25 tys. miejsc.

- Obecnie mamy więcej miejsc w DPS-ach, niż mieszkańców – zaznaczył wiceminister rodziny.

Jak poinformował, z Programu 75+, który po modyfikacji jest skierowany do samorządów do 60 tys. mieszkańców, w 2020 r. skorzystało 509 gmin, czyli spośród uprawnionych 89 proc.

Jest projekt realizujący wyrok TK

Posłowie pytali w trakcie posiedzenia m.in. o realizację wyroku TK z 2014 r., który uznał, że przyznanie świadczenia ze względu na wiek powstania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki jest niekonstytucyjne.

- Warto przypomnieć, że pokłosiem wyroku była decyzja o rozszczelnieniu tego systemu, wprowadzono specjalny zasiłek opiekuńczy, a tu trzeba podejmować bardzo racjonalne decyzje, bo potem przez wiele lat nie można zniwelować ich skutków – mówił wiceminister Szwed. – Mamy w tej chwili przygotowany projekt, który realizowałby wyrok TK i czekamy na wpis do rejestru prac rządu – dodał.

Wiceminister zaznaczył także, odnosząc się do pytań posłów, że nad systemem orzecznictwa pracował zespół pod kierownictwem wiceministra Pawła Wdówika, Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych.

Adam Zawisny, wiceprezes Instytutu Niezależnego Życia zaznaczył, że bardzo pomocne byłoby ustanowienie pełnomocnika ds. deinstytucjonalizacji. Zwrócił także uwagę m.in. na konieczność ujednolicenia mieszkalnictwa wspomaganego.

Niektóre problemy opieki długoterminowej

Wśród problemów podnoszonych przez posłów znalazły się m.in. te związane z kształceniem odpowiedniej liczby personelu opieki długoterminowej, ich zarobkami, koniecznością równowagi pomiędzy opieką nieformalną, np. rodziny a opieką instytucjonalną.

Posłanka Iwona Kozłowska (KO) przytoczyła m.in. badania CBOS z 2019 r., wedle których 22 proc. seniorów powyżej 75 r. ż. miało trudności z wykonywaniem codziennych czynności, a 40 proc. seniorów chciałoby otrzymać pomoc w chorobie.

- Dane NIK wskazują, że seniorzy nie korzystają z usług opiekuńczych ze względu na duże koszty – mówiła. – W Polsce ponad 500 tys. osób starszych ma objawy otępienia – dodała, pytając o to, jak wygląda system opieki nad osobami z otępieniami.

Dane GUS z 2018 r. wskazują, że z usług opiekuńczych skorzystało 92 tys. seniorów, co oznacza 10 na 100 seniorów.