Renta także dla osób przebywających za granicą

Przebywanie za granicą, związane np. z podjęciem tam studiów, nie spowoduje utraty prawa do renty socjalnej – taką zmianę przepisów przygotował Senat w odpowiedzi na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego.

8 stycznia 2014 r. odbyło się pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy o rencie socjalnej podczas wspólnego posiedzenia senackich Komisji Rodziny i Polityki Społecznej oraz Komisji Ustawodawczej. Zmiana ustawy jest spowodowana wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, który 25 czerwca 2013 r. orzekł, że art. 2 pkt 1 Ustawy o rencie socjalnej jest niezgodny z Konstytucją RP. Sędziowie uznali, że przyznanie i wypłacanie renty socjalnej nie powinno być uzależnione od wymogu przebywania w Polsce.

Pytanie w tej sprawie do Trybunału Konstytucyjnego zgłosił białostocki Sąd Apelacyjny. Chodziło o sprawę osoby, której ZUS wstrzymał wypłatę renty socjalnej – właśnie w oparciu o art. 2 pkt. 1 ustawy – ponieważ podjęła ona naukę w Szkocji. Sąd Okręgowy oddalił jej odwołanie od decyzji ZUS, natomiast Sąd Apelacyjny zmienił ten wyrok oraz decyzję ZUS i wznowił prawo tej osoby do wypłaty renty socjalnej, stwierdzając, że choć jej pobyt na terenie kraju jest przerywany wyjazdami na studia za granicę, mieszka ona na terytorium Polski.

Anachroniczne kryterium

Wyrok Sądu Apelacyjnego uchylił z kolei Sąd Najwyższy i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Sędzia Sądu Apelacyjnego miał jednak wątpliwości, czy uzależnienie prawa do renty socjalnej od warunku przebywania w Polsce jest zgodne z konstytucyjnymi zasadami równości i sprawiedliwości społecznej. Zdaniem sądu, nie powinno się różnicować sytuacji prawnej osób studiujących w kraju i za granicą. Konstytucja podkreśla przecież wolność wyboru miejsca pracy i wolność przemieszczania się. Sąd Apelacyjny podkreślił też, że podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez osoby z niepełnosprawnością powinno być aprobowane przez ustawodawcę, ponieważ może doprowadzić do odzyskania przez nie zdolności do pracy i – w konsekwencji – do zmniejszenia wydatków państwa na taką osobę.

Trybunał Konstytucyjny przychylił się do opinii Sądu Apelacyjnego. Sędziowie Trybunału uznali, że wystarczy, iż obywatele polscy ubiegający się o prawo do renty socjalnej zamieszkują na terytorium Polski. Nie trzeba ich jeszcze dodatkowo „obarczać” obowiązkiem faktycznego przebywania w kraju. Jest to, zdaniem Trybunału, niekonstytucyjne, ale i anachroniczne kryterium, zwłaszcza w obliczu nieskrępowanej możliwości przemieszczania się w obrębie Unii Europejskiej.

2,3 mld zł na renty socjalne

Zaproponowana przez Senat zmiana ustawy o rencie socjalnej polega więc na pozostawieniu jedynie wymogu posiadania w Polsce miejsca zamieszkania.

- Według Zakładu Ubezpieczeń Społecznych dokładne oszacowanie skutków finansowych ustawy nie jest dziś możliwe z uwagi na brak danych dotyczących liczby osób, które spełniają przesłanki nabycia prawa do renty socjalnej, z wyjątkiem przesłanki przebywania na terytorium RP i którym z tego właśnie względu świadczenie nie było jak dotąd wypłacane lub zostało cofnięte w związku z wyjazdem za granicę – mówiła podczas posiedzenia senackich komisji senator Grażyna Sztark. – Odnosi się to w równej mierze do obywateli polskich, jak i cudzoziemców, w tym obywateli UE, zamieszkałych w Polsce. Stosownie do planu wydatków na rok 2013, wypłaty z tytułu renty socjalnej mają się zamknąć w kwocie 2 305 557 zł.

Głos zabrała także Elżbieta Seredyn, podsekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej.

- My się oczywiście zgadzamy z państwa projektem, bo on w zupełności konsumuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego, więc Ministerstwo Pracy popiera projekt senacki – powiedziała minister Seredyn.

Podkreśliła, że w MPiPS trwają osobne prace nad zmianami ustawy o rencie socjalnej, ale też uwzględniają one wyrok Trybunału.

Projekt ustawy został jednogłośnie przyjęty do dalszych prac.